Bệnh chạy dây, thối ngó - Nguyên nhân âm ỉ khiến ngành hàng sen khó bứt phá

4 giờ trướcBài gốc

Từng được xem là cây trồng đặc trưng, biểu tượng văn hóa và là “vàng xanh” trên đồng ruộng Đồng Tháp, cây sen một thời mang lại thu nhập khá cho nông dân nhờ giá bán ổn định và tiềm năng chế biến đa dạng. Tuy nhiên, vài năm gần đây, người trồng sen bắt đầu “lùi bước” vì một loại bệnh âm ỉ nhưng nguy hiểm, đó là bệnh chạy dây, thối ngó. Căn bệnh không chỉ khiến năng suất sen sụt giảm mà còn đe dọa cả vùng nguyên liệu lẫn ngành hàng sen đang được kỳ vọng vươn ra thị trường quốc tế.

Anh Lê Văn Mười (bìa trái) nhờ chuyên gia, nhà khoa học hỗ trợ giải pháp hữu hiệu giải quyết tình trạng bệnh chạy dây, thối ngó đang lan rộng trên ruộng sen của gia đình

Chạy dây, thối ngó - “nút thắt cổ chai” khiến ngành hàng sen khó “cất cánh”

Tại cánh đồng xã Trường Xuân, huyện Tháp Mười, nơi từng được xem là “thủ phủ sen” của tỉnh Đồng Tháp, nông dân Lê Văn Mười, người gắn bó với cây sen từ năm 2023, chia sẻ câu chuyện làm nông của mình trong niềm tiếc nuối. Anh nhớ lại vụ sen đầu tiên cách đây 3 năm: “Lúc đó sen trúng mùa, tôi lời hơn 140 triệu đồng trên 5ha, lợi nhuận gấp đôi, gấp ba so với trồng lúa thời điểm đó. Tiếp tục ấp ủ hy vọng có một vụ sen bội thu năm nay, tôi xuống giống với kỳ vọng khá lớn. Ban đầu, cây phát triển tốt, nhưng đến giai đoạn hơn 2 tháng, khi sen bắt đầu trổ bông gió, bệnh chạy dây, thối ngó xuất hiện. Dù đã chủ động nhổ bỏ những cây bị bệnh để ngăn lây lan, nhưng tình trạng vẫn không cải thiện. Sau khi tìm hiểu, tôi phát hiện nguyên nhân là do chưa xử lý kỹ cây giống và đất canh tác, khiến mầm bệnh tích tụ từ các vụ trước. Tôi nghĩ, nếu vụ này tôi chủ động học hỏi, áp dụng các biện pháp phòng trị từ sớm, có lẽ ruộng sen năm nay đã khác”.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp, diện tích trồng sen toàn tỉnh năm 2024 chỉ còn 1.212ha, giảm hơn 34% so với cùng kỳ và đạt chưa tới 60% kế hoạch. Nhiều vùng nguyên liệu ở các huyện: Tháp Mười, Tân Hồng, Châu Thành... đều giảm diện tích đáng kể, dù lợi nhuận bình quân trên mỗi ha vẫn ở mức cao.

Ông Ngô Chí Công - Chủ tịch Hội Ngành hàng sen tỉnh Đồng Tháp cho biết: “Bệnh chạy dây, thối ngó không xuất hiện ngay từ đầu vụ mà tấn công vào giai đoạn gần thu hoạch, tức là khi nông dân đã đầu tư gần như toàn bộ chi phí cho vụ sen. Một khi ruộng sen bị bệnh sẽ lây lan rất nhanh, làm giảm năng suất nghiêm trọng. Đó là nguyên nhân mà những năm gần đây diện tích sen liên tục giảm mạnh tại Đồng Tháp. Diện tích vùng nguyên liệu bị thu hẹp khiến các doanh nghiệp chế biến sen gặp khó vì nguồn nguyên liệu không ổn định. Trong khi đó, hiện nay nhiều sản phẩm được chế biến từ sen của Đồng Tháp đạt chuẩn OCOP 3 sao, 4 sao đang tạo được vị thế trên thị trường và rất được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng. Vùng nguyên liệu thiếu ổn định khiến doanh nghiệp khó mở rộng sản xuất hay ký kết hợp đồng dài hạn”.

Bệnh chạy dây, thối ngó thường tấn công vào giai đoạn sen trổ hoa, xuống gương, gây thiệt hại nặng nề cho nông dân

Để nông dân an tâm gắn bó lâu bền với cây sen

Trong bối cảnh bệnh chạy dây, thối ngó trên cây sen diễn biến phức tạp, nhiều nông dân tỏ ra e dè khi đầu tư trở lại với cây trồng này. Song, với nhiều nông dân của huyện Tháp Mười, sen không chỉ đơn thuần là cây trồng đem lại hiệu quả kinh tế, mà còn là một phần văn hóa bản địa gắn liền với vùng đất “Tháp Mười đẹp nhất bông sen”. Chính vì vậy, hiện vẫn còn không ít nông dân quyết tâm bám trụ với nghề, bất chấp rủi ro.

Anh Nguyễn Ngọc Thanh nông dân Ấp 2A, xã Hưng Thạnh, huyện Tháp Mười (nay là xã Phương Thịnh) - người có hơn 5 năm gắn bó với cây sen, chia sẻ: “Thực tế so với nhiều cây trồng khác thì sen vẫn là loại cây trồng mang lại giá trị kinh tế khá tốt, lại phù hợp với điều kiện tự nhiên nơi đây. Tuy nhiên, điều tôi lo nhất vẫn là bệnh chạy dây, thối ngó. Để có thể gắn bó “keo sơn” với cây trồng này thì vụ nào tôi cũng chủ động tham gia các lớp tập huấn do ngành nông nghiệp tổ chức và mạnh dạn thử nhiều cách xử lý, áp dụng các phương pháp mới nhưng bệnh chạy dây, thối ngó vẫn tái phát”. Theo anh Thanh, để nông dân có thể yên tâm gắn bó lâu dài, bên cạnh giải pháp phòng trị hiệu quả, rất cần những hướng dẫn thực hành dễ hiểu, dễ áp dụng và phù hợp với điều kiện canh tác tại địa phương.

Trước thực trạng bệnh chạy dây, thối ngó trên sen diễn biến phức tạp và kéo dài, Hội Ngành hàng sen tỉnh Đồng Tháp đã chủ động phối hợp ngành nông nghiệp tỉnh, các nhà khoa học nhằm tìm kiếm giải pháp bền vững. Một trong những đối tác quan trọng là Viện Phát triển Chính sách - Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh, đơn vị đã trực tiếp khảo sát thực địa tại nhiều vùng trồng sen trọng điểm của tỉnh.

PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình - Viện trưởng Viện Phát triển Chính sách, Trường Đại học Kinh tế - Luật, cho biết: “Chúng tôi nhận thấy quy trình kỹ thuật phòng trị bệnh trên sen của ngành nông nghiệp tỉnh Đồng Tháp đã được ban hành khá đầy đủ. Tuy nhiên, khi áp dụng vào thực tế, nông dân thường làm thiếu hoặc không đúng. Những sai sót như: phơi đất không đủ thời gian, bón vôi không đúng liều lượng hoặc bỏ qua bước xử lý hạt giống... đều là nguyên nhân khiến bệnh tiếp tục lây lan”.

Theo nhà khoa học, việc xử lý nấm bệnh trong đất trồng không đúng khuyến cáo là một trong những nguyên nhân khiến bệnh chạy dây, thối ngó trên cây sen dễ tái phát

Theo PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình, để biến quy trình kỹ thuật thành hành động cụ thể, cần có hình thức hướng dẫn dễ tiếp cận. Hiện nhóm chuyên gia đang phát triển hệ thống truyền thông kỹ thuật số đơn giản, thân thiện với người dùng, giúp bà con nắm vững quy trình ngay trên điện thoại. Đồng thời xây dựng mạng lưới nông dân nòng cốt để lan tỏa kinh nghiệm trong cộng đồng.

Rõ ràng, bệnh chạy dây, thối ngó không chỉ là vấn đề canh tác mà còn là “nút thắt cổ chai” trong toàn chuỗi giá trị ngành hàng sen. Nếu không giải quyết triệt để, mọi nỗ lực xây dựng thương hiệu sen Đồng Tháp từ sản phẩm OCOP, mô hình du lịch sinh thái đến chiến lược xuất khẩu đều bị ảnh hưởng.

Sen là sản phẩm đặc trưng, là bản sắc, là niềm tự hào của người dân Đồng Tháp. Việc bảo vệ và phát triển cây sen không chỉ đơn thuần là bài toán nông nghiệp, mà còn là cách để gìn giữ giá trị văn hóa và mở ra hướng đi bền vững cho kinh tế địa phương.

Mỹ Lý

Nguồn Đồng Tháp : https://baodongthap.vn/kinh-te/benh-chay-day-thoi-ngo-nguyen-nhan-am-i-khien-nganh-hang-sen-kho-but-pha-132241.aspx