'Bịt' kẽ hở thế nào để ngăn chặn vi phạm phát hành trái phiếu?

20 giờ trướcBài gốc

Tăng trưởng huy động vốn của ngân hàng chậm hơn so với tăng trưởng tín dụng do lãi suất huy động ở mức thấp. Theo đó, nhiều ngân hàng đẩy mạnh phát hành trái phiếu để đáp ứng các chỉ tiêu an toàn vốn và thanh khoản...

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, tính đến ngày 29/9, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt 117,7 triệu tỷ đồng, tăng 13,37% so với cuối năm 2024. Ước tính cả năm nay, tín dụng tăng khoảng 20,19% - cao nhất trong nhiều năm (so với mức trung bình khoảng 14,5%).

Các ngân hàng đẩy mạnh huy động vốn bằng kênh trái phiếu.

Ông Phan Duy Hưng, chuyên gia phân tích cao cấp, Khối Xếp hạng tín nhiệm và nghiên cứu VIS Rating, nhận định: “Tăng trưởng huy động chậm hơn so với tín dụng. Việc phát hành trái phiếu giúp các ngân hàng bổ sung nguồn vốn dài hạn, cải thiện cấu trúc kỳ hạn và giảm rủi ro thanh khoản”.

Dữ liệu của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam tháng 9 ghi nhận, ngân hàng dẫn đầu về phát hành trái phiếu đạt hơn 17.000 tỷ đồng. Lũy kế 9 tháng qua, phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đạt xấp xỉ 398.000 tỷ đồng. Nhóm ngân hàng chiếm 73% trong số này, tiếp đến là bất động sản, chứng khoán và sản xuất.

Hầu hết các ngân hàng đều phát hành trái phiếu dài hạn là nhằm huy động nguồn vốn ổn định phục vụ cho các khoản vay trung và dài hạn. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều ngân hàng lại sử dụng nguồn vốn này cho vay ngắn hạn, dẫn đến sai lệch mục tiêu huy động vốn.

Tại kết luận công bố mới đây của Thanh Tra Chính phủ về việc phát hành và sử dụng nguồn vốn từ TPDN riêng lẻ, cho thấy một số ngân hàng thương mại có sai phạm trong quản lý và sử dụng nguồn vốn từ phát hành trái phiếu.

Ngay sau đó, một số nhà băng đã có báo cáo phản hồi kết luận thanh tra và cho rằng ngân hàng huy động nguồn vốn từ rất nhiều nguồn khác nhau và nhập chung về một “giỏ hàng” nên việc phân biệt thời hạn tương đối khó khăn.

Cụ thể, ACB, VIB, OCB... cho biết không thể phân định chính xác số liệu về việc sử dụng số tiền thu được từ TPDN riêng lẻ cho từng khoản vay, từng khách hàng cụ thể do toàn bộ tiền thu được từ phát hành TPDN không theo dõi riêng mà hòa chung vào nguồn vốn kinh doanh chung của ngân hàng để từ đó giải ngân cho cá nhân, tổ chức vay vốn trong khi các hoạt động kinh doanh của ngân hàng (giải ngân tiền cho vay - nhận tiền thu hồi nợ - nhận tiền đi vay) diễn ra liên tục và đan xen nên các ngân hàng không theo dõi riêng, cụ thể (đích danh) từng khách hàng vay vốn từ nguồn tiền thu được từ phát hành TPDN.

Tuy nhiên, theo chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh, nếu ngân hàng dùng nguồn vốn huy động dài hạn cho vay ngắn hạn sẽ tiền ẩn rủi ro mất cân đối kỳ hạn.

Chuyên gia dẫn giải vì chênh lệch giữa kỳ hạn phát hành và kỳ hạn cho vay, các ngân hàng phải “tìm cách” linh hoạt hóa công cụ trái phiếu, khiến việc mua bán, chuyển nhượng trở nên phức tạp. “Nhiều ngân hàng tìm cách làm cho trái phiếu ngắn hạn trở nên khác về thời gian, hay phát hành với hình thức linh hoạt để dễ bán hơn. Như vậy lại tạo ra lỗ hổng trong giám sát”, ông Thịnh nhận định.

Vấn đề này cũng được Thanh tra Chính phủ chỉ rõ trong kết luận mới được ban hành. Từ 2015 đến giữa năm 2023, cơ quan chức năng thiếu chủ động sửa đổi, bổ sung các quy định về phát hành và sử dụng vốn TPDN đã tạo “kẽ hở” để doanh nghiệp yếu kém tung ra thị trường hàng loạt trái phiếu “rác”.

Một số doanh nghiệp còn lợi dụng sơ hở của cơ chế để xây dựng phương án phát hành không rõ ràng, thiếu chi tiết về mục đích sử dụng vốn, từ đó linh hoạt, tùy tiện trong việc sử dụng vốn TPDN, dẫn đến sai phạm…

Theo Thanh tra Chính phủ, nguyên nhân dẫn đến các sai phạm nêu trên xuất phát từ hạn chế trong công tác nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện thể chế đối với lĩnh vực TPDN, khiến hoạt động quản lý và thực thi chưa hiệu quả.

Thứ nhất, quy định về xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp trong phát hành TPDN được ban hành từ năm 2014 nhưng đến năm 2020 mới bắt đầu được áp dụng theo hình thức không bắt buộc và chỉ chính thức bắt buộc từ ngày 01/01/2024. Trong khoảng thời gian này, nhiều doanh nghiệp yếu kém, không đủ năng lực vẫn phát hành trái phiếu, dẫn đến hệ lụy về rủi ro và nguy cơ thất thoát vốn cho nhà đầu tư.

Thanh tra Chính phủ kết luận việc chậm trễ trong triển khai quy định này có phần trách nhiệm của Bộ Tài chính với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực TPDN và xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp.

Do đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, cá nhân liên quan tổ chức kiểm điểm trách nhiệm và xử lý theo thẩm quyền đối với các hạn chế, khuyết điểm, vi phạm trong công tác quản lý nhà nước về TPDN tại Bộ Tài chính.

Thanh Hoa

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/tien-te/bit-ke-ho-the-nao-de-ngan-chan-vi-pham-phat-hanh-trai-phieu-1110378.html