Bộ não con người có thể bị 'hết dung lượng' trí nhớ hay không?

7 giờ trướcBài gốc

Elizabeth Kensinger, giáo sư tâm lý học và khoa học thần kinh tại Đại học Boston, nhấn mạnh: "Không có giới hạn có ý nghĩa nào về lượng thông tin mà não bộ có thể lưu trữ. Ký ức có thể được coi là dữ liệu mà não bộ dùng để hiểu hiện tại, dự đoán tương lai và làm nền tảng cho việc học tập".

Nguyên nhân là bởi bộ não không lưu ký ức như các tệp riêng lẻ trong một tế bào thần kinh, mà phân bổ trên nhiều tế bào não liên kết gọi là engram. Đây là mô hình "biểu diễn phân tán", trong đó một ký ức được ghi lại trên nhiều tế bào và mỗi tế bào lại tham gia vào nhiều ký ức khác nhau.

Hệ thống trí nhớ của chúng ta không tiến hóa để lưu trữ mọi thứ mà là để giúp chúng ta thích nghi và dự đoán tương lai. (Nguồn ảnh: Getty Images)

Hãy hình dung về sinh nhật lần thứ 12 của bạn. Những quả bóng bay đầy màu sắc, vị ngọt của chiếc bánh, tiếng bạn bè hát vang hay cảm giác phấn khích không nằm trong một “thư mục” duy nhất, mà được lưu trên nhiều vùng não: vỏ não thị giác, vỏ não vị giác, hệ thính giác và cả vùng xử lý cảm xúc. Khi nhớ lại, não bộ kích hoạt lại mô hình hoạt động thần kinh này để tái hiện kỷ niệm.

Cơ chế phân tán này mang đến lợi thế to lớn: não bộ có thể mã hóa khối lượng ký ức khổng lồ. Kensinger cho rằng sự chồng chéo của các mô hình ký ức cho phép chúng ta khái quát hóa, đưa ra dự đoán. Thậm chí nếu một số tế bào bị tổn thương, ký ức vẫn có thể phục hồi vì không lưu trữ ở một nơi duy nhất.

Paul Reber, Giáo sư khoa học thần kinh tại Đại học Northwestern, giải thích rằng chính "biểu diễn phân tán" tạo nên khả năng ghi nhớ gần như vô hạn của não. Mỗi nơ-ron tham gia vào nhiều ký ức khác nhau, và số tổ hợp tăng lên theo cấp số nhân.

Tuy nhiên, nếu bộ não không bị giới hạn dung lượng, tại sao chúng ta không thể nhớ tất cả? Reber cho rằng trí nhớ giống như một máy quay video chỉ hoạt động 10% công suất: chúng ta chỉ nhớ một phần mười sự kiện, trải nghiệm hay cuộc gặp gỡ từng trải qua. Nguyên nhân là tốc độ xử lý của trí nhớ chậm hơn nhịp sống. Chỉ một phần nhỏ thông tin được củng cố thành ký ức lâu dài, trong quá trình gọi là "củng cố". Reber nhấn mạnh: "Quá trình lưu trữ mới là nút thắt, chứ không phải không gian bộ nhớ".

Lila Davachi, Giáo sư tâm lý học và khoa học thần kinh tại Đại học Columbia, chỉ ra rằng trí nhớ của con người không tiến hóa để ghi nhớ hoàn hảo. Nó được thiết kế để sinh tồn, nghĩa là ưu tiên giữ lại những thông tin hữu ích nhất. "Hệ thống bộ nhớ được xây dựng để chỉ mã hóa những gì có khả năng thích ứng và cần thiết", bà nói.

Điều này lý giải vì sao chúng ta không nhớ hết những chuyến đi học hoặc đi làm hằng ngày, mà chỉ giữ lại trải nghiệm chung. Kensinger cho biết: "Não bộ có xu hướng chỉ lưu lại chi tiết nếu chuyến đi có sự kiện đặc biệt, chẳng hạn như một con đường bị ngập hay một tai nạn suýt xảy ra".

Cuối cùng, bộ não không bao giờ “cạn kiệt” trí nhớ. Thay vào đó, nó liên tục định hình lại những gì đã biết, giúp con người thích nghi, dự đoán và học hỏi. Vì vậy, nếu một ngày bạn quên mất chỗ để cốc cà phê, đừng lo lắng: não bộ không hề hết dung lượng, mà chỉ đang ưu tiên điều quan trọng hơn để ghi nhớ.

Bảo Ngọc (Live Science)

Nguồn Doanh Nghiệp : https://doanhnghiepvn.vn/kham-pha/bo-nao-con-nguoi-co-the-bi-het-dung-luong-tri-nho-hay-khong/20250905080605161