Biến đổi khí hậu phức tạp – quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng không thể 'đứng yên'

một giờ trướcBài gốc

Hệ thống công trình xây dựng đang chịu sức ép lớn cả về quy mô lẫn tần suất rủi ro từ thiên tai. Ảnh: Đoàn Hữu Trung - TTXVN

Trong bối cảnh thiên tai diễn biến bất thường và biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét, hệ thống công trình xây dựng – từ hạ tầng giao thông, thủy lợi đến nhà ở dân cư đang chịu sức ép lớn cả về quy mô lẫn tần suất rủi ro. Các cơn bão số 10, 11, đặc biệt là bão số 10 vừa qua đã khiến một số trụ sở cơ quan, trường học hay cả nhà máy... bị tốc mái, sập đổ.

Điều này cho thấy, mặc dù hành lang pháp lý bảo vệ công trình xây dựng tại Việt Nam đã tương đối đầy đủ, song theo nhận định của nhiều chuyên gia, chính sách và quy chuẩn kỹ thuật vẫn cần tiếp tục được cập nhật để đảm bảo khả năng chống chịu bền vững của công trình, đặc biệt tại khu vực đô thị và vùng có nguy cơ cao.

Hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay đã quy định nhiều nội dung liên quan đến bảo vệ công trình xây dựng trước tác động của thiên tai và biến đổi khí hậu. Trong đó, đáng chú ý là các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia như QCVN 01:2021/BXD về quy hoạch xây dựng, QCVN 02:2022/BXD về số liệu điều kiện tự nhiên dùng trong xây dựng. Cùng đó là các văn bản pháp luật như Luật Xây dựng, Luật Phòng, chống thiên tai và các Nghị định, Thông tư hướng dẫn.

Ông Lê Trung Thành - Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, tiêu chí ứng phó biến đổi khí hậu đối với các công trình xây dựng của Việt Nam đã được quy định tại QCVN 01:2021/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng. Quy chuẩn này đang được Bộ Xây dựng xem xét sửa đổi để phù hợp với thực tiễn, đặc biệt là tại các khu đô thị.

Theo ông Thành, nội dung sửa đổi sẽ cân đối các yếu tố liên quan đến hạ tầng như cấp thoát nước, diện tích cây xanh, hệ số sử dụng đất, hệ số xây dựng… nhằm hướng tới một đô thị bền vững, có khả năng thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu. Song song đó, Bộ Xây dựng đã ban hành QCVN 02:2022/BXD, một trong những quy chuẩn kỹ thuật quốc gia quan trọng đề cập trực tiếp tới các yếu tố điều kiện tự nhiên, bao gồm động đất, bão, lũ, hạn hán – dữ liệu nền để thiết kế công trình an toàn.

Ông Nguyễn Hồng Hải, Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ xây dựng. Ảnh: Diệp Anh/Bnews/Vnanet.vn

Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ xây dựng Nguyễn Hồng Hải nhận định, trên cơ sở QCVN 02:2022/BXD, trong đợt bão Yagi tháng 9/2024 đổ bộ vào Hải Phòng, Quảng Ninh, các công trình xây dựng lớn cơ bản vẫn đảm bảo an toàn. Những hư hỏng ghi nhận chủ yếu là công trình nhỏ lẻ, tạm bợ, tự phát – không được thiết kế theo quy chuẩn.

Điều này cho thấy vai trò quyết định của hệ thống quy chuẩn kỹ thuật trong phòng ngừa và giảm thiểu thiệt hại thiên tai. Bộ Xây dựng cũng thường xuyên cập nhật dữ liệu ảnh hưởng thiên tai, từ đó hướng dẫn điều chỉnh thiết kế, xây dựng công trình mới cho phù hợp với điều kiện khí hậu, địa chất từng khu vực – ông Hải khẳng định.

Dù nền tảng pháp lý hiện đã hình thành, tuy nhiên thách thức từ biến đổi khí hậu đòi hỏi một cách tiếp cận linh hoạt, liên tục cập nhật. Một trong những điểm đáng chú ý là hiện nay, dữ liệu phục vụ thiết kế công trình thường dựa trên số liệu lịch sử, trong khi các hiện tượng thời tiết cực đoan lại ngày càng khó lường.

Bà Đỗ Ngọc Diệp, Quản lý Chương trình công trình xanh và thích ứng rủi ro khí hậu Việt Nam, Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC). Ảnh: Diệp Anh/Bnews/Vnanet.vn

Theo bà Đỗ Ngọc Diệp - Quản lý Chương trình công trình xanh và thích ứng rủi ro khí hậu Việt Nam – Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC), thiên tai không lặp lại, mà ngày càng tăng về cấp độ và tần suất. Câu chuyện chống chịu thiên tai không phải là 5 hay 10 năm nữa, mà là câu chuyện của cơn bão, cơn lũ ngay tiếp theo.

Bà Diệp nhấn mạnh, các quy chuẩn kỹ thuật hiện hành vẫn còn hạn chế khi sử dụng dữ liệu quá khứ để ứng phó với kịch bản hiện tại và tương lai. Để khắc phục, IFC đã đưa ra Chỉ số khả năng chống chịu của công trình (Building Resilience Index – BRI), hỗ trợ các chủ đầu tư đánh giá rủi ro khí hậu tại từng địa điểm cụ thể và xác định biện pháp thích ứng. Chỉ số này không chỉ giúp cải thiện năng lực chống chịu của công trình mà còn là công cụ minh bạch để kêu gọi nguồn vốn tín dụng xanh.

Ngoài yếu tố kỹ thuật, một thực tế được ông Nguyễn Hồng Hải cảnh báo là nhiều hiện tượng ngập lụt, sạt lở không chỉ do thiên tai mà còn do “nhân tai” mà cụ thể như quá trình đô thị hóa quá nhanh, thiếu kiểm soát dẫn đến hệ thống thoát nước quá tải, việc nạo vét sông hồ không được đầu tư đúng mức khiến tình trạng ngập úng, lũ lụt tại đô thị ngày càng nghiêm trọng. Ông Hải cho rằng, mặc dù hành lang pháp lý hiện có nhiều quy định hỗ trợ, nhưng quản lý đô thị yếu kém, xây dựng trái phép trong hành lang bảo vệ công trình, hay các công trình không tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật là nguyên nhân trực tiếp gây ra hậu quả nặng nề trong mùa mưa bão.

Cùng đó, hiện tượng động đất kích thích do tích nước tại các công trình thủy điện tuy không lớn nhưng cần được tính đến trong thiết kế công trình tại khu vực nhạy cảm. Điều này đòi hỏi các tiêu chuẩn kỹ thuật phải không ngừng cập nhật, đồng thời yêu cầu cao hơn về đánh giá tác động môi trường và an toàn công trình.

Trước những diễn biến thời tiết ngày càng cực đoan, các chuyên gia và nhà quản lý đều thống nhất rằng Việt Nam cần tiếp tục cập nhật và nâng cao chất lượng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, đặc biệt là tiêu chuẩn về điều kiện tự nhiên, rủi ro thiên tai, thích ứng khí hậu trong thiết kế công trình.

Cùng với việc lồng ghép yếu tố biến đổi khí hậu trong toàn bộ quá trình xây dựng, từ quy hoạch, thiết kế, thi công đến vận hành cần tăng cường kiểm soát xây dựng tại các khu vực có rủi ro cao, xử lý nghiêm vi phạm hành lang bảo vệ công trình; phát triển các công cụ đánh giá rủi ro hiện đại, như Chỉ số BRI của IFC, để hỗ trợ nhà đầu tư, nhà quản lý ra quyết định đúng đắn hơn... Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng, đồng thời khuyến khích phát triển công trình xanh, công trình chống chịu tốt thông qua ưu đãi tài chính và tín dụng xanh.

Hành lang pháp lý về bảo vệ công trình xây dựng trước thiên tai và biến đổi khí hậu ở Việt Nam đang từng bước được hoàn thiện, với nhiều quy định và công cụ kỹ thuật tiên tiến. Tuy nhiên, trong bối cảnh khí hậu biến đổi khó lường và tốc độ đô thị hóa cao, các chính sách pháp luật không thể “đứng yên”.

Việc cập nhật thường xuyên các quy chuẩn kỹ thuật, đồng thời tăng cường quản lý xây dựng, sử dụng dữ liệu khoa học và thúc đẩy hợp tác công – tư là hướng đi cần thiết nhằm nâng cao khả năng chống chịu của công trình xây dựng – góp phần bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân và sự phát triển bền vững của đất nước.

Thu Hằng – Diệp Anh/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/bien-doi-khi-hau-phuc-tap-quy-chuan-tieu-chuan-xay-dung-khong-the-dung-yen/392260.html