Bộ Tài chính: Cơ chế điện bậc thang gây tranh luận, nhưng vẫn đạt mục tiêu

4 giờ trướcBài gốc

Bộ Tài chính vừa có văn bản trả lời với kiến nghị của cử tri tỉnh Lâm Đồng, về việc nghiên cứu bỏ thuế giá trị gia tăng đối với giá điện, xây dựng cơ chế một giá điện để đảm bảo công bằng cho người sử dụng, phá bỏ tính độc quyền trong ngành điện.

Theo quy định hiện hành, điện là mặt hàng thuộc đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng với thuế suất 10%.

Luật Thuế giá trị gia tăng hiện có 3 mức thuế suất 0%, 5% và 10%, trong đó mức 0% áp dụng cho hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu; 5% áp dụng cho hàng hóa, dịch vụ thiết yếu cho đời sống hoặc đầu vào của sản xuất nông nghiệp; và 10% áp dụng đối với các hàng hóa, dịch vụ thông thường khác.

Luật hiện hành không quy định miễn, giảm thuế giá trị gia tăng đối với điện, vì vậy việc đề xuất bỏ thuế giá trị gia tăng cho mặt hàng điện là chưa phù hợp với quy định của pháp luật.

Bộ Tài chính cho rằng cơ chế giá điện bậc thang hiện nay được cho là phù hợp nhằm khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả.

Đối với kiến nghị xây dựng cơ chế “một giá điện”, Bộ Tài chính cho biết đã xin ý kiến Bộ Công Thương - cơ quan quản lý chuyên ngành. Theo đó, điện là mặt hàng đặc biệt, không thể tích trữ và việc sản xuất, tiêu thụ diễn ra đồng thời. Ngành điện phải huy động phát điện theo nguyên tắc ưu tiên các nhà máy có giá rẻ trước, sau đó mới đến các nguồn có chi phí cao hơn để đáp ứng đủ nhu cầu của người tiêu dùng.

Với đặc điểm này, cơ chế giá điện bậc thang hiện nay được cho là phù hợp nhằm khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả.

Nhiều quốc gia phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc hay các nước trong khu vực cũng áp dụng giá điện bậc thang, trong đó giá điện ở các bậc cao hơn sẽ tăng dần so với bậc đầu tiên. Thực tế triển khai tại Việt Nam cho thấy, cách tính này dù có thể gây tranh luận nhưng vẫn đạt được mục tiêu khuyến khích người dân sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả hơn.

Theo quy định tại Luật Điện lực, giá bán lẻ điện được quy định chi tiết cho từng nhóm khách hàng sử dụng điện phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội từng thời kỳ và cấp độ thị trường điện cạnh tranh, bao gồm sản xuất, kinh doanh, hành chính sự nghiệp, sinh hoạt.

Với những khách hàng đủ điều kiện, giá điện có thể được tính theo thời gian sử dụng trong ngày - gồm giờ cao điểm, thấp điểm và bình thường. Nhóm khách hàng tiêu dùng điện phục vụ mục đích sinh hoạt hiện áp dụng cơ chế giá bậc thang tăng dần. Các quy định này cũng nhằm mục tiêu thúc đẩy sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả.

Từ ngày 10/10 Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) bắt đầu thử nghiệm áp dụng cách tính giá điện hai thành. Theo mô hình này, tiền điện không chỉ được tính dựa trên sản lượng tiêu thụ như hiện nay mà được tách thành hai phần riêng biệt: Giá công suất (phần cố định) và giá điện năng (phần biến đổi).

EVN cho biết, giai đoạn 1, từ nay đến giữa năm 2026, thí điểm với doanh nghiệp sản xuất đang theo mua bán điện trực tiếp giữa các nhà phát năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn (sản xuất, kinh doanh). Đây chỉ là hoạt động thử nghiệm, chưa áp dụng trên hóa đơn thực tế, song kết quả tính toán sẽ là cơ sở quan trọng để hoàn thiện lộ trình áp dụng chính thức trong những năm tới.

Giai đoạn 2, tháng 1/2026 đến tháng 6/2026, cơ quan chức năng sẽ phát hành hóa đơn song song (không thanh toán thực tế) với toàn bộ khách hàng tham gia thí điểm, kèm hướng dẫn về giá bán lẻ điện hai thành phần.

Giai đoạn 3, (tháng 7/2026-7/2027), cơ chế giá hai thành phần sẽ được thử nghiệm chính thức. Từ đó, cơ quan quản lý theo dõi, đánh giá mức độ thay đổi nhu cầu, hành vi sử dụng điện, phản ứng của khách hàng, doanh thu bán điện, cũng như nghiên cứu điều chỉnh các thành phần trong cấu trúc biểu giá...

Giai đoạn 4, từ tháng 8/2027 trở đi sẽ mở rộng áp dụng giá điện hai thành phần với các nhóm khách hàng.

Theo các chuyên gia, đối với hộ tiêu dùng dân sinh, trong giai đoạn đầu thí điểm, chưa áp dụng cách tính này. Tuy nhiên, về lâu dài, khi mở rộng, các hộ dân sẽ bị tác động khác nhau tùy thói quen tiêu thụ điện.

Những gia đình sử dụng điện đều đặn, biết tiết chế và chuyển các hoạt động tiêu thụ điện sang giờ thấp điểm như giặt đồ, sạc thiết bị, đun nước nóng vào ban đêm sẽ không chịu tác động lớn, thậm chí có thể giảm chi phí. Ngược lại, các hộ có phụ tải cao vào giờ cao điểm, thường bật đồng thời nhiều thiết bị điện công suất lớn như điều hòa, bếp từ, bình làm nóng nước, sẽ phải trả thêm phần chi phí công suất.

Thanh Hoa

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/tieu-dung/bo-tai-chinh-co-che-dien-bac-thang-gay-tranh-luan-nhung-van-dat-muc-tieu-1110216.html