Bổ sung các quy định riêng về đất hiếm trong Luật Địa chất và khoáng sản

6 giờ trướcBài gốc

Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng. Ảnh: Media Quốc hội.

Ngày 4/11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.

Việc sửa Luật này xuất phát từ yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế, khơi thông nguồn lực khoáng sản phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới. Trong đó, đất hiếm được xác định là một trong những loại khoáng sản chiến lược đặc biệt, giữ vai trò quan trọng trong công nghiệp công nghệ cao, chuyển đổi năng lượng và quốc phòng - an ninh, theo tờ trình.

Chính phủ dẫn số liệu của các tổ chức quốc tế cho thấy, nhu cầu đất hiếm toàn cầu tăng mạnh trong thập kỷ tới, do sự phát triển của các ngành như sản xuất chip, pin xe điện, nam châm vĩnh cửu, thiết bị quốc phòng, robot và năng lượng tái tạo. Trong khi đó, nguồn cung đang bị hạn chế và phân bố không đều, khiến đất hiếm trở thành yếu tố cạnh tranh chiến lược giữa các quốc gia.

Chính vì vậy, cơ quan soạn thảo cho rằng việc bổ sung các quy định riêng về đất hiếm trong Luật Địa chất và khoáng sản là cần thiết, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý, thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm gắn với bảo vệ môi trường, bảo đảm lợi ích quốc gia và phát triển bền vững.

Dự thảo nêu rõ, đất hiếm là tài nguyên chiến lược đặc biệt, mọi hoạt động điều tra, đánh giá, thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng phải tuân thủ chiến lược quốc gia và quy hoạch về đất hiếm; không được xuất khẩu thô, chỉ các doanh nghiệp, tổ chức được Nhà nước chỉ định hoặc cho phép mới được quyền khai thác, chế biến.

Nhà nước ưu tiên đầu tư điều tra địa chất, đánh giá, thăm dò đất hiếm bằng ngân sách, đồng thời khuyến khích hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, phát triển công nghệ khai thác, tuyển, tách và chế biến sâu. Việc chế biến đất hiếm phải gắn với xây dựng hệ sinh thái công nghiệp hiện đại, nhằm nâng cao giá trị gia tăng và năng lực tự chủ trong chuỗi cung ứng.

Dự thảo luật cũng nêu đề xuất, Chính phủ được giao quy định cụ thể về dự trữ, bảo vệ, thăm dò và khai thác đất hiếm, trong đó nêu rõ Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan tổ chức thăm dò bằng nguồn vốn Nhà nước, đồng thời có thẩm quyền cấp phép thăm dò, khai thác đất hiếm sau khi được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.

Phân quyền Chủ tịch tỉnh cấp phép khai thác khoáng sản

Bên cạnh nội dung về đất hiếm, dự thảo Luật cũng sửa đổi nhiều quy định nhằm tháo gỡ vướng mắc trong quản lý và cấp phép hoạt động khoáng sản.

Trong đó, trao thêm thẩm quyền cho địa phương trong cấp phép khai thác khoáng sản nhóm III, IV phục vụ các công trình, dự án đầu tư công, dự án PPP, công trình trọng điểm, khẩn cấp hoặc phòng, chống thiên tai; mở rộng tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác để bảo đảm nguồn vật liệu cho các công trình lớn; và phân định rõ thời hạn ưu tiên nộp hồ sơ cấp phép theo từng nhóm khoáng sản.

Theo dự thảo luật, việc sửa đổi, bổ sung này là bước đi quan trọng trong hoàn thiện thể chế, bảo đảm thống nhất giữa quy hoạch, đầu tư, xây dựng và tổ chức bộ máy Nhà nước. Đồng thời quản lý chặt chẽ tài nguyên chiến lược, đặc biệt là đất hiếm, phục vụ phát triển bền vững, hiện đại và bảo đảm lợi ích quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải. Ảnh: Media Quốc hội.

Trình bày tờ trình thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho biết, Ủy ban cơ bản tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản với những lý do như đã nêu trong tờ trình của Chính phủ.

Ủy ban cơ bản thống nhất với việc bổ sung chương riêng trong Luật Địa chất và khoáng sản để quản lý hoạt động liên quan đến đất hiếm, loại khoáng sản chiến lược có giá trị kinh tế và công nghệ cao.

Ủy ban đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu thiết kế một chương riêng quy định nguyên tắc quản lý các loại khoáng sản chiến lược nói chung và một số vấn đề về quản lý đất hiếm nói riêng. Bên cạnh đó, làm rõ sự khác biệt giữa đất hiếm và các loại khoáng sản nhóm I, đồng thời bổ sung quy định bắt buộc phải có ý kiến bằng văn bản của Bộ Quốc phòng và Bộ Công an trước khi cấp phép thăm dò, khai thác đất hiếm tại khu vực nhạy cảm.

Bên cạnh đó, có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị cân nhắc thận trọng, đánh giá tác động của chính sách cho phép Chủ tịch UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhóm III, bởi việc tháo gỡ "điểm nghẽn" để giải quyết triệt để tình trạng khó khăn, khan hiếm về khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, vật liệu san lấp phục vụ xây dựng các dự án, công trình đã được Chính phủ ban hành cơ chế, chính sách đặc thù tại Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP của Chính phủ, phù hợp với bối cảnh tình hình bùng nổ nhu cầu vật liệu san lấp ở thời điểm nhất định.

"Chính sách này nếu kéo dài, cần đánh giá kỹ lưỡng để không gây hệ lụy do việc khai thác tài nguyên không theo quy hoạch, thiếu cơ chế kiểm soát, tác động tiêu cực đến cảnh quan môi trường," Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nêu ý kiến.

Kiều Chinh

Nguồn Mekong Asean : https://mekongasean.vn/bo-sung-cac-quy-dinh-rieng-ve-dat-hiem-trong-luat-dia-chat-va-khoang-san-48253.html