Thời tiết cực đoan dẫn tới các trận mưa lớn gây ngập sâu ở nhiều khu vực miền Bắc trong thời gian qua.
Biến đổi khí hậu khiến thời tiết cực đoan gia tăng
Cơ quan khí tượng cho biết, trong thời kỳ dự báo, không khí lạnh sẽ tiếp tục hoạt động mạnh và gia tăng cả tần suất lẫn cường độ, tạo điều kiện hình thành mưa lớn diện rộng ở nhiều khu vực. Đặc biệt, Bắc Bộ cùng các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An sẽ là những nơi chịu ảnh hưởng đầu tiên, trong khi các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi có khả năng hứng chịu một số đợt mưa lớn kéo dài.
Các khu vực khác trên cả nước cũng được cảnh báo có nhiều ngày xuất hiện mưa rào và giông, kèm theo nguy cơ mưa vừa, mưa to, dông, lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh. Tổng lượng mưa ở hầu hết các vùng được dự báo xấp xỉ trung bình nhiều năm, riêng từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi có thể cao hơn 20–40%.
Trung tâm khí tượng nhấn mạnh, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các hình thái thời tiết nguy hiểm như mưa lớn cục bộ, lũ quét, sạt lở đất đang xuất hiện ngày càng thường xuyên và khó lường. Vì vậy, các địa phương cần chủ động cập nhật bản tin dự báo ngắn hạn 1–3 ngày, kịp thời điều chỉnh kế hoạch sản xuất và phương án ứng phó, nhất là trong việc vận hành hồ chứa thủy điện – thủy lợi nhằm bảo đảm an toàn cho công trình, vùng hạ du và đời sống dân sinh.
Thống kê từ 11/9 đến 10/10 cho thấy, Biển Đông đã xuất hiện 4 cơn bão gồm bão số 8 (Mitag), bão số 9 (Ragasa), bão số 10 (Bualoi) và bão số 11 (Matmo). Trong đó, ba cơn bão cuối đã ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam, gây mưa lớn trên diện rộng ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.
Nhiều địa phương đã ghi nhận lượng mưa ngày vượt giá trị lịch sử, điển hình là tỉnh Thái Nguyên, nơi ngày 7/10 quan trắc được 491mm mưa trong 24 giờ — phá vỡ mọi kỷ lục trước đây, từ lượng mưa tháng 10 cao nhất năm 1964 (363mm) đến mức mưa ngày lớn nhất năm 1973 (374mm).
Tổng lượng mưa trong tháng qua tại Bắc Bộ, Thanh Hóa, Nghệ An phổ biến cao hơn trung bình nhiều năm 100–200%, riêng khu vực vùng núi phía Bắc vượt mức 300–450%, khiến nhiều nơi xảy ra ngập úng, lũ cục bộ và sạt lở đất.
Không khí lạnh được dự báo hoạt động sớm và mạnh hơn trong năm nay.
Không khí lạnh hoạt động sớm, Bắc Bộ sắp đón đợt giảm nhiệt mạnh
Theo dự báo, đêm 13/10, khu vực Đông Bắc Bộ và các tỉnh từ Thanh Hóa đến Quảng Trị sẽ có mưa vừa, mưa to và giông, cục bộ có nơi mưa rất to. Từ 14–16/10, mưa tiếp tục mở rộng ra toàn vùng phía Đông Bắc Bộ, sau đó có thể giảm dần.
Đáng chú ý, khoảng ngày 20–21/10, dự kiến một đợt không khí lạnh cường độ trung bình sẽ tràn xuống, khiến nhiệt độ Bắc Bộ giảm mạnh và gây mưa giông trên diện rộng. Cơ quan khí tượng nhận định, năm nay không khí lạnh xuất hiện sớm hơn so với cùng kỳ nhiều năm, báo hiệu mùa đông đến sớm và lạnh hơn.
Hiện nay, mực nước trên các sông Cầu, Thương, Trung đang có xu hướng giảm dần. Lúc 3h ngày 12/10, trạm Đáp Cầu (sông Cầu) ghi nhận 6,10m, thấp hơn BĐ3 khoảng 0,2m, trong khi trạm Phủ Lạng Thương (sông Thương) đạt 6,91m, vẫn cao hơn BĐ3 khoảng 0,6m.
Dự báo trong 12–24 giờ tới, lũ trên hai sông này sẽ tiếp tục xuống dưới mức báo động, song tình trạng ngập lụt tại Thái Nguyên, Bắc Ninh, Lạng Sơn và Hà Nội vẫn có thể kéo dài 1–2 ngày nữa, nhất là tại các xã ven sông và vùng trũng thấp.
Các chuyên gia cảnh báo, Việt Nam đang bước vào giai đoạn cao điểm của mùa mưa bão, với diễn biến thời tiết phức tạp, cực đoan và khó dự báo chính xác. Do đó, chính quyền các địa phương và người dân cần theo dõi sát bản tin thời tiết, chủ động phòng tránh thiên tai, chuẩn bị phương án sơ tán, đồng thời đảm bảo an toàn hồ chứa và hạ tầng dân sinh.
Vũ Linh