Bộ đội và công nhân phục kích quân Pháp tại mặt trận Sài Gòn, cuối tháng 9/1945. Ảnh: Tư liệu
Hào hùng Ngày Nam Bộ kháng chiến
Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ngày 2/9, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa XHCN Việt Nam). Toàn dân tộc tràn đầy niềm vui được sống trong một đất nước độc lập, nhưng niềm vui ấy chưa kịp trọn vẹn thì nguy cơ xâm lược đã ập tới.
Rạng sáng ngày 23/9/1945, được quân Anh và Nhật hậu thuẫn, thực dân Pháp bất ngờ đánh chiếm trụ sở Ủy ban Hành chính lâm thời Nam Bộ cùng nhiều cơ quan khác ở Sài Gòn, mưu toan tái chiếm toàn cõi Đông Dương. Chỉ 21 ngày sau Tuyên ngôn độc lập, nhân dân ta lại phải cầm súng đứng lên bảo vệ thành quả cách mạng.
Ngay trong buổi sáng hôm ấy, Xứ ủy và Ủy ban Hành chính lâm thời Nam Bộ đã nhóm họp khẩn, quyết định kháng chiến đến cùng và thành lập Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ. Buổi chiều cùng ngày, Sài Gòn bước vào cuộc tổng đình công lớn chưa từng có. Công sở, xí nghiệp, cửa hàng đồng loạt đóng cửa, chợ ngừng họp, xe cộ ngừng chạy. Khắp phố phường, những chướng ngại vật dựng lên, biến từng con đường, góc phố thành chiến lũy. 360 tổ xung phong công đoàn với gần 6.000 đội viên cùng hàng trăm tự vệ đã bám trụ các điểm nóng, đánh trả quyết liệt. Thực dân Pháp rơi vào cảnh khốn quẫn: Không điện, không nước, thiếu lương thực, thiếu quân tiếp viện và liên tục bị tập kích.
Chỉ 3 ngày sau, ngày 26/9/1945, qua Đài Tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư động viên đồng bào Nam Bộ, khẳng định Chính phủ và nhân dân cả nước một lòng sát cánh. Người nhấn mạnh: “Chúng ta nhất định thắng lợi vì chúng ta có lực lượng đoàn kết của cả quốc dân. Cuộc tranh đấu của chúng ta là chính đáng”(1).
Ngày 26/9/1945, đoàn quân Nam tiến đầu tiên rời Hà Nội, mở đầu cho phong trào chi viện của cả nước cho miền Nam. Những chuyến tàu nối dài từ Bắc vào Nam, mang theo nhiệt huyết của hàng vạn thanh niên, sinh viên, công nhân, nông dân, trí thức, thậm chí có cả các cụ già, nhà sư và Việt kiều.
Tin thắng trận từ chiến trường Sài Gòn liên tiếp lan ra Bắc, thổi bùng khí thế yêu nước. Ngày 30/9/1945, Pháp buộc phải nhờ quân Anh điều đình, chứng tỏ sự sa lầy trong những ngày đầu xâm lược. Tháng 2/1946, ghi nhận chiến công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tặng quân dân Nam Bộ danh hiệu “Thành đồng Tổ quốc”, khẳng định tinh thần đồng tâm, đoàn kết đã làm nên sức mạnh bất diệt.
Bài học lớn từ Ngày Nam Bộ kháng chiến
Ngày Nam Bộ kháng chiến không chỉ là sự kiện lịch sử quan trọng, mà còn để lại bài học xuyên suốt về sức mạnh đoàn kết. Nhân dân Nam Bộ đã nêu tấm gương sáng ngời “giàu lòng vì nước, quyết chống quân xâm lược”, đúng như nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn đã viết trong ca khúc “Nam Bộ kháng chiến” (sáng tác ngay tại chiến khu Đồng Tháp): “Xây giang sơn hạnh phúc muôn đời/ Nền độc lập khắp nước Nam”.
Từ tinh thần ấy, Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị “Kháng chiến kiến quốc” (ngày 25/11/1945), xác định 4 nhiệm vụ: Củng cố chính quyền, chống Pháp xâm lược, bài trừ nội phản, cải thiện đời sống nhân dân. Tiếp đó là Chỉ thị Toàn dân kháng chiến (ngày 12/12/1946) và Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến (ngày 19/12/1946), đưa cả nước bước vào cuộc kháng chiến lâu dài chống thực dân Pháp.
Trải qua 9 năm gian khổ nhưng đầy vinh quang, dân tộc ta đã làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, buộc Pháp phải ký Hiệp định Genève (năm 1954). Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng tổng kết: “Bọn đế quốc, bọn phản động không bao giờ đánh giá được sức mạnh của cả một dân tộc, sức mạnh của nhân dân. Sức mạnh đó có thể khắc phục tất cả mọi khó khăn, chiến thắng mọi kẻ thù”(2).
Trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975), tinh thần đoàn kết toàn dân tộc lại được phát huy cao độ. Hàng triệu người dân từ Bắc vào Nam chi viện sức người, sức của, làm nên những chiến công chói lọi, kết thúc bằng Đại thắng mùa Xuân 1975, thống nhất đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Dân tộc ta có thể tự hào là một dân tộc anh hùng, trước hết là do toàn dân ta đoàn kết một lòng, quyết đánh và quyết thắng giặc Mỹ xâm lược”(3).
Bước vào thời kỳ đổi mới, tinh thần ấy tiếp tục soi đường cho công cuộc xây dựng đất nước. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng (năm 2021) đã nhấn mạnh: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phát huy ý chí, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh của thời đại”(4) nhằm mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, theo định hướng XHCN vào giữa thế kỷ XXI.
Hiện nay, Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lịch sử: Chuẩn bị bước vào kỷ nguyên phát triển mới, với mục tiêu xây dựng đất nước dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, sánh vai với các cường quốc năm châu. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng sẽ mở ra chặng đường ấy, toàn dân tộc đồng lòng, biến khát vọng thành hành động, tranh thủ thời cơ, vượt qua thách thức, đưa đất nước phát triển toàn diện, mạnh mẽ, bứt phá.
Nguyễn Văn Toàn
-------------------------------------
(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 4, Nhà xuất bản (Nxb) Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2000, tr.47-48.
(2) Võ Nguyên Giáp, “Điện Biên Phủ điểm hẹn lịch sử”, Nxb QĐND, 2000, tr.113.
(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2000, tr.448.
(4) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.57.