Bí mật chống lão hóa từ 'gym tinh thần'

3 giờ trướcBài gốc

Một nghiên cứu quy mô lớn vừa công bố trên Nature Aging (10.11) hé lộ rằng, việc nói nhiều ngôn ngữ không chỉ mở rộng vốn hiểu biết văn hóa mà còn có thể làm chậm quá trình lão hóa sinh học của não, giúp bảo vệ trí nhớ và khả năng tập trung khi tuổi cao. Phát hiện này mở ra hướng tiếp cận mới trong chăm sóc sức khỏe tinh thần và phòng ngừa sa sút nhận thức ở người lớn tuổi.

Nghiên cứu quy mô lớn nhất từng có về mối liên hệ giữa ngôn ngữ và lão hóa não

Trước đây, nhiều công trình từng gợi ý rằng việc nói nhiều ngôn ngữ có thể cải thiện trí nhớ, sự chú ý và duy trì sức khỏe não bộ khi già đi. Tuy nhiên, đa phần các nghiên cứu này chỉ dựa trên mẫu nhỏ, phương pháp đo lường còn hạn chế nên kết quả thiếu nhất quán.

Lần này, nhóm chuyên gia quốc tế do nhà thần kinh học Agustín Ibanẽz (Đại học Adolfo Ibánẽz, Chile) dẫn đầu đã sử dụng dữ liệu từ 86.149 người khỏe mạnh (51 - 90 tuổi) ở 27 quốc gia châu Âu, nhằm trả lời câu hỏi lớn: “Liệu nói nhiều ngôn ngữ có thực sự giúp làm chậm quá trình lão hóa sinh học của não hay không?”.

Một giáo viên lớp đang dạy ở lớp tiếng Tây Ban Nha - Ảnh: Getty

Kết quả cho thấy, người biết và sử dụng nhiều ngôn ngữ có tuổi sinh học của não trẻ hơn so với tuổi thật. Cụ thể, họ có “khoảng cách tuổi tác sinh học hành vi” nhỏ hơn - nghĩa là tốc độ lão hóa tự nhiên của não diễn ra chậm hơn. Những người chỉ nói một ngôn ngữ có xu hướng “già” hơn về mặt sinh học, dù tuổi đời tương đương.

Nhà thần kinh học Christos Pliatsikas (Đại học Reading, Anh) nhận xét: “Đây là bằng chứng mạnh mẽ và thuyết phục nhất cho thấy đa ngôn ngữ thực sự giúp não bộ khỏe mạnh và chậm lão hóa hơn”.

Lợi ích tăng dần theo số ngôn ngữ bạn biết

Một phát hiện thú vị của nghiên cứu là “hiệu ứng liều lượng”: lợi ích càng lớn khi số ngôn ngữ sử dụng càng nhiều. Nếu biết hai ngôn ngữ đã giúp làm chậm lão hóa một phần, thì người nói ba ngôn ngữ trở lên cho thấy mức độ bảo vệ rõ rệt hơn, đặc biệt ở nhóm lớn tuổi.

Những người đa ngôn ngữ có nguy cơ lão hóa sinh học nhanh chỉ bằng một nửa so với người sử dụng đơn ngôn ngữ. Hiệu ứng này vẫn được duy trì ngay cả khi loại trừ các yếu tố khác như cân nặng, thói quen sinh hoạt, bệnh lý tim mạch, tiểu đường hay chất lượng giấc ngủ.

Nhà tâm lý học nhận thức Susan Teubner-Rhodes (Đại học Auburn, Mỹ) cho rằng kết quả này là “lời khuyến khích tuyệt vời” để mọi người chủ động học hoặc duy trì sử dụng ngôn ngữ thứ hai. Bà nói: “Nó không chỉ giúp bạn giao tiếp tốt hơn mà còn là một cách chăm sóc trí não đầy tự nhiên”.

“Gym cho não”: lý do ngôn ngữ giúp bạn trẻ lâu

Các nhà khoa học gọi cơ chế này là “thể dục tinh thần” (mental gymnastics). Việc sử dụng nhiều ngôn ngữ khiến bộ não liên tục phải “tập thể dục” - chọn lựa ngôn ngữ phù hợp, ức chế những ngôn ngữ không cần thiết, chuyển đổi linh hoạt giữa từ vựng và cấu trúc ngữ pháp.

Quá trình “tung hứng ngôn ngữ” này hoạt động giống như một bài rèn luyện nhận thức cường độ cao, kích thích các vùng não chịu trách nhiệm về trí nhớ, sự chú ý, khả năng phản ứng và xử lý thông tin. Nhiều nghiên cứu trước đó cũng cho thấy người nói nhiều ngôn ngữ thường có khả năng tập trung và ghi nhớ tốt hơn khi về già.

Jason Rothman và Federico Gallo, từ Phòng thí nghiệm Não và Trải nghiệm Song ngữ tại Đại học Lancaster (Anh quốc), đã viết trong phân tích độc lập: “Biết nhiều hơn một ngôn ngữ có thể không chỉ đơn giản cho phép bạn nói chuyện với nhiều người hơn, mở ra những chân trời văn hóa mới; mà còn có thể giúp bạn già đi khỏe mạnh hơn".

Các bạn trẻ Việt Nam đang học ngôn ngữ thứ 2 trong lớp học Write to Think của ThS Vũ Thành Công - Ảnh: FBNV

Học ngôn ngữ thứ 2: là sức bật cho tuổi trẻ và chìa khóa cho tuổi già khỏe mạnh

Theo nhóm tác giả, việc biết và sử dụng nhiều ngôn ngữ có thể được xem là một hình thức “tập gym cho não” hiệu quả - tương tự như cách tập thể dục giúp cơ thể dẻo dai.

Học một ngôn ngữ mới, hay đơn giản là duy trì thói quen đọc, nghe hoặc trò chuyện bằng ngôn ngữ thứ hai, đều có tác dụng kích hoạt các kết nối thần kinh và bảo vệ não bộ khỏi sự thoái hóa sớm.

"Giống như việc ăn uống lành mạnh và vận động thường xuyên, học ngôn ngữ là đầu tư cho một bộ não trẻ lâu và minh mẫn hơn", ông Ibanẽz nói.

Nghiên cứu trên Nature Aging không chỉ mở ra triển vọng mới cho lĩnh vực thần kinh học, mà còn là lời nhắc nhở nhẹ nhàng: mỗi từ mới ta học hôm nay có thể là một viên gạch giúp xây dựng tương lai khỏe mạnh và sáng suốt hơn.

Nhật Hạ

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/bi-mat-chong-lao-hoa-tu-gym-tinh-than-240903.html