Bộ trưởng KH-CN: Việc 'trăm hoa đua nở' có thể làm hỏng bức tranh chuyển đổi số

6 giờ trướcBài gốc

Chiều nay, Quốc hội thảo luận về dự thảo Luật Chuyển đổi số.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) đề nghị phải thiết kế luật như “bộ khung thể chế số quốc gia”. Không góp ý từng điều khoản cụ thể trong dự thảo luật, đại biểu Phạm Trọng Nhân kiến nghị về kiến trúc tổng thể. Bởi theo ông, “không thể chọn giải pháp chi tiết khi chưa biết rõ bản vẽ tổng thể ngôi nhà”.

Ông nhận định dự thảo luật còn 4 khoảng trống lớn. Đầu tiên, theo ông, phạm vi điều chỉnh của luật rộng nhưng chưa rõ vai, dễ chồng lấn với Luật Dữ liệu và Luật Trí tuệ nhân tạo (AI).

“Dự thảo bao trùm Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, nhưng chưa phân rõ đâu là việc của Luật Chuyển đổi số, đâu của Luật Dữ liệu, đâu của Luật AI. Rủi ro là luật sẽ 'nói nhiều, làm được ít', dễ dẫn đến tình trạng trùng, chồng, mòn, kéo giảm hiệu lực thi hành” - ông Nhân phân tích.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân. Ảnh: Quốc hội

Thứ hai, hạ tầng số công cộng chưa được thiết kế chuẩn quốc gia. Thứ ba, kinh tế số và doanh nghiệp số thiếu cơ chế “bắt buộc tối thiểu và khuyến khích tối đa”.

Ông Nhân cho rằng kinh tế số chỉ mạnh khi doanh nghiệp Việt có dữ liệu, có nền tảng, có khả năng đổi mới sáng tạo. Ông nêu một thực tế đáng lo ngại là 99% dữ liệu hành vi số của người Việt - di chuyển, mua sắm, giải trí, tiêu dùng - nằm trên hệ sinh thái của các nền tảng lớn nước ngoài. Trong khi đó, startup Việt “đói dữ liệu”, không có dữ liệu để huấn luyện AI, phát triển sản phẩm, cạnh tranh. Trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác.

Khoảng trống thứ 4, theo nhận định của ông Nhân, là “công dân số và quyền dữ liệu chưa trở thành cơ chế bảo vệ”. Ông cho rằng mọi dịch vụ công số đều đi xuyên qua dữ liệu cá nhân nhưng dự thảo mới dừng ở nguyên tắc; chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại - bồi thường.

Từ kinh nghiệm Nhật Bản xem chuyển đổi số là công cụ để ứng phó với già hóa dân số, thiếu nhân lực và nâng chất lượng sống cho người yếu thế, ông Nhân đặt vấn đề Việt Nam cũng phải trả lời câu hỏi: người cao tuổi, người ở vùng xa, người lao động trình độ thấp sẽ "bước vào" công dân số bằng con đường nào thuận tiện nhất, hiệu quả nhất?

Theo ông cần bổ sung hạ tầng số công cộng quốc gia, bao gồm: định danh điện tử, thanh toán số công, chữ ký số, nền tảng chia sẻ dữ liệu quốc gia, dữ liệu đám mây, trung tâm dữ liệu theo nguyên tắc “một chuẩn, một nền tảng, nhiều dịch vụ”.

Về quyền và nghĩa vụ công dân số, ông Nhân cho rằng cần quy định “bộ công cụ số tối thiểu” của công dân số, gồm: căn cước điện tử, chữ ký số, tài khoản thanh toán số, tài khoản dịch vụ công duy nhất. Bên cạnh đó là nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân theo chuẩn quốc tế.

Đại biểu đề nghị giao Chính phủ phổ cập kỹ năng số, thiết kế dịch vụ công dễ tiếp cận, dễ dùng cho mọi nhóm dân cư. Ông đồng thời kiến nghị Chính phủ xây dựng bộ chỉ tiêu chuyển đổi số quốc gia, bởi “chỉ khi đo được thì mới quản lý được, chỉ khi có dữ liệu thì quyết sách mới dựa trên bằng chứng chứ không bằng cảm tính”.

Đại biểu nhấn mạnh chuyển đổi số không thể theo mô hình "trăm hoa đua nở nhưng kín cổng cao tường", hệ thống không liên thông, dữ liệu không kết nối. Nếu không thiết kế mạnh, đúng, trúng ngay từ đầu, chi phí sẽ tăng và chuyển đổi số khó đạt mục tiêu.

Hình thành khung pháp lý thống nhất để tạo nên một quốc gia số

Phát biểu giải trình sau đó, Bộ trưởng Khoa học Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết đây là luật khó, thế giới chưa có luật tương tự. Tinh thần xây dựng dự thảo luật là “ngắn, luật khung và dành sự linh hoạt cho Chính phủ”.

Trên cơ sở góp ý của các đại biểu, Bộ trưởng khẳng định sẽ bỏ đi quy định chi tiết, mô tả kỹ thuật chuyên ngành; đồng thời bổ sung mảnh ghép còn thiếu của một quốc gia số là kinh tế số, xã hội số, Chính phủ điện tử, bảo đảm không để khoảng trống pháp lý.

Bộ trưởng Khoa học Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu giải trình. Ảnh: Quốc hội

Bộ trưởng cho biết hiện các quy định về chuyển đổi số nằm rải rác trong nhiều luật, thiếu một khung thống nhất, thiếu các nguyên tắc chung, thiếu yêu cầu tối thiểu và đặc biệt là thiếu cơ chế điều phối tổng thể trên phạm vi quốc gia được quy định bởi luật.

Luật Chuyển đổi số được xây dựng nhằm tạo khuôn pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia; bảo đảm chuyển đổi số đúng hướng, an toàn, hiệu quả; khắc phục tình trạng cát cứ số, manh mún số trên các nền tảng.

“Nếu chậm hơn trong việc ra các nguyên tắc chuyển đổi số, chậm hơn trong việc kết nối, thống nhất các luật chuyên ngành thì việc 'trăm hoa đua nở' có thể làm hỏng bức tranh tổng thể về chuyển đổi số quốc gia” - Bộ trưởng Hùng nói.

Ông cho hay dự thảo luật hình thành khung pháp lý thống nhất để tạo nên một quốc gia số. Dự thảo có cơ chế pháp lý cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số; thiết lập cấu trúc quản trị quốc gia thống nhất về chuyển đổi số. Ngoài ra, dự thảo cũng luật hóa các cơ chế, nguồn lực tài chính, nhân lực số cho chuyển đổi số; quy định các cơ chế đánh giá định kỳ, công khai các chỉ số chuyển đổi số.

“Chuyển đổi số là nền tảng để chúng ta đưa đất nước tiến nhanh, khai thác cơ hội từ không gian số, đồng thời bảo đảm an toàn, bền vững và bao trùm số” - Bộ trưởng nói và khẳng định sẽ nghiên cứu tiếp thu tối đa ý kiến đại biểu để hoàn thiện dự thảo luật.

Trần Thường

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/bo-truong-kh-cn-viec-tram-hoa-dua-no-co-the-lam-hong-buc-tranh-chuyen-doi-so-2468257.html