Xuất khẩu tôm sang Mỹ trong 4 tháng đầu năm nay đạt 193 triệu USD. Ảnh: Quang Vinh.
Ảnh hưởng đến tâm lý và hoạt động của người nuôi tôm
Bộ Thương mại Mỹ (DOC) vừa công bố kết quả sơ bộ đợt rà soát hành chính lần thứ 19 (POR19) đối với lệnh áp thuế chống bán phá giá (CBPG) tôm nước ấm đông lạnh nhập khẩu từ Việt Nam trong giai đoạn từ 1/2/2023 đến 31/1/2024.
Theo thông báo, DOC xác định Công ty Thông Thuận (bao gồm cả Thông Thuận Cam Ranh) không bán phá giá, với biên độ phá giá là 0%. Trong khi đó, Công ty STAPIMEX bị áp mức thuế sơ bộ lên tới 35,29%. Mức thuế này cũng được áp cho 22 DN khác thuộc nhóm đủ điều kiện hưởng mức thuế riêng biệt nhưng không bị kiểm tra bắt buộc, thay vì áp dụng mức thuế trung bình gia quyền từ hai bị đơn bắt buộc như thông lệ.
Thông tin nói trên khiến cho Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cùng các DN liên quan hết sức bất ngờ và quan ngại sâu sắc về mức thuế sơ bộ cao đột biến này. Bởi trong suốt 19 năm Việt Nam tham gia các kỳ rà soát hành chính của vụ kiện CBPG tôm tại Mỹ, chưa từng có DN nào bị áp thuế sơ bộ ở mức hai con số. Điều này gợi nhớ đến trường hợp từng xảy ra ở kỳ POR12, khi DOC cũng áp mức thuế sơ bộ 25,76% cho Công ty FIMEX do lỗi tính toán và sau đó điều chỉnh còn 4,58% trong kết quả cuối cùng. Vì vậy, VASEP và các DN có đủ cơ sở tin rằng đã có sự nhầm lẫn, sai sót trong kết quả lần này.
Công ty STAPIMEX đã chuẩn bị chu đáo và tự tin với hệ thống sổ sách của mình để có mức thuế thấp nhất. Tuy nhiên, VASEP và các DN cho rằng đã có sai sót nào đó cả hai phía khiến số liệu bị sai lệch, dẫn đến kết quả sơ bộ lần này cao tới mức khó hiểu. Công ty STAPIMEX sẽ nhanh chóng bổ sung và chúng tôi tin tưởng rằng kết quả cuối cùng sẽ phản ánh đúng thực tế xuất khẩu của DN Việt Nam - không bán phá giá vào thị trường Mỹ.
Mặc dù kết quả sơ bộ chưa có hiệu lực ngay và có thể được điều chỉnh trong kết quả cuối cùng (dự kiến công bố vào tháng 12/2025), nhưng thông tin này đã và đang tác động tiêu cực đến tâm lý nhà nhập khẩu Mỹ, ảnh hưởng đến kế hoạch mua hàng, đơn hàng xuất khẩu và đáng lo ngại hơn là ảnh hưởng đến tâm lý và hoạt động của người nuôi tôm tại Việt Nam.
Do vậy phía VASEP cho biết, đã có động thái đề nghị DOC cân nhắc lại các tính toán trong kết quả sơ bộ, đảm bảo khách quan, công bằng và đúng với thông lệ đã thực hiện trong các kỳ rà soát trước đó, để bảo vệ quyền lợi chính đáng của các DN Việt Nam và duy trì sự ổn định trong thương mại thủy sản giữa hai quốc gia.
Ngành tôm nói riêng và thủy sản nói chung thời gian gần đây đón nhận nhiều thông tin bị ảnh hưởng. Với kim ngạch xuất khẩu thủy sản hàng năm khoảng 2 tỷ USD, Mỹ chiếm 1/5 giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, thị trường này đang không chỉ giữ thị phần số 1 mà còn có tính định hướng cao đối với ngành thủy sản Việt Nam.
Chủ động trước thay đổi của “cuộc chơi” thương mại toàn cầu
Mỹ là thị trường lớn, truyền thống và có tính dẫn dắt đối với thủy sản thế giới, trong đó có Việt Nam. 70% các sản phẩm xuất khẩu là thủy sản nuôi trồng (tôm, cá tra, nhuyễn thể, cá nước ngọt khác) đang gắn với sinh kế của hàng trăm nghìn nông dân tại các địa phương.
Tương tự, 30% sản phẩm xuất khẩu là từ hải sản khai thác - là sinh kế, nguồn sống của hàng trăm ngàn ngư dân Việt Nam. Mỹ đang là thị trường nhập khẩu số 1 của tôm, cá ngừ, thị trường số 2 của cá tra Việt Nam.
Hiện nay, có hơn 400 DN Việt Nam đang xuất khẩu và có kế hoạch xuất thủy sản sang thị trường Mỹ với những đơn hàng lớn, giá trị cao.
Trong bối cảnh cạnh tranh cao và thuế chống bán phá giá, phương thức vận chuyển hàng thủy sản chủ yếu là DDP (giao hàng tận kho) khi xuất khẩu sang Mỹ, nghĩa là DN Việt Nam phải trả toàn bộ chi phí (vận chuyển, bảo hiểm, thuế) trước khi giao hàng và chờ thanh toán từ đối tác Mỹ.
Xuất khẩu tôm sang Mỹ trong 4 tháng đầu năm nay đạt 193 triệu USD (tăng 15%). Riêng trong tháng 4, xuất khẩu tôm sang thị trường này ghi nhận tăng 25%. Đà tăng này chủ yếu đến từ việc DN đẩy mạnh giao hàng trong giai đoạn tạm hoãn thuế từ Mỹ. Tuy nhiên, đà tăng này liệu có duy trì được lâu hay không còn chưa rõ ràng và phải chờ đợi quyết định chính thức từ Mỹ về chính sách thuế của họ đối với các nước.
Theo GS.TS Tô Trung Thành, Đại học Kinh tế Quốc dân, cuộc chơi thương mại toàn cầu thay đổi, các DN Việt cần tận dụng các hiệp định thương mại tự do nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tránh phụ thuộc vào thị trường lớn như Mỹ.
T.Hằng