Biển người tiến về Quảng trường Ba Đình ngày Quốc khánh 80 năm trước

4 giờ trướcBài gốc

Tháng 9/1944, cục diện Chiến tranh thế giới thứ II đang chuyển biến hết sức khẩn trương. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận định: “Cơ hội cho dân tộc ta giải phóng chỉ trong một năm hoặc một năm rưỡi nữa”. Ngày 21/5/1945, Bác từ Pác Bó về đến Tân Trào, dừng chân tại đình Hồng Thái. Bác đã gặp và nói chuyện với lãnh đạo Phân khu Nguyễn Huệ, được các lãnh đạo báo cáo về các địa phương đã giành chính quyền sớm nhất tỉnh. 16/8/1945, ngôi đình trở thành nơi đón tiếp và kiểm tra giấy tờ của các đại biểu trước khi vào dự Quốc dân Đại hội ở Đình Tân Trào, nhằm chuẩn bị thế và lực cho cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Ảnh chụp ngôi đình Hồng Thái vào tháng 8/1945.

Tối 17/8/1945, Thường vụ Xứ ủy Bắc Kỳ và Ủy ban Quân sự cách mạng Hà Nội quyết định phát động khởi nghĩa bằng phương thức huy động sức mạnh của quần chúng, lấy lực lượng chính trị quần chúng làm cơ bản, với lực lượng vũ trang làm nòng cốt, tổ chức mít tinh ở quảng trường Nhà hát lớn, sau đó chuyển thành tuần hành thị uy chiếm những cơ quan trọng yếu của chính phủ bù nhìn. Thời gian khởi nghĩa được ấn định chính thức là ngày 19/8/1945. Trong ảnh, ông Sỹ Hùng cầm cờ đi giữa, bên trái là ông Hà Đăng Ấn - Tổng Cục trưởng Tổng cục Đường sắt (người mặc quần đùi).

Thực hiện mệnh lệnh phát ra, trong ngày 18/8/1945, không khí sửa soạn khởi nghĩa đã rực khắp Hà Nội. Đến sáng 19/8/1945, cả Thủ đô tràn ngập khí thế cách mạng. “Từ sáng sớm ngày 19/8/1945, các đường phố Hà Nội tràn ngập cờ đỏ sao vàng. Cả Hà Nội xuống đường khởi nghĩa theo tiếng gọi của Việt Minh", ông Trần Quang Huy, Phụ trách, Thư ký Ban Biên tập của Báo Nhân Dân viết trong di bút. Ảnh chụp lại đoàn người gồm giương cao cờ đỏ sao vàng và biểu ngữ cách mạng, trong tay cầm vũ khí thô sơ hoặc công cụ lao động thay vũ khí, rầm rập tiến về quảng trường Nhà hát Lớn, dưới sự lãnh đạo của ông Trần Quyết.

Từ các ngả đường dẫn vào trung tâm thành phố, dòng người chảy vào nội thành trùng trùng như sóng dâng. Hàng vạn bà con nông dân, già trẻ gái trai, các đội tự vệ mang theo đủ các loại vũ khí, từ súng trường đến gươm, đao, mã tấu, câu liêm, hùng dũng tiến bước. Nhân dân các phố nội thành, xếp hàng mười theo từng khối lớn, như phụ nữ, thanh niên, viên chức, học sinh, trí thức,... tiến vào quảng trường, vừa đi vừa đồng thanh hô to khẩu hiệu, giương cao biểu ngữ và cờ đỏ sao vàng. Trong ảnh là một đoàn biểu tình ở Hà Nội ngày 19/8/1945.

Một chuyến xe điện đặc biệt chở Đoàn thanh niên xung phong Hoàng Diệu (lúc đó đã được chuyển thành đại đội du kích) từ chợ Mơ đến đầu phố Tràng Tiền. Toàn đội xếp theo hàng ba tiến về phía Nhà hát Lớn, súng trường khoác vai, súng ngắn cạnh sườn... Đó cũng là lần đầu tiên trong đời, người Hà Nội thấy tận mắt một đơn vị bộ đội cách mạng. Quần chúng xếp hàng kín đoạn đường từ phố Tràng Tiền đến Nhà hát Lớn. Khí thế cách mạng bừng bừng trong lòng dân, lòng quân. Hà Nội tràn ngập không khí hào hùng chưa từng thấy. Ảnh chụp lại một đoàn duyệt binh trên đường Tràng Tiền ngày 19/8/1945.

19/8/1945, trời mùa thu Hà Nội trong xanh, ánh nắng vàng óng. Trước Nhà Hát lớn, cờ đỏ sao vàng tung bay, tiếng hô khẩu hiệu vang trời. Ông Lê Trọng Nghĩa bắn ba phát súng báo hiệu lễ chào cờ, Đoàn nhạc cách mạng cử hành bài Tiến quân ca hào hùng. Lá cờ đỏ sao vàng được kéo lên cột cờ dựng ở giữa quảng trường. Hàng vạn truyền đơn tung bay, gửi đi những lời đanh thép về quyền tự do của nhân dân Việt. Ông Trần Quang Huy đọc lời hiệu triệu của Ủy ban quân sự cách mạng Hà Nội. 30 vạn quần chúng hô "Việt Nam hoàn toàn độc lập!". Bức ảnh ghi lại toàn cảnh Nhà Hát Lớn, nơi diễn ra buổi mít-tinh.

Sau đó, theo kế hoạch đã định, cuộc mít-tinh lớn biến thành cuộc tuần hành thị uy; quần chúng có lực lượng vũ trang làm nòng cốt chia làm hai mũi lớn chiếm hai cơ quan đầu não quan trọng nhất của địch: Phủ Khâm sai, Trại Bảo an binh. Tối 19/8, cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi hoàn toàn. Tin vui chiến thắng loan đi khắp cả nước, cổ vũ phong trào khởi nghĩa trên toàn quốc, đặc biệt là ở Huế, Sài Gòn. Ảnh ghi lại khoảnh khắc nhân dân giành chính quyền tại Bắc Bộ Phủ ngày 19/8/1945.

Khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội đã mở ra thời kỳ khởi nghĩa dồn dập trên cả nước. 20/8, Thanh Hóa, Bắc Ninh, Ninh Bình thành công giành chính quyền. 21/8-22/8/1945, thêm 11 tỉnh nữa khởi nghĩa thắng lợi. 23/8/1945, dinh lũy của nhà nước phong kiến về tay cách mạng. Thắng lợi dồn dập của khởi nghĩa ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ đã tiếp thêm hào khí cho phong trào cách mạng ở Nam Kỳ. 4 tấm ảnh ghi lại ngày 25/8/1945, Sài Gòn cướp chính quyền, các lực lượng cách mạng Sài Gòn - Chợ Lớn dồn về đại lộ Nô Rô Đôm (nay là đường Lê Duẩn) thành lập chính quyền nhân dân thành phố. Góc phải dưới là nông dân ngoại thành vác gậy tầm vông vót nhọn chuẩn bị đi tham dự mít-tinh. Cuộc khởi nghĩa đã thành công rực rỡ.

Ảnh chụp ông Võ Nguyên Giáp và Thiếu tá Mỹ Archimedes L. A. Patti - người phụ trách SI (tình báo) của Tổ đặc trách Đông Dương và sau này là chỉ huy của OSS tại Đông Dương - ở Hà Nội ngày 26/8/1945. Lễ đón được tổ chức trọng thể, với nghi thức có quốc kỳ, quốc thiều hai quốc gia, một đội quân nhạc và khá đông quần chúng tại một vườn hoa (nay là trụ sở Báo Nhân Dân ở 71 phố Hàng Trống, Hà Nội). Nghi thức ngoại giao này thể hiện rõ đất nước Việt Nam giờ đã có chủ nhân.

Ảnh chụp ngày 28/8/1945, Đoàn giải phóng quân từ Việt Bắc tiến về Quảng trường Nhà hát Lớn. Đoàn quân bước đi oai phong trong tiếng hò reo vang dậy từ quần chúng. Ngày 30/8/1945, Chi đội 3 và một đại đội thuộc Chi đội 4 giải phóng quân vừa từ Khu giải phóng Việt Bắc về cùng lực lượng tự vệ và đông đảo nhân dân dự lễ ra mắt của Việt Nam giải phóng quân ở Quảng trường Nhà hát thành phố Hà Nội. Một đội quân còn mộc mạc nhưng đầy khí thế, mang sức mạnh của một dân tộc vùng lên. Trong ánh mắt hàng vạn người dân đứng chật kín các tuyến phố, đó là khoảnh khắc hiện thực hóa ước mơ bao đời về một dân tộc độc lập.

Ngày 2/9/1945, một chi đội của Việt Nam giải phóng quân, cùng tự vệ chiến đấu tiến bước về Quảng trường Ba Đình. Đội quân hàng ngũ chỉnh tề, cùng 50 vạn nhân dân dự mít-tinh lớn mừng thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám. Ảnh chụp Đội Tuyên truyền Giải phóng quân do ông Đàm Quang Trung dẫn đầu, bước đi hùng dũng trong sự hân hoan của người dân hai bên đường. Trong những ngày chính quyền cách mạng còn trứng nước, lực lượng vũ trang cách mạng này đã làm chức năng quân đội của nhà nước cách mạng.

Hình ảnh những chiến sĩ Giải phóng quân - hạt giống đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ðánh giá về đội quân này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết năm 1947: "Ðội thứ nhất của Giải phóng quân ngày trước là cái hạt giống bé nhỏ, do đó mà nảy nở thành cái rừng to lớn là Vệ Quốc quân ngày nay, nếu người ngoài trông thấy bước đầu của Giải phóng quân thì chắc họ sẽ cho rằng đó là một trò chơi của trẻ con, hay là công việc của mấy người 'không tưởng'...". Dẫu lực lượng còn nhỏ bé, Việt Nam Giải phóng quân đã cùng toàn dân hoàn thành sứ mạng giành lại nền độc lập cho nước nhà. Ảnh chụp lực lượng Giải phóng quân về Thủ đô năm 1945.

Ngày 2/9/1945, theo lời kể của nhiều nhân chứng lịch sử, không khí hôm ấy vừa vẻ vang, hào hùng, vừa mới mẻ, bỡ ngỡ, đầy sung sướng. Nhân dân Hà Nội hòa chung dòng người nườm nượp từ các tỉnh ùa về thủ đô, ai nấy hân hoan háo hức khi mường tượng về một đất nước sắp sửa khai sinh. Người người đi giữa cờ hoa, giữa khói hương từ các chùa đốt lên. Tiếng hô vang trời, tiếng chân bước rầm rập, rung chuyển. Bức ảnh chụp quân đội ta ở lễ đài Ba Đình ngày 2/9/1945.

“Chưa bao giờ trong lịch sử Việt Nam người ta thấy một cuộc mít-tinh vĩ đại như thế. Quốc kỳ mới, Quốc ca mới, Quân đội mới, Nhân dân mới, Chính phủ mới, Chế độ mới. Hơn hai mươi triệu trái tim cùng đập một nhịp. Dưới ánh nắng tươi sáng mùa thu, trong một khung trời trong xanh, cờ đỏ sao vàng hiên ngang phấp phới và thổi vào dòng người một luồng gió xuân” - tác giả Trần Dân Tiên miêu tả không khí ngày 2/9/1945. Trong ảnh là lễ đài Vườn hoa Ba Đình ngày 2/9/1945.

Đây cũng lần đầu tiên nhân dân được thấy Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hôm ấy người ta đến, một phần để dự lễ và một phần để được trông thấy Hồ Chủ tịch. Một khung cảnh hùng vĩ, một diễn đàn cao và trang nghiêm, quân đội anh dũng... Hàng vạn người chờ đợi, tò mò trông ngóng một vị Chủ tịch, một lãnh tụ. Chủ tịch Hồ Chí Minh xuất hiện, nhân dân nhận thấy Người đội mũ vải đã ngả màu vàng vì mưa gió, đi một đôi dép cao su, mặc một bộ quần áo kaki. Chủ tịch nói: “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?” - câu hỏi đã xóa tan tất cả khoảng cách giữa Người và nhân dân. Ảnh chụp ngày 2/9/1945 tại Vườn hoa Ba Đình lịch sử.

Ngày 3/9/1945, phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời được tổ chức. Phiên họp được tiến hành giản đơn, không có nghi thức, song tính chất hết sức quan trọng, để giải quyết những nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ trong thời kỳ mới. Chính phủ lâm thời đã bàn giải quyết những vấn đề cấp bách, gồm giải quyết nạn đói, trừ nạn dốt, tổ chức sớm cuộc Tổng tuyển cử, mở chiến dịch giáo dục tinh thần nhân dân chống lại tàn dư chế độ cũ, bãi bỏ thuế hà khắc cho nhân dân, chống tệ nạn, tuyên bố tự do tín ngưỡng và đoàn kết lương giáo. Trong ảnh là buổi họp chính quyền dân chủ nhân dân Việt Nam năm 1945.

Ảnh chụp Chủ tịch Hồ Chí Minh và các thành viên Hội đồng Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra mắt sau phiên họp đầu tiên. Chính phủ lâm thời gồm 15 thành viên, với 13 Bộ: Ngoại giao, Nội vụ, Thông tin - Tuyên truyền, Quốc phòng, Thanh niên, Kinh tế quốc gia, Cứu tế xã hội, Y tế, Tư pháp, Giao thông Công chính, Lao động, Tài chính, và Bộ Quốc gia giáo dục; bao gồm tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, dưới sự đứng đầu của Chủ tịch Chính phủ lâm thời Hồ Chí Minh (kiêm Bộ trưởng Ngoại giao) đã đáp ứng kịp thời yêu cầu cấp bách của tình hình cách mạng lúc bấy giờ, nhằm bảo vệ, củng cố và phát triển thành quả của Cách mạng Tháng Tám.

Thúy Hạnh

Nguồn Znews : https://znews.vn/bien-nguoi-tien-ve-quang-truong-ba-dinh-ngay-quoc-khanh-80-nam-truoc-post1581568.html