Bí thư cấp ủy đủ năng lực, trình độ, nên bổ nhiệm luôn làm người đứng đầu cơ sở giáo dục

6 giờ trướcBài gốc

Bước đi mang tính đột phá, đảm bảo chủ trương, đường lối được quán triệt, thực hiện nhanh chóng, thống nhất, trực tiếp

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - đoàn Lâm Đồng nhìn nhận, đây là một sự thay đổi rất lớn và có tính chất đột phá trong mô hình quản trị tại các cơ sở giáo dục công lập, đặc biệt là các trường đại học, theo tinh thần của Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Nữ đại biểu cũng phân tích về sự thay đổi mô hình quản trị từ “bí thư kiêm chủ tịch đội đồng trường” sang “bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu”. Theo Nghị quyết số 19-NQ/TW chủ trương là Bí thư đảng ủy kiêm chủ tịch hội đồng trường, mô hình này nhằm tách bạch chức năng quản trị (của hội đồng trường) và điều hành (của hiệu trưởng/giám đốc), đồng thời tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong cơ quan quyền lực cao nhất của trường (hội đồng trường).

Còn mô hình mới theo Nghị quyết số 71-NQ/TW là không tổ chức Hội đồng trường ở các trường công lập, trừ các trường công lập có thỏa thuận quốc tế. Điều này loại bỏ thiết chế quản trị đại học theo Luật Giáo dục đại học hiện hành. Thực hiện Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu; theo khoản 6 Điều 4 Luật Nhà giáo, “người đứng đầu cơ sở giáo dục là hiệu trưởng, giám đốc của cơ sở giáo dục, chịu trách nhiệm quản lý, điều hành hoạt động của cơ sở giáo dục”. Như vậy, Bí thư cấp ủy sẽ kiêm nhiệm chức vụ Hiệu trưởng/Giám đốc (người quản lý, điều hành).

Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - đoàn Lâm Đồng. Ảnh: NVCC.

Theo Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, ưu điểm tiềm năng của sự thay đổi này là tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp của Đảng. Việc bí thư cấp ủy kiêm nhiệm chức danh điều hành cao nhất (Hiệu trưởng/Giám đốc) sẽ đảm bảo mọi chủ trương, đường lối của Đảng được quán triệt và thực hiện một cách nhanh chóng, thống nhất và trực tiếp trong toàn bộ hoạt động quản lý, điều hành của cơ sở giáo dục.

Đồng thời, tinh gọn bộ máy, tránh chồng chéo: Loại bỏ thiết chế Hội đồng trường (trong đa số các trường công lập) và hợp nhất chức danh lãnh đạo cấp ủy với chức danh điều hành sẽ giúp tinh giản các tầng nấc quản lý, giảm sự chồng chéo giữa quản trị và điều hành, qua đó tăng cường hiệu lực, hiệu quả và tính quyết đoán trong hoạt động.

Mặt khác, tăng cường trách nhiệm giải trình: Tập trung quyền lực và trách nhiệm cao nhất vào một người duy nhất (Bí thư cấp ủy kiêm hiệu trưởng/giám đốc) sẽ giúp cá nhân đó chịu trách nhiệm toàn diện, trực tiếp trước Đảng và Nhà nước về kết quả hoạt động của cơ sở giáo dục.

“Tôi cho rằng, sự thay đổi này thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Đảng trong việc tăng cường vai trò lãnh đạo trực tiếp, toàn diện trong các cơ sở giáo dục công lập, đồng thời là một giải pháp nhằm cơ cấu lại bộ máy quản lý theo hướng tinh gọn, thống nhất.

Đây là một bước đi mang tính đột phá như tinh thần Nghị quyết, nhưng việc triển khai cần có các văn bản hướng dẫn cụ thể để xác lập rõ cơ chế quản lý mới, đặc biệt là cơ chế giám sát và trách nhiệm giải trình, nhằm đảm bảo chất lượng và sự phát triển bền vững của các cơ sở giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ” - nữ đại biểu bày tỏ.

Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh đánh giá một số thuận lợi trong công tác quản lý, điều hành và hoạt động: “Việc nhất thể hóa chức danh lãnh đạo cấp ủy và điều hành (hiệu trưởng/giám đốc) sẽ mang đến 4 nhóm thuận lợi lớn sau:

Thứ nhất, đảm bảo sự lãnh đạo thống nhất và trực tiếp của Đảng quán triệt tức thời: Mọi chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng về giáo dục và đào tạo được người đứng đầu cấp ủy (nay là người điều hành) tiếp thu và quán triệt trực tiếp vào các quyết sách quản lý, điều hành. Điều này loại bỏ các khâu trung gian, đảm bảo tính chính trị và định hướng đúng đắn trong mọi hoạt động của nhà trường.

Tăng cường vai trò “hạt nhân”: Bí thư cấp ủy đồng thời là người đứng đầu chính quyền sẽ trở thành “hạt nhân” lãnh đạo và “hạt nhân” đoàn kết cao nhất, tạo ra sức mạnh tổng hợp, tập trung trong toàn bộ hệ thống chính trị và chuyên môn của nhà trường.

Thứ hai, tinh gọn bộ máy và tăng hiệu lực, hiệu quả, giảm tầng nấc quản lý: Loại bỏ thiết chế Hội đồng trường trong đa số các trường công lập sẽ tinh gọn bộ máy tổ chức, giảm bớt sự chồng chéo giữa chức năng quản trị (trước đây của Hội đồng trường) và chức năng điều hành (của hiệu trưởng/giám đốc). Việc “quy về một mối” sẽ giúp các quyết sách được đưa ra nhanh chóng, kịp thời, đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tự chủ đại học đòi hỏi tính linh hoạt và cạnh tranh cao.

Thứ ba, đột phá trong công tác cán bộ và tổ chức. Thống nhất công tác cán bộ: Người đứng đầu kiêm Bí thư cấp ủy có thẩm quyền quyết định, tổ chức thực hiện công tác cán bộ, thu hút, bồi dưỡng nhân tài một cách liền mạch giữa công tác đảng và công tác chính quyền, làm tiền đề cho việc xây dựng đội ngũ và tái cơ cấu tổ chức theo hướng tinh gọn, hiệu lực.

Thứ tư, tăng cường trách nhiệm giải trình, quyền hạn đi đôi với trách nhiệm cao nhất. Khi một người nắm giữ cả quyền lãnh đạo chính trị và quyền điều hành, trách nhiệm đối với kết quả hoạt động, chất lượng đào tạo và mọi vấn đề phát sinh của nhà trường sẽ được xác định rõ ràng, cụ thể, tránh tình trạng đùn đẩy hoặc phân tán trách nhiệm.

Chủ trương này cho phép quyết định về mặt Đảng sẽ được chuyển hóa thành các chỉ đạo hành chính, pháp lý và được triển khai thực hiện một cách nhanh chóng, đồng bộ, đảm bảo tính thống nhất giữa đường lối và thực tiễn.

Tuy nhiên, để sự thay đổi này phát huy tối đa hiệu quả, điều kiện tiên quyết là người kiêm nhiệm phải có uy tín cao về chuyên môn, học thuật và phẩm chất chính trị vững vàng, đồng thời cần có các cơ chế kiểm soát, giám sát chặt chẽ từ bên ngoài (cơ quan quản lý nhà nước) và các tổ chức đoàn thể trong trường để đảm bảo quyền lực không bị lạm dụng”.

Nếu Bí thư Đảng ủy làm tốt công tác chuyên môn, thì bổ nhiệm luôn làm Hiệu trưởng/Giám đốc

Cùng bàn về nội dung này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII cũng bày tỏ: “Nhất thể hóa vị trí bí thư cấp ủy và người đứng đầu cơ sở giáo dục (hiệu trưởng/giám đốc) sẽ mang lại nhiều thuận lợi. Từ chủ trương đến thực hiện sẽ được triển khai nhanh chóng, kịp thời, không phải thông qua nhiều khâu, nhiều tầng nấc. Người đã nắm chắc chủ trương, lại có khả năng thực hiện thì góp phần nâng cao hiệu quả công việc đồng thời giảm bớt nhân sự, thủ tục...

Đây là một điều rất tích cực, tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả, mang lại lợi ích cho cả nhà trường, cán bộ giảng viên và người học”.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII. Ảnh: Mộc Trà.

Thực tế hiện nay, hầu hết các cơ sở giáo dục đại học đã tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ 2025-2030 từ khoảng tháng 5, tháng 6 năm 2025 và đã kiện toàn xong cơ cấu tổ chức cấp ủy.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An, đối với những cơ sở giáo dục hiện đang có Bí thư Đảng ủy có đủ tầm, đủ tâm, đủ năng lực, trình độ chuyên môn, tâm huyết, thì có thể bổ nhiệm luôn làm người đứng đầu cơ sở giáo dục đó.

“Điều quan trọng nhất, Bí thư Đảng ủy đó nếu đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn, điều kiện đối với chức danh hiệu trưởng/giám đốc theo Quy chế Tổ chức và hoạt động của cơ sở giáo dục và có trình độ về quản lý giáo dục, quản trị đại học, thì nên bổ nhiệm làm hiệu trưởng/giám đốc để giảm bớt những thủ tục cồng kềnh, rút ngắn quy trình” - Đại biểu Quốc hội khóa XIII đề cập.

Đồng quan điểm đó, ông Trần Ngọc Vinh - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng khóa XII, XIII cũng chia sẻ: “Đây là một chủ trương rất đúng, khi vừa tập trung sự lãnh đạo của Đảng vừa thực hiện việc tinh giản biên chế - một người hai vai”.

Theo đó, ông Trần Ngọc Vinh cho rằng, “Đối với những cơ sở giáo dục đại học nào hiện đang có Bí thư Đảng ủy vừa lãnh đạo tốt công tác đảng, vừa làm tốt công tác quản trị, chuyên môn ở vai trò là một chủ tịch hội đồng trường, đồng thời vừa có chuyên môn nghiệp vụ và thực hiện tốt các nhiệm vụ để phát triển các cơ sở của trường đại học/học viện… thì đạt tiêu chuẩn để bổ nhiệm làm hiệu trưởng/giám đốc”.

Ông Trần Ngọc Vinh - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng khóa XII, XIII. Ảnh: quochoi.vn.

Những lưu ý để thực hiện nhất thể hóa hiệu quả và tránh rủi ro tiềm tàng

Theo Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, đây là một chủ trương lớn, có tính đột phá, do đó, để việc nhất thể hóa Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học đạt hiệu quả cao và tránh được những rủi ro tiềm tàng, cần lưu ý đặc biệt đến 4 nhóm vấn đề “then chốt” sau:

Một là, thực hiện nghiêm Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu quy định trong Nghị quyết số 71, không được hiểu hay thực hiện theo hướng ngược lại. Bí thư cấp ủy kiêm hiệu trưởng/giám đốc là người đạt tiêu chuẩn kép của Bí thư cấp ủy và hiệu trưởng/giám đốc, hay nói cách khác tiêu chuẩn kép (chính trị và chuyên môn) gồm: Về chính trị (Bí thư cấp ủy) phải là người có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định, có uy tín cao trong Đảng bộ, có năng lực tổng hợp và khả năng lãnh đạo, đoàn kết nội bộ. Về chuyên môn (người đứng đầu) phải là chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực đào tạo, có tầm nhìn chiến lược về giáo dục đại học, có năng lực quản lý, điều hành chuyên môn sâu sắc và hiểu rõ về tự chủ đại học.

Khả năng cân bằng và phân quyền: Người đứng đầu phải có khả năng cân bằng giữa vai trò lãnh đạo định hướng của Đảng và vai trò quản lý điều hành. Đồng thời, cần biết phân quyền, ủy quyền cho các Phó Hiệu trưởng/Phó Giám đốc và các đơn vị chuyên môn, tránh tình trạng ôm đồm hoặc can thiệp quá sâu vào công việc chuyên môn cấp dưới.

Hai là, hoàn thiện cơ chế giám sát và kiểm soát quyền lực: Khi không còn thiết chế Hội đồng trường (một cơ chế giám sát và quản trị quan trọng), cần phải có các cơ chế thay thế để kiểm soát quyền lực tập trung vào một cá nhân. Tăng cường vai trò của Ủy ban Kiểm tra và thanh tra: Tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát thường xuyên của Ủy ban Kiểm tra cấp ủy đối với việc thực hiện nhiệm vụ của Bí thư kiêm người đứng đầu.

Song song với đó, cơ quan quản lý nhà nước cấp trên cần tăng cường thanh tra, kiểm tra đột xuất và theo chuyên đề. Đề cao trách nhiệm giải trình (Accountability): Xây dựng các chỉ số đo lường hiệu quả (KPIs) về chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học, tài chính minh bạch, và trách nhiệm xã hội. Người đứng đầu phải giải trình công khai về kết quả thực hiện các KPIs này trước cơ quan chủ quản, toàn thể viên chức và xã hội.

Phát huy vai trò của tổ chức đoàn thể: Cần có quy định cụ thể để phát huy vai trò giám sát, phản biện của Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh và nhất là đội ngũ giảng viên, viên chức thông qua các hội nghị định kỳ hoặc các kênh góp ý chính thức khác.

Ảnh minh họa: Mộc Trà.

Ba là, cơ chế phối hợp và vận hành nội bộ: Xác định rõ vai trò tập thể cấp ủy. Mặc dù Bí thư kiêm nhiệm, nhưng phải đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ. Các quyết định về chiến lược, tổ chức cán bộ, tài chính lớn vẫn phải được thảo luận và quyết định tập thể trong Ban Thường vụ, Đảng ủy, tránh tình trạng độc đoán, chuyên quyền.

Ban hành quy chế làm việc mới: Cơ sở giáo dục cần ban hành ngay quy chế làm việc nội bộ mới, quy định rõ ràng mối quan hệ, nguyên tắc phối hợp giữa Đảng ủy, Ban Giám hiệu và các tổ chức đoàn thể, thay thế cho quy chế phối hợp với Hội đồng trường trước đây.

Bốn là, vai trò của cơ quan quản lý nhà nước cấp trên, hoàn thiện thể chế pháp luật: Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần sớm ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể và đồng bộ để thể chế hóa Nghị quyết số 71, đặc biệt là công khai quy trình, hướng dẫn thực hiện Bí thư kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục và cơ chế quản lý các trường công lập không có Hội đồng trường.

Đồng thời, Nghị quyết số 71 đã định hướng tự chủ không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính. Cơ quan quản lý cần xây dựng cơ chế để đảm bảo các cơ sở giáo dục đại học công lập được tự chủ toàn diện về học thuật, chuyên môn, tổ chức và nhân sự.

Mộc Trà

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/bi-thu-cap-uy-du-nang-luc-trinh-do-nen-bo-nhiem-luon-lam-nguoi-dung-dau-co-so-giao-duc-post254970.gd