Bí mật thành công của công nghiệp hỗ trợ Nhật Bản, Hàn Quốc là gì?

5 giờ trướcBài gốc

Toàn cầu hóa và cạnh tranh chuỗi cung ứng ngày càng gay gắt đã khiến nhiều quốc gia coi việc nâng cao năng lực sản xuất và phát triển công nghiệp hỗ trợ là đòn bẩy chiến lược nhằm bảo đảm tự chủ công nghiệp, gia tăng giá trị nội địa và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Từ Nhật Bản, Hàn Quốc đến Đức hay Thái Lan, kinh nghiệm quốc tế chỉ ra rằng công nghiệp hỗ trợ không chỉ là nền móng kỹ thuật công nghệ cho các ngành sản xuất mũi nhọn, mà còn là trục xoay thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ và gia tăng sức cạnh tranh quốc gia.

Bệ phóng công nghiệp hỗ trợ của Nhật Bản

Theo TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, việc nghiên cứu, chắt lọc và áp dụng những bài học thành công từ thế giới sẽ trở thành "kim chỉ nam" quan trọng cho Việt Nam trên hành trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Công nghiệp hỗ trợ là nền móng của sản xuất hiện đại, giúp tăng tỷ lệ nội địa hóa, giảm phụ thuộc nhập khẩu và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia. Ảnh minh họa

Nhật Bản là quốc gia có nền công nghiệp phát triển tại châu Á với các tập đoàn lớn có vị trí dẫn đầu thế giới như Toyota, Sony, Honda, Mitsubishi và Panasonic… hoạt động trên nhiều lĩnh vực từ sản xuất ô tô, điện tử, máy móc cho đến công nghệ cao. Hệ sinh thái công nghiệp của Nhật Bản hiện nay bao gồm các tập đoàn lớn phụ trách khâu nghiên cứu, thiết kế, phát triển công nghệ lõi và lắp ráp sản phẩm hoàn chỉnh, trong khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ sản xuất và cung cấp các linh kiện. Nhật Bản đạt được những thành tựu về kinh tế như ngày nay là nhờ sự góp sức đáng kể từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong ngành công nghiệp hỗ trợ, với nhiều chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, bao gồm:

Kế hoạch, chiến lược phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ được ban hành có hệ thống trong từng giai đoạn và được điều chỉnh cho phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế chung cũng như những thay đổi của môi trường.

Ban hành luật và hệ thống các cơ quan, tổ chức chuyên trách nhằm bảo vệ quyền lợi cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ như Luật về Hiệp hội các doanh nghiệp hợp tác xã nhỏ và vừa nhằm đẩy mạnh sự liên kết, hợp tác kinh doanh nhỏ; Luật về hợp tác với các doanh nghiệp vừa và nhỏ nhằm bảo vệ quyền đàm phán của các doanh nghiệp nhỏ và tạo điều kiện để doanh nghiệp nhỏ tiếp cận được với công nghệ mới và các nguồn vốn vay…

Bên cạnh đó, hỗ trợ về tài chính, trong đó, cung cấp các khoản vay tín chấp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ được lựa chọn. Thành lập công ty tài chính dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ có chức năng bảo lãnh các khoản vay của doanh nghiệp vừa và nhỏ từ các tổ chức tài chính tư nhân, bảo lãnh các khoản vay tồn đọng, cung cấp các khoản vay với lãi suất cố định, dài hạn đối với các dự án của doanh nghiệp vừa và nhỏ mà các tổ chức tài chính tư nhân khó cung cấp.

Nhật Bản cũng hỗ trợ thành lập doanh nghiệp, bao gồm thành lập diễn đàn khởi nghiệp kinh doanh nhằm cung cấp kinh nghiệm trong khởi nghiệp với các bài giảng của các chuyên gia. Tổ chức các sự kiện kinh doanh, hội chợ nhằm giúp các nhà kinh doanh mới có cơ hội lựa chọn các yếu tố đầu vào cần thiết cho việc kinh doanh và thiết lập mối quan hệ với các đối tác, nhà đầu tư tiềm năng; tổ chức các trường, lớp cấp tốc cung cấp các kiến thức cần thiết cho việc thành lập doanh nghiệp.

Hỗ trợ đổi mới doanh nghiệp, với quan điểm rằng nhân tố quyết định dẫn đến sự tăng trưởng kinh tế là thông qua sự đổi mới trong kinh doanh, Chính phủ Nhật Bản đã ban hành Luật hỗ trợ đổi mới doanh nghiệp vừa và nhỏ và triển khai dự án hỗ trợ đổi mới doanh nghiệp vừa và nhỏ với một số hoạt động như hỗ trợ về tài chính cho các doanh nghiệp đổi mới (vay ưu đãi, lãi suất thấp, hưởng chế độ khấu hao đặc biệt để thúc đẩy hiện đại hóa trang thiết bị công nghệ…); hỗ trợ giảm chi phí liên quan đến việc nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới…

Đồng thời, hỗ trợ về công nghệ, thành lập các trung tâm hỗ trợ máy móc thiết bị giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tiếp cận được máy móc, công nghệ mới; xây dựng các trung tâm hỗ trợ công nghệ. Xúc tiến các liên kết giữa các nhà cung cấp linh kiện bằng việc thiết lập cơ sở dữ liệu về công nghệ phụ trợ. Đẩy mạnh liên kết giữa doanh nghiệp vừa và nhỏ như các doanh nghiệp của ngành chế tạo máy với các hãng lớn để nâng cao sức cạnh tranh quốc tế.

Đặc biệt, Nhật Bản cũng ban hành chính sách công nghiệp tổng thể với kế hoạch hành động nhằm tăng cường nền tảng công nghiệp và công nghệ cho an ninh kinh tế, được ban hành lần đầu tiên năm 2021 và được sửa đổi vào tháng 5/2024 và 5/2025.

Chaebol và chiến lược công nghiệp hỗ trợ

Trong khi đó, Hàn Quốc giai đoạn từ những năm 1960 đến 1980, các Chaebol (những tập đoàn, công ty lớn thuộc sở hữu gia đình) được Chính phủ Hàn Quốc dành nhiều ưu đãi đặc biệt để phát triển nhanh và mạnh, hướng tới xuất khẩu, đồng thời thay thế hàng nhập khẩu. Những tập đoàn lớn như Samsung, Hyundai, LG, Daewoo và SK trở thành các Chaebol hàng đầu.

Theo TS. Cấn Văn Lực, với sự phát triển của các tập đoàn lớn, nhằm tạo sự lan tỏa trong nền kinh tế, Chính phủ buộc các Chaebol phải chuyển giao một phần sản xuất linh kiện, phụ tùng cho các doanh nghiệp nhỏ hơn. Nhờ đó, công nghiệp hỗ trợ của Hàn Quốc phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn những năm 1970-1980. Các chính sách chủ yếu tập trung vào hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn, bao gồm:

Phát triển công nghiệp hỗ trợ mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, tạo đà cho công nghiệp hóa bền vững. Ảnh minh họa

Một là, hỗ trợ trong hoạt động thương mại và giao dịch hàng hóa, năm 1975, Hàn Quốc ban hành Luật Xúc tiến thầu phụ, yêu cầu doanh nghiệp lớn mua linh kiện theo danh mục chỉ định từ doanh nghiệp vừa và nhỏ thay vì tự sản xuất. Luật này đã góp phần thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp vừa và nhỏ và tập đoàn lớn, khi tỷ lệ doanh nghiệp vừa và nhỏ đóng vai trò nhà thầu phụ tăng từ 19,7% năm 1976 lên 70% năm 1990, sau đó giảm xuống còn khoảng 50% vào năm 1994.

Năm 2005, Hàn Quốc triển khai “Chiến lược phát triển nguyên liệu và linh phụ kiện” nhằm thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô và điện tử. Samsung và Lucky Gold Star được chỉ định là các doanh nghiệp hạt nhân và một số doanh nghiệp khác chịu trách nhiệm sản xuất linh phụ kiện để thay thế nhập khẩu. Doanh nghiệp hạt nhân được yêu cầu mua linh kiện từ nhà cung cấp trong nước.

Hai là, hỗ trợ về tài chính, Hàn Quốc đã thiết lập một hệ thống hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ thông qua hệ thống bảo lãnh tín dụng. Hệ thống bảo lãnh tín dụng Hàn Quốc được chia thành 3 quỹ: Quỹ bảo lãnh tính dụng Hàn Quốc (KODIT), Quỹ bảo lãnh tín dụng công nghệ Hàn Quốc (KOTEC) và 16 quỹ bảo lãnh tín dụng địa phương.

Ngoài ra, Hàn Quốc cũng thực hiện các chính sách ưu đãi về thuế đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Theo đó, tùy theo điều kiện hoạt động kinh doanh, quy mô và loại hình kinh doanh, doanh nghiệp vừa và nhỏ được khấu trừ thuế từ 5-30% với mức giới hạn trần 100 triệu Won.

Ba là, hỗ trợ về thành lập doanh nghiệp, phát triển các trung tâm ươm mầm doanh nghiệp, hỗ trợ tư vấn khởi nghiệp và tài chính (trong đó, khoảng 80% trung tâm được đặt tại các trường đại học và trung tâm nghiên cứu, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển liên kết giữa doanh nghiệp và các trường đại học, trung tâm nghiên cứu); phát triển Chương trình Ươm tạo công nghệ cho khởi nghiệp nhằm mục tiêu kết hợp phát triển công nghệ với kinh doanh.

Bốn là, Hàn Quốc triển khai nhiều chính sách ưu đãi thúc đẩy đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, như ban hành Luật Thúc đẩy đổi mới công nghệ, đơn giản hóa thủ tục kinh doanh, lập quỹ hỗ trợ khởi nghiệp, ưu đãi về đất đai và tài sản. Nhà nước hỗ trợ 50% chi phí mua sắm trang thiết bị nghiên cứu, khuyến khích các kế hoạch đổi mới công nghệ. Doanh nghiệp còn được phép sử dụng thiết bị thử nghiệm, nghiên cứu tại các trung tâm hỗ trợ nghiên cứu phát triển và trung tâm sản xuất thử nghiệm, giúp khắc phục tình trạng thiếu thốn cơ sở vật chất và thúc đẩy phát triển công nghệ.

Kinh nghiệm Nhật Bản và Hàn Quốc cho thấy, công nghiệp hỗ trợ chỉ phát triển khi có chiến lược quốc gia nhất quán, sự dẫn dắt của tập đoàn lớn và chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhật Bản chú trọng xây dựng hệ thống bền vững, còn Hàn Quốc dựa vào lan tỏa từ Chaebol. Điểm chung là Nhà nước tạo môi trường, doanh nghiệp nhỏ trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng, nâng cao sức cạnh tranh quốc gia.

Thanh Bình

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/bi-mat-thanh-cong-cua-cong-nghiep-ho-tro-nhat-ban-han-quoc-la-gi-420512.html