Bộ sưu tập vật phẩm độc nhất vô nhị trong nghi lễ hầu đồng

2 giờ trướcBài gốc

Lần đầu tiên một bộ sưu tập về hầu đồng được trưng bày trước cộng đồng tín ngưỡng thờ Mẫu

Được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt” không chỉ là niềm tự hào mà còn đặt ra trách nhiệm lớn trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị nguyên gốc, nhân văn của di sản trong đời sống đương đại.

Với bề dày lịch sử và không gian văn hóa đặc thù, Hà Nội hiện là một trong những địa phương có mật độ cơ sở thờ Mẫu dày đặc nhất cả nước .

Đôi chén sứ xương là hiện vật quý giá mà ông Nguyễn Đăng Tài sưu tầm được. Đôi chén quý này của cố thanh đồng Nguyễn Thị Thân (1920 - 2010), người làng Ái Mộ

Theo thống kê của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, toàn thành phố có hơn 2.000 di tích, cơ sở thờ tự liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu, gồm các phủ, đền, điện, miếu và hàng trăm điện tư gia.

Điều này cho thấy sức sống bền bỉ của tín ngưỡng dân gian đã ăn sâu trong đời sống tinh thần người dân Thủ đô.

Một hiện vật quý giá ông Nguyễn Đăng Tài cất công sưu tầm là bộ sách Thiên thư

Kể từ khi “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt” được UNESCO ghi danh, Hà Nội đã trở thành điểm sáng trong việc bảo tồn và quảng bá di sản.

Nhiều câu lạc bộ, không gian thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu đã ra đời, giúp cộng đồng hiểu đúng, hiểu đủ về giá trị văn hóa và tâm linh của đạo Mẫu.

Bên cạnh các hoạt động diễn xướng, việc sưu tầm, lưu giữ các sản phẩm và vật phẩm tế tự của đạo Mẫu cũng được nhiều người quan tâm.

Cây đàn “con dơi”, tức là ngựa đàn chế hình con dơi mang biểu tượng chữ Phúc. Cây đàn này được cố nghệ nhân Hai Văn, gốc ở Nam Định, sử dụng từ những năm 1930 tại đền Công Đồng Bắc Lệ

Theo ông Nguyễn Đăng Tài, đây được xem là cây đàn độc nhất vô nhị

Ngựa đàn được tại thành hình con dơi tinh xảo

Việc sưu tầm, lưu giữ các hiện vật không chỉ góp phần bảo tồn di sản mà còn làm nổi bật giá trị thẩm mỹ tinh tế và chiều sâu nhân văn của tín ngưỡng thờ Mẫu, đồng thời khắc họa sinh động dòng chảy văn hóa đặc sắc của dân tộc Việt Nam.

Mới đây, trong chương trình "Diễn xướng thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu xứ Đoài năm 2025" tại chùa Liên Trì (xã Kiều Phú, Hà Nội), thanh đồng Nguyễn Đăng Tài (phường Bồ Đề, Hà Nội) trưng bày, giới thiệu bộ sưu tập hiện vật liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu.

Ông Nguyễn Đăng Tài cho biết, có những vật dụng chỉ những pháp sư, thanh đồng ngày xưa mới sử dụng được

Bộ sưu tập này được ông Nguyễn Đăng Tài sưu tầm 35 năm qua, trong đó nhiều hiện vật có niên đại trên 100 năm, bao gồm nhạc cụ, đồ thờ và các vật phẩm tế tự đã từng được các nghệ nhân nổi tiếng sử dụng trong nghi lễ hầu Thánh ở các đền phủ khắp trong Nam ngoài Bắc.

Bộ sưu tập này đã mang đến cho công chúng cái nhìn trực quan về chiều sâu lịch sử, thẩm mỹ và kỹ thuật thủ công gắn với đạo Mẫu.

Bộ tráp khảm xà cừ, khay xin đài âm dương của cố thanh đồng Nguyễn Văn Xồ, người làng Ái Mộ (Gia Lâm, Hà Nội)

Ông Nguyễn Đăng Tài cho biết, những hiện vật quý này là kết quả của 35 năm sưu tầm, gồm những vật phẩm mà thời xưa các cụ đồng, các pháp sư, các thanh đồng đã sử dụng và lưu giữ lại.

Nhờ những nỗ lực bảo tồn, tổ chức diễn xướng và trưng bày hiện vật, các nghệ nhân, thanh đồng đang góp phần gìn giữ và lan tỏa giá trị chuẩn mực của tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống đương đại.

Bộ đai mạng thêu cườm, khăn phụ diện, khăn tấu hương của cố nghệ nhân Thọ Minh (80 Hàng Quạt, Hà Nội)

Sự kiện “Diễn xướng thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu xứ Đoài năm 2025” cũng đánh dấu lần đầu tiên một bộ sưu tập về hầu đồng được trưng bày trước cộng đồng tín ngưỡng Tứ Phủ.

Đặc biệt, trong bộ sưu tập của ông Nguyễn Đăng Tài có 5 cây đàn cổ quý hiếm, có tuổi đời trên 100 năm, đã từng được các nghệ nhân sử dụng trong suốt cuộc đời phụng sự Thánh.

Bộ trống, phách, tiu của cố Pháp sư Đoàn Đức Đan. Bộ này được dùng trong các pháp sự tại chùa Ái Mộ (Thiên Định tự)

Trong số đó, cây đàn “con dơi”, tức là ngựa đàn chế hình con dơi mang biểu tượng chữ Phúc. Cây đàn này được cố nghệ nhân Hai Văn, gốc ở Nam Định, sử dụng từ những năm 1930 tại đền Công Đồng Bắc Lệ. Theo ông Nguyễn Đăng Tài, đây được xem là cây đàn độc nhất vô nhị.

Tiếp đến là cây đàn “Tam Phủ Linh Từ” vì trên mặt đàn có đề chữ “Tam Phủ Linh Từ”. Đây là cây đàn của cố nghệ nhân Nguyễn Văn Sắc, là Cung văn Trưởng đền Lảnh Giang (huyện Duy Tiên, Hà Nam cũ).

Mười bộ khăn áo của cố nghệ nhân Nguyễn Văn Bình (Bình Văn) ở 583 Hồng Hà, Hà Nội

Cây đàn thứ ba và thứ tư là của cố nghệ nhân Nguyễn Thị Chí, tức Bà Chảo, một nữ danh ca đứng đầu trong làng cung văn Việt Nam trong suốt hai thế kỷ XX và XXI. Cây đàn sau được truyền cho con trai là Nguyễn Văn Minh. Đến năm 2015 được trao lại cho ông Nguyễn Đăng Tài lưu giữ, bảo tồn đến nay.

Cây đàn thứ năm là cây đàn Trắc vì làm từ gỗ trắc của cố nghệ nhân Trần Đức Nhân người quê Sao Đỏ (Chí Linh, Hải Dương cũ).

Những hiện vật ông Nguyễn Đăng Tài cất công sưu tầm trong 35 năm

Trong bộ sưu tập của ông Nguyễn Đăng Tài còn có bộ khay ngà voi, ống thuốc và tráp gỗ sơn son. Bộ này chuyên dùng để hầu Ông Hoàng Bảy Bảo Hà, là các vật dụng của hai cụ đồng nổi tiếng người làng Ái Mộ (Gia Lâm, Hà Nội) là Phạm Văn Lịch (1900 - 1976) và Trịnh Thị Bút (1902 - 1976) .

Tráp quả, nậm rượu men lam, chén hầu Thánh làm bằng bạch ngọc và 3 quạt ngà là những vật dụng khi hầu Thánh của cố thanh đồng Phạm Thị Sự (1934 - 2010), người làng Ái Mộ (Gia Lâm, Hà Nội). Bộ hiện vật được sử dụng trong các giá hầu Chúa Thượng Ngàn và Cô Ba Bông để ban phù chữa bệnh cho các con nhang đệ tử.

Những hiện vật đã nhuốm màu thời gian cả trăm năm

Bộ tiu cảnh khoa cúng của cố nghệ nhân hát văn, Pháp sư Nguyễn Văn Nhàn (1920 - 2008), người làng Bắc Cầu (Ngọc Thụy, Long Biên, Hà Nội). Pháp sư Nguyễn Văn Nhàn là người trình đồng mở phủ cho trên hai nghìn con nhang đệ tử từ sau năm 1954 cho đến khi mất.

Pháp sư Nguyễn Văn Nhàn là một trong 5 người kiều 5 ghế - một trong những nghi lễ cổ xưa trong tín ngưỡng thờ Mẫu tại đền Đức Ông và đền Ghềnh (Long Biên, Hà Nội) trong thập kỷ 60, 70 của thế kỷ XX.

Ông Nguyễn Đăng Tài ngoài cất công sưu tầm còn hiểu về lịch sử của hiện vật, cách sử dụng và nghi lễ thực hiện

Một hiện vật quý giá ông Nguyễn Đăng Tài cất công sưu tầm là bộ sách Thiên thư, hốt ngà, dao dùng trong giá hầu Đức Thánh Trần của cố nghệ nhân Đặng Đình Nan. Nghệ nhân Đặng Đình Nan là một trong những cụ đồng nổi tiếng nhất miền Bắc những năm 50, 70 của thế kỷ XX, khi kiều Đức Thánh Trần.

Đôi chén sứ xương cũng là một trong những hiện vật quý giá mà ông Nguyễn Đăng Tài sưu tầm được. Đôi chén quý này của cố thanh đồng Nguyễn Thị Thân (1920 - 2010), người làng Ái Mộ.

Ngoài ra, trong bộ sưu tập của ông Nguyễn Đăng Tài còn có chiếc quạt của cố Đồng đền Thuận Mỹ Linh Từ Trang Công Thịnh. Đây là một trong 500 chiếc quạt được cụ Trang Công Thịnh đặt làm nhân dịp khánh thành đền Thuận Mỹ Linh Từ năm 1990.

Cùng với đó là bộ vòng kiềng xà tích bằng bạc, đuôi gà khăn vấn, áo the của cố thanh đồng Phạm Văn Lượng (1949 - 2008). Thẻ ngà cổ Ngũ Vị Tôn Quan, Tứ Phủ Công Đồng của cố Thanh đồng Nguyễn Thị Lào (1944 - 1998), số nhà 47 Lương Ngọc Quyến, Hà Nội...

HUY AN

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/van-hoa/bo-suu-tap-vat-pham-doc-nhat-vo-nhi-trong-nghi-le-hau-dong-189381.html