Bên trong Quốc Tử Giám - 'đại học quốc gia' của triều Nguyễn trước ngày trùng tu

3 giờ trướcBài gốc

Di tích Quốc Tử Giám triều Nguyễn nằm tại đường 23 tháng Tám (phường Phú Xuân, TP Huế). Sau thời gian dài chịu tác động của thiên tai, đặc biệt là vụ hỏa hoạn xảy ra vào năm 2022, khu di tích này đã hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng.

Di tích Quốc Tử Giám (thuộc Quần thể Di tích Cố đô Huế) được xem là "đại học quốc gia" dưới triều Nguyễn.

Quốc Tử Giám triều Nguyễn lần đầu tiên được xây dựng vào năm Gia Long thứ 2 (1803) với tên gọi là Đốc Học Đường, bên cạnh Văn Miếu, nằm ở phía Tây cách Kinh Thành Huế khoảng 5km.

Tháng 3 năm 1820, vua Minh Mạng cho đổi tên thành Quốc Tử Giám, đây được xem là trường đại học đầu tiên được xây dựng dưới triều Nguyễn ở Huế.

Dưới thời Gia Long, quy mô kiến trúc của trường còn nhỏ, chỉ gồm một tòa nhà chính ở giữa và hai dãy nhà ở hai bên, dùng làm chỗ để quan Chánh, Phó Đốc Học giảng dạy. Đến thời Minh Mạng, cùng với việc đổi tên thành Quốc Tử Giám, trường đã được phát triển to lớn hơn và tiếp tục xây dựng, hoàn thiện tiếp sau đó.

Vào thời Tự Đức, năm 1848, xây thêm tường bao bọc và các dãy cư xá. Đồng thời mở thêm hai cửa nhỏ hai bên để giám sinh ra vào. Lúc bấy giờ cả nước chỉ có một trường Quốc Học nên tập trung một lượng học sinh về học rất đông.

Một lần ghé thăm trường, vua Tự Đức đã làm một bài văn gồm 14 chương để răn dạy và khuyến khích học sinh học hành. Toàn bộ nội dung bài văn này được khắc vào tấm bia Thị Học dựng trước sân trường.

Đến năm Duy Tân thứ 2 (1908), nhà Vua nhận thấy trường Quốc Tử Giám ở quá xa Kinh Thành, bất tiện cho việc giảng dạy và kiểm tra của các quan kiêm quản Đại thần, cũng như việc khảo hạch và tổ chức lễ Thị Học, nên đã cho dời Quốc Tử Giám về đặt tại khu đất phía đông Hoàng Thành, trong phạm vi Kinh Thành.

Trong nhiều năm, một phần di tích được Bảo tàng Lịch sử TP Huế sử dụng làm trụ sở và nơi trưng bày, lưu giữ hơn 32.000 hiện vật. Vào năm 2022, tại dãy trưng bày hiện vật của bảo tàng xảy ra hỏa hoạn. Qua kiểm kê, danh mục trưng bày có 180 hiện vật nhưng không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, vụ cháy làm sập khoảng 1/4 mái nhà của dãy trưng bày.

Vào năm 2024, Bảo tàng Lịch sử TP Huế được di dời khỏi di tích Quốc Tử Giám đến địa điểm mới tại số 268 Điện Biên Phủ. Việc di dời toàn bộ hiện vật là để trả lại không gian cho di tích Quốc Tử Giám và phát huy giá trị của di sản văn hóa.

Theo Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế, Dự án Bảo tồn, tôn tạo thích nghi di tích Quốc Tử Giám được phê duyệt chủ trương đầu tư vào tháng 10-2021 theo Nghị quyết của HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế. Dự án được phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư vào tháng 12-2024 theo Nghị quyết của HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là HĐND TP Huế).

Dự án dự kiến được khởi công vào quý IV-2025, tổng mức đầu tư dự kiến hơn 108 tỉ đồng.

Dự án sẽ tu bổ các hạng mục Di Luân Đường, hai nhà Học, hai nhà Giám Sinh, hai Kiều Gia; bảo quản nền móng nhà trù; lắp dựng nhà che Bia Huỳnh Tự Thư Thanh và tu bổ, phục hồi Tam quan - Nữ tường.

Đồng thời, cải tạo nhà trực bảo vệ, nhà vệ sinh; bãi đỗ xe; tu bổ nền sân, đường dạo, bố trí ghế đá nghỉ chân; chỉnh trang hệ thống cây xanh; hệ thống hạ tầng kỹ thuật; lắp đặt hệ thống phòng cháy, chữa cháy; bố trí nội thất Di Luân Đường, hai nhà Học.

Lãnh đạo Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho biết, có thể nói Quốc Tử Giám là một trong những di tích đặc biệt quý hiếm của Huế và của cả Việt Nam hiện nay. Đây là đại học duy nhất trong thời phong kiến còn tồn tại ở nước ta. Chỉ riêng với ý nghĩa này thôi, di tích Quốc Tử Giám đã xứng đáng được xếp hạng và được bảo vệ như một di tích đặc biệt của Quốc gia. Về mặt lịch sử, Quốc Tử Giám là đại diện duy nhất phản ánh diện mạo của một trường đại học thời phong kiến. Nó minh chứng cho tư tưởng coi trọng việc học hành của thời Nguyễn nói riêng và các triều đại Việt Nam nói chung.

Về mặt nghệ thuật kiến trúc, Quốc Tử Giám mà đặc biệt là tòa Di Luân Đường là một công trình độc hiếm của kiến trúc cung đình thời Nguyễn. Một công trình có sự pha trộn giữa "đường" và "các" rất đặc biệt. Đây cũng là một công trình có giá trị rất cao về mặt nghệ thuật trang trí với hàng trăm ô hộc khảm chạm xương ngà và đắp nổi sành sứ ở nội ngoại thất.

Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho biết, sau bốn năm trùng tu, di tích Quốc Tử Giám sẽ trở thành Bảo tàng Giáo dục Khoa cử, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị giáo dục cho các thế hệ. Đây là một địa điểm có nhiều giá trị nổi bật, tạo cơ sở vật chất (di sản vật thể) để tổ chức các hoạt động văn hóa phù hợp (khuyến học, tri ân, vinh danh,…). Tăng sức hấp dẫn của tuyến du lịch Hoàng Thành - Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế - Quốc Tử Giám, thu hút khách tham quan.

NGUYỄN DO

Nguồn PLO : https://plo.vn/ben-trong-quoc-tu-giam-dai-hoc-quoc-gia-cua-trieu-nguyen-truoc-ngay-trung-tu-post870574.html