Trong 15 năm qua, việc thi hành Điều lệ Đảng đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.
PGS.TS Trương Mạnh Tiến - Hội Kinh tế môi trường Việt Nam
Về tăng cường kỷ luật, kỷ cương: Các quy định hướng dẫn thi hành Điều lệ (như Quy định về trách nhiệm nêu gương, Quy định những điều đảng viên không được làm) được cụ thể hóa và thực hiện nghiêm túc. Công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật Đảng được đẩy mạnh, đặc biệt trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, qua đó củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng.
Đổi mới công tác cán bộ: Các quy định về luân chuyển, bổ nhiệm, kiểm soát quyền lực, phòng chống chạy chức, chạy quyền có bước tiến quan trọng, góp phần hình thành đội ngũ cán bộ có năng lực, phẩm chất và tầm nhìn mới.
Mở rộng dân chủ trong Đảng: Quyền thảo luận, biểu quyết, chất vấn của đảng viên được phát huy. Việc lấy phiếu tín nhiệm, giới thiệu, đề cử, ứng cử được cải tiến theo hướng dân chủ, minh bạch, tăng tính chủ động và trách nhiệm của đảng viên trong công tác nội bộ.
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thi hành Điều lệ Đảng vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập.
Cụ thể, tính linh hoạt trong sinh hoạt đảng: Một số quy định về chuyển sinh hoạt chính thức, sinh hoạt tạm thời chưa sát thực tiễn xã hội hiện đại, gây khó khăn trong việc quản lý đảng viên trẻ, trí thức, người lao động thường xuyên di chuyển.
Công tác kiểm tra, giám sát: Ở một số cấp ủy, việc kiểm tra, giám sát thực hiện Điều lệ chưa thường xuyên, còn hình thức; nguyên tắc tự phê bình và phê bình chưa trở thành nền nếp sinh hoạt thường xuyên.
Hiệu quả tổ chức cơ sở đảng: Mô hình tổ chức đảng tại một số loại hình đơn vị (như doanh nghiệp ngoài khu vực Nhà nước, cơ quan chuyên môn quản lý ngành dọc) chưa thật sự phù hợp, chưa phát huy vai trò hạt nhân chính trị trong doanh nghiệp tư nhân.
Quy định về trình độ: Một số quy định về trình độ học vấn của người vào Đảng chưa rõ ràng (ví dụ: xác định tiêu chuẩn “tương đương” trung học cơ sở), gây lúng túng trong quá trình xét kết nạp đảng viên ở cơ sở.
Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng
Việc bổ sung, sửa đổi Điều lệ Đảng trong giai đoạn tới cần hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng trong bối cảnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và thách thức an ninh phi truyền thống.
Thứ nhất, về đảng viên và công tác phát triển Đảng cần hướng tới đội ngũ trí thức trẻ, năng động.
Đơn giản hóa thủ tục sinh hoạt đảng: Sửa đổi quy định về chuyển sinh hoạt đảng (chính thức, tạm thời) theo hướng ứng dụng công nghệ số, tạo điều kiện thuận lợi cho đảng viên trong bối cảnh lao động, học tập, công tác linh hoạt.
Tiêu chuẩn hóa trình độ: Làm rõ, thống nhất các tiêu chuẩn về trình độ học vấn của người vào Đảng, khắc phục sự thiếu rõ ràng trong quy định hiện hành, tránh gây vướng mắc cho cấp ủy cơ sở.
Tăng cường quyền và nghĩa vụ ứng cử, đề cử: Hoàn thiện cơ chế để đảng viên được tham gia thực chất vào việc giới thiệu, ứng cử, đề cử tại các cấp ủy, nhằm thúc đẩy dân chủ nội bộ và phát huy trí tuệ tập thể.
Thứ hai, về nguyên tắc tổ chức và phương thức lãnh đạo (tăng cường sức chiến đấu).
Linh hoạt hóa cơ cấu tổ chức: Nghiên cứu, điều chỉnh mô hình tổ chức đảng trong các loại hình doanh nghiệp đặc thù (công nghệ, cổ phần hóa) và cơ quan quản lý chuyên môn để phù hợp với yêu cầu hiện đại hóa, tự chủ.
Tăng cường kiểm soát quyền lực: Bổ sung quy định rõ ràng hơn về kiểm soát quyền lực, phòng chống lợi ích nhóm trong các cơ quan lãnh đạo của Đảng ở mọi cấp, coi đây là nhiệm vụ thường xuyên, trọng tâm.
Bổ sung nội dung về chuyển đổi số: Xây dựng nguyên tắc và quy định cụ thể về việc ứng dụng công nghệ số trong công tác xây dựng Đảng - bao gồm quản lý hồ sơ đảng viên, tổ chức sinh hoạt, kiểm tra, giám sát trên nền tảng dữ liệu - nhằm nâng cao hiệu quả, tính minh bạch và khả năng quản trị hiện đại.
Ý chí chính trị vững vàng trong quá trình đổi mới phương thức lãnh đạo
Việc tổng kết 15 năm thi hành và đề xuất sửa đổi Điều lệ Đảng là dịp để Đảng tiếp tục “tự soi, tự sửa” ở mức độ cao hơn, thể hiện ý chí chính trị vững vàng trong quá trình đổi mới phương thức lãnh đạo.
Chống bệnh hình thức: Điều lệ sửa đổi cần khắc phục tình trạng cứng nhắc, hình thức trong sinh hoạt đảng và công tác kiểm tra, giám sát.
Khuyến khích sáng tạo: Xây dựng cơ chế bảo vệ, khuyến khích những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, khắc phục tâm lý sợ sai, né tránh, đùn đẩy trách nhiệm.
Tương thích với xã hội số: Điều lệ mới cần cập nhật để thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của xã hội trong kỷ nguyên số, bảo đảm Đảng luôn là lực lượng tiên phong trong đổi mới, hội nhập và phát triển.
Những bổ sung, sửa đổi Điều lệ Đảng trong giai đoạn tới cần giữ vững tính ổn định về nguyên tắc, đồng thời tăng cường tính linh hoạt trong cơ chế thực thi, nhằm giúp Đảng gắn bó mật thiết hơn với nhân dân, lãnh đạo hiệu quả hơn trong bối cảnh chuyển đổi mới của đất nước.
PGS.TS Trương Mạnh Tiến - Hội Kinh tế môi trường Việt Nam