Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: AI không phải chủ thể quyền sở hữu trí tuệ

2 giờ trướcBài gốc

Sáng 24/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Các ý kiến bày tỏ sự tán thành cao với sự cần thiết sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ lần này nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số, đổi mới sáng tạo và tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Dự thảo đã có nhiều đổi mới quan trọng, đặc biệt về hỗ trợ đổi mới sáng tạo, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, phát triển hệ sinh thái sở hữu trí tuệ và hoàn thiện cơ chế bảo hộ.

Sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản của doanh nghiệp

Giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, tư tưởng chính về sửa đổi luật lần này là: Sở hữu trí tuệ phải biến kết quả nghiên cứu, thành tài sản để có thể giao dịch, khi đó mới có thị trường và công nghệ.

Sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản của doanh nghiệp, có thể định giá, mua bán, được đưa vào báo cáo tài chính, có thể là tài sản đảm bảo để đi vay góp vốn, nhất là tài sản công nghệ mới, công nghệ số.

Chuyển dịch quan trọng nhất của sở hữu trí tuệ là chuyển dịch từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Sở hữu trí tuệ phải trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của doanh nghiệp và quốc gia.

Một quốc gia phát triển là một quốc gia mà tài sản vô hình, tài sản trí tuệ chiếm tới 80% tổng tài sản. Việt Nam đã đến giai đoạn phải ưu tiên phát triển và bảo vệ tài sản trí tuệ để phát triển Việt Nam thành nước có thu nhập cao.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, các sửa đổi cơ bản xoay quanh định hướng mới này và đồng bộ với các luật liên quan: Đổi mới sáng tạo, Công nghệ số, Chuyển giao công nghệ, Công nghệ cao, Chuyển đổi số và AI.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. (Ảnh: Quốc hội).

Làm rõ ý một số ĐBQH về ghi nhận, quản lý tài sản trí tuệ trong doanh nghiệp, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, để tài sản trí tuệ thực sự trở thành tài sản kinh tế, luật phải có điều khoản chung về ghi nhận, quản lý tài sản trí tuệ trong doanh nghiệp, giao Chính phủ quy định chi tiết về hạch toán, thuyết minh, định giá. Trong đó có cả tài sản chưa đủ điều kiện để ghi nhận trên bảng kế toán sẽ được ghi trong sổ theo dõi.

Về cải cách thủ tục hành chính, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết: "Luật yêu cầu chuyển đổi số toàn diện để giảm thời gian thẩm định nội dung sáng chế từ 18 tháng xuống 12 tháng và có cơ chế thẩm định nhanh trong 3 tháng, đảm bảo không tồn đọng hồ sơ đăng ký. Những năm qua, chúng ta tồn đọng trên 100.000 hồ sơ. Năm 2022, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phải tập trung dồn lực để xử lý xong số hồ sơ tồn này”.

Nâng cao nhận thức xã hội và doanh nghiệp về sở hữu trí tuệ

Nội dung được nhiều đại biểu quan tâm nhất là sản phẩm do AI tạo ra, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, AI không phải chủ thể quyền sở hữu trí tuệ. Sản phẩm do AI tự động tạo ra, không có sự tham gia của con người thì không được bảo hộ bản quyền, sáng chế như tác phẩm của con người. Sản phẩm do con người sử dụng AI như một công cụ để tạo ra, giống như bút vẽ, máy ảnh. Nếu con người có đóng góp sáng tạo đáng kể (như ý tưởng, chỉ đạo, lựa chọn, chỉnh sửa kết quả AI) thì có thể công nhận là tác giả, nhà sáng chế.

Còn nếu con người đóng góp ít, dùng AI như một đồng nghiệp (ví dụ chỉ đưa ra yêu cầu ngữ cảnh) thì không phải tác giả, nhưng có quyền sử dụng và thương mại. Cơ bản các nước đang tiếp cận theo hướng này. Luật sẽ giao Chính phủ xác định mức độ sáng tạo của người dùng để có cơ chế bảo hộ phù hợp.

“Ban soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu kỹ ý kiến về việc sử dụng thông tin đã được công bố hợp pháp, công khai và công chúng được phép tiếp cận nhằm mục đích huấn luyện AI, với điều kiện là kết quả đầu ra của AI không xâm phạm quyền tác giả", ông Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ phân tích: "Cũng giống như chúng ta đọc thông tin trên mạng dùng để suy luận, nhận thức, học hỏi thì không phải xin phép tác giả. Nhưng khi tạo ra nội dung khác thì phải đảm bảo không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác. AI mà không được tiếp cận dữ liệu thì sẽ không có AI. Cách mà chúng ta ứng xử với trí tuệ con người như thế nào thì nên ứng xử như vậy đối với AI. Tuy nhiên, Ban soạn thảo sẽ nghiêm túc nghiên cứu, cân nhắc thận trọng nội dung này”.

Sáng 24/11/2025: Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Ảnh Quốc hội

Nhấn mạnh nâng cao nhận thức xã hội và doanh nghiệp về sở hữu trí tuệ là vấn đề cốt lõi, không có nhận thức đúng thì sẽ không có đăng ký bảo hộ, không có khai thác, không tôn trọng quyền của người khác, có nhận thức thì mới sinh ra nhu cầu và áp lực cải cách các hoạt động sở hữu trí tuệ, ông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng phải đưa sở hữu trí tuệ vào giáo dục phổ thông, đại học, truyền thông mạnh mẽ cho doanh nghiệp và cộng đồng.

Cùng với đó hoàn thiện tòa án chuyên biệt về sở hữu trí tuệ. Bổ sung các hình phạt mang tính răn đe đối với xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, giống như ăn cắp trong thế giới thực.

Minh Thư/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/chinh-tri/bo-truong-nguyen-manh-hung-ai-khong-phai-chu-the-quyen-so-huu-tri-tue-post1248399.vov