Bỏ tư duy 'không quản được thì cấm' trong kinh doanh xuất khẩu gạo

một ngày trướcBài gốc

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản gửi Bộ Công Thương góp ý về dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 107/2018/NĐ-CP (Nghị định 107) về kinh doanh xuất khẩu gạo và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP (Nghị định 01) sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 107.

Theo VCCI, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó yêu cầu giảm thiểu sự can thiệp hành chính, xóa bỏ tư duy “không quản được thì cấm” và loại bỏ các rào cản tiếp cận thị trường nhằm bảo đảm môi trường kinh doanh thông thoáng, dễ tuân thủ và chi phí thấp

Trong bối cảnh đó, việc sửa đổi các quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo cần quán triệt tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết nói trên, đảm bảo tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, cạnh tranh theo cơ chế thị trường và hạn chế tối đa chi phí tuân thủ không cần thiết cho doanh nghiệp.

Bỏ quy định bắt buộc thương nhân phải sở hữu kho chứa thóc, gạo

Cụ thể, dự thảo Nghị định quy định thương nhân xuất khẩu gạo phải sở hữu kho chứa thóc, gạo. Như vậy, doanh nghiệp sẽ không được phép thuê kho chứa thóc, gạo như quy định hiện hành.

Theo VCCI, quy định này cần được xem xét kỹ lưỡng ở các điểm sau.

Thứ nhất, mục tiêu chính của điều kiện về kho chứa là nhằm nắm được thông tin về năng lực vận hành của doanh nghiệp, và đảm bảo kho đó được sử dụng để dự trữ thóc gạo. Việc doanh nghiệp sở hữu hay đi thuê kho đều có thể đạt được mục tiêu này.

Do đó, VCCI cho rằng, miễn là doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu về năng lực kho chứa, việc thuê hay sở hữu kho là quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp, phù hợp với nguyên tắc của nền kinh tế thị trường.

Về lập luận của cơ quan soạn thảo cho rằng có tình trạng thương nhân thuê kho chứa, cơ sở xay, xát thóc gạo chỉ để đáp ứng điều kiện kinh doanh mà không quan tâm duy trì, VCCI cho rằng vấn đề này xuất phát từ việc thương nhân không thực hiện đúng điều kiện kinh doanh, chứ không phải do bản thân quy định cho phép thuê.

Trong trường hợp này, Nhà nước hoàn toàn có thể áp dụng biện pháp thu hồi giấy phép của doanh nghiệp do không đáp ứng điều kiện kinh doanh.

VCCI nhận định, quy định bắt buộc sở hữu kho như dự thảo mang nặng tư duy “không quản được thì cấm” mà các Nghị quyết 68/NQ-TW về phát triển kinh tế tư nhân đã yêu cầu xóa bỏ.

Thứ hai, quy định này sẽ gia tăng đáng kể chi phí gia nhập thị trường cho các doanh nghiệp mới và các doanh nghiệp nhỏ. Việc yêu cầu đầu tư xây dựng hoặc mua kho chứa sẽ gây áp lực tài chính lớn, hạn chế sự tham gia của các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) vào thị trường xuất khẩu gạo.

Điều này không chỉ gia tăng chi phí mà còn hạn chế sự tham gia của các DNNVV, từ đó ảnh hưởng đến tính cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu gạo, tác động tiêu cực đến thu nhập người nông dân và tính bền vững của chuỗi giá trị lúa gạo.

Thứ ba, về lập luận của cơ quan soạn thảo cho rằng thương nhân thuê kho không phải đầu tư chi phí ban đầu nên giá thành cạnh tranh hơn các thương nhân sở hữu kho, VCCI cho biết, theo phản ánh của doanh nghiệp, nhận định này không hoàn toàn chính xác.

Các thương nhân thuê kho phải chi trả tiền thuê kho - một loại chi phí kinh doanh hợp pháp và khoản chi phí này phải được tính vào cấu thành giá sản phẩm.

Hơn nữa, việc giá thành của doanh nghiệp này cạnh tranh hơn doanh nghiệp khác, nếu không có yếu tố cạnh tranh không lành mạnh, là điều bình thường trong nền kinh tế thị trường mà Nhà nước không nên can thiệp sâu.

Do vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bỏ quy định bắt buộc thương nhân phải sở hữu kho chứa thóc, gạo.

Có trường hợp, doanh nghiệp phải tính đến phương án “đẩy” khách hàng sang mua gạo Campuchia, Thái Lan

Nghị định 01/2025/NĐ-CP hiện hành cấm doanh nghiệp chưa có giấy phép ủy thác xuất khẩu cho doanh nghiệp đã có giấy phép.

Theo phản ánh từ cộng đồng doanh nghiệp, quy định này đã làm giảm cơ hội kinh doanh của nhiều đơn vị. Chẳng hạn, nhiều doanh nghiệp có năng lực sản xuất ra gạo đạt tiêu chuẩn xuất khẩu nhưng chưa có điều kiện xin cấp giấy phép do các điều kiện kinh doanh còn tương đối cao.

Thậm chí, có trường hợp doanh nghiệp phải tính đến phương án “đẩy” khách hàng sang mua gạo của các thị trường lân cận có điều kiện kinh doanh xuất khẩu thông thoáng hơn như Campuchia, Thái Lan, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp đối mặt với nguy cơ phải đóng cửa.

Trong khi đó, VCCI nhấn mạnh, việc ủy thác xuất khẩu hoàn toàn phù hợp với Luật Thương mại và các văn bản hướng dẫn thi hành, vì sản phẩm gạo không thuộc danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu hay tạm ngừng xuất khẩu.

Do vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bãi bỏ quy định cấm ủy thác xuất khẩu gạo.

Gạo Việt Nam quảng bá tại triển lãm quốc tế lương thực thực phẩm. Ảnh: TÚ UYÊN

Bỏ quy định dự trữ tối thiểu với thương nhân mới

Dự thảo quy định thương nhân mới kinh doanh xuất khẩu gạo phải đảm bảo dự trữ tối thiểu 1.250 tấn gạo sau 45 ngày kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, và duy trì cho đến khi có thành tích xuất khẩu gạo.

Theo VCCI, quy định này sẽ gia tăng đáng kể điều kiện gia nhập thị trường đối với các doanh nghiệp mới. Trong giai đoạn chưa ký được hợp đồng xuất khẩu, việc yêu cầu phải nhập và dự trữ một lượng lớn gạo sẽ khiến doanh nghiệp phải huy động nguồn vốn lớn, đồng thời chịu thêm chi phí lưu kho, bảo quản, từ đó gia tăng chi phí hoạt động không cần thiết.

Điều này còn chưa kể đến việc doanh nghiệp có thể bị động trong hoạt động thu mua lúa gạo dự trữ do khó khăn trong việc xác định chính xác thời gian được cấp giấy phép.

Về lập luận của cơ quan soạn thảo rằng việc thương nhân chỉ thu mua khi ký được hợp đồng xuất khẩu có thể dẫn đến cạnh tranh mua hàng, ảnh hưởng giá gạo nội địa, VCCI cho rằng quy định này chỉ áp dụng với thương nhân mới nên tác động đến thị trường là không đáng kể.

Ngoài ra, đối với lo ngại rằng vào thời điểm thu hoạch, thương nhân chưa tổ chức thu mua do chưa ký hợp đồng sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của nông dân, VCCI cũng đặt vấn đề liệu tình trạng này chỉ diễn ra ở các thương nhân mới, hay là thực trạng chung của phần lớn các thương nhân xuất khẩu gạo.

Nếu chỉ xuất hiện ở các thương nhân mới thì không đáng ngại do tỉ trọng không lớn, nông dân vẫn có thể bán lúa gạo cho các thương nhân khác. Nếu đây là thực trạng chung của phần lớn thương nhân, thì quy định này không giải quyết được gốc rễ vấn đề.

Do vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bỏ quy định này.

Thu hồi giấy phép xuất khẩu gạo do không báo cáo dự trữ là chế tài quá nặng

Dự thảo Nghị định bổ sung quy định thu hồi giấy phép trong trường hợp Bộ Công Thương không nhận được báo cáo của thương nhân về việc duy trì mức dự trữ lưu thông sau 45 ngày kể từ khi có văn bản đôn đốc.

VCCI cho rằng, việc cơ quan quản lý nhà nước yêu cầu doanh nghiệp cung cấp số liệu để phục vụ công tác điều hành là hoàn toàn thỏa đáng và cần thiết. Tuy nhiên, việc áp dụng chế tài thu hồi giấy phép khi doanh nghiệp không báo cáo là quá nặng so với tính chất của hành vi vi phạm.

Về bản chất, đây là hành vi vi phạm hành chính, và do đó chỉ nên áp dụng hình thức xử phạt vi phạm hành chính, trong trường hợp cần thiết có thể sử dụng mức phạt tiền cao để tăng tính răn đe.

Việc thu hồi giấy phép chỉ nên áp dụng đối với các trường hợp doanh nghiệp không còn đáp ứng các điều kiện kinh doanh theo quy định, do đó không còn đủ tư cách để thực hiện hoạt động kinh doanh.

VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét lại và thay đổi quy định này cho phù hợp hơn.

TÚ UYÊN

Nguồn PLO : https://plo.vn/bo-tu-duy-khong-quan-duoc-thi-cam-trong-kinh-doanh-xuat-khau-gao-post852100.html