Bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên các nhà trường quân đội trong kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam

3 giờ trướcBài gốc

Ảnh minh họa: qdnd.vn

1. Bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên trong các nhà trường quân đội hiện nay là một nhu cầu tất yêu góp phần xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại

Văn hóa chính trị là một bộ phận, một phương thức biểu hiện của văn hóa, ra đời và tồn tại trong xã hội có giai cấp. Là tổng hòa các giá trị của tư tưởng, hành vi và các thiết chế chính trị cụ thể, phù hợp với tiến bộ xã hội, do con người sáng tạo ra và bồi đắp trong quá trình ứng xử với quyền lực nhà nước. Văn hóa chính trị biểu hiện qua các mô hình tổ chức thể chế chính trị, các chuẩn mực, phẩm chất, năng lực tham gia chính trị của mỗi cá nhân và cả cộng đồng.

Từ góc độ tiếp cận cấu trúc hệ thống, văn hóa chính trị được cấu thành từ các thành tố sau: tri thức chính trị, tình cảm chính trị, niềm tin, ý chí và hành vi chính trị. Văn hóa chính trị hình thành và phát triển phải qua quá trình lâu dài kết hợp giữa sự bồi dưỡng của các tổ chức, cơ quan chức năng với sự tự tu dưỡng, tiếp nhận, thẩm thấu các giá trị văn hóa của chính mỗi cá nhân, con người. Trong môi trường văn hóa của các nhà trường quân đội, văn hóa chính trị luôn được xây dựng và phát triển thông qua các hoạt động bồi dưỡng, giáo dục của các lực lượng sư phạm trong nhà trường, các chủ thể giáo dục (các cơ quan chức năng và đội ngũ giảng viên) và ý thức tự giác của từng học viên.

Hệ thống nhà trường quân đội nằm trong hệ thống giáo dục của quốc gia, có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, sĩ quan, nhân viên chuyên môn kỹ thuật, nghiệp vụ cho toàn quân theo trình độ học vấn và chức danh với các loại đối tượng. Mỗi nhà trường quân đội có mô hình, mục tiêu đào tạo cụ thể. Mô hình, mục tiêu đào tạo của mỗi trường là căn cứ để xác định những tiêu chuẩn, điều kiện tuyển sinh, chiêu sinh quân và những yêu cầu cụ thể về phẩm chất năng lực cần đạt được của đối tượng đào tạo khi tốt nghiệp ra trường. Nhân cách học viên của nhà trường quân đội phát triển hoàn thiện cùng với quá trình đào tạo, bồi dưỡng được khái quát hóa thành mô hình nhân cách của người học khi tốt nghiệp.

Học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội là những thanh niên, học sinh, hạ sĩ quan - binh sĩ có đủ điều kiện, tiêu chuẩn thi tuyển, xét tuyển, cử tuyển và trúng tuyển, vì vậy, được đào tạo cơ bản, tập trung để trở thành người cán bộ, đảng viên, sĩ quan cấp phân đội có trình độ đại học, đủ phẩm chất, năng lực theo mô hình, mục tiêu, yêu cầu đào tạo là lực lượng đông đảo nhất trong các nhà trường quân đội. Những năm qua, công tác giáo dục, bồi dưỡng văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội luôn được Đảng ủy, Ban Giám hiệu (Ban Giám đốc) cùng chỉ huy các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị ở các nhà trường quân đội đã có nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp bồi dưỡng văn hóa chính trị cho đội ngũ học viên này. Vì vậy, hệ thống tri thức chính trị, tình cảm, niềm tin, ý chí và hành vi chính trị của các sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội không ngừng được nâng lên, góp phần xây dựng các nhà trường chính quy, tiên tiến, mẫu mực, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

Trong những năm qua, các nhà trường quân đội luôn quán triệt sâu sắc các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chỉ thị, Nghị quyết của Quân ủy Trung ương vào công tác bồi dưỡng văn hóa chính trị cho các học viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân; gắn bó với sự nghiệp xây dựng quân đội, có ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần chủ động, niềm tin cộng sản vững chắc, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; có tư duy sáng tạo, trình độ năng lực hoạt động theo yêu cầu, cương vị công tác và kỹ năng quân sự, chuyên môn kỹ thuật, nghiệp vụ bảo đảm công tác lãnh đạo, chỉ huy, quản lý; thực hiện nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu và các nhiệm vụ khác của quân đội, có sức khỏe tốt, thực hiện được các nhiệm vụ thường xuyên, đột xuất được phân công góp phần xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên ở một số nhà trường quân đội vẫn còn những hạn chế nhất định, còn một bộ phận học viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, giảm sút niềm tin, thiếu ý chí phấn đấu vươn lên trong học tập, rèn luyện tu dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng dẫn đến kỷ luật. Những hạn chế đó ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ giáo dục, đào tạo của các nhà trường quân đội.

Trước yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hướng tới kỷ nguyên phát triển mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, Đảng ta tiếp tục khẳng định: xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng thực hiện tiến thẳng lên hiện đại, lấy xây dựng về chính trị làm cơ sở. Trong đó, xây dựng đội ngũ cán bộ “có chuẩn mực văn hóa lãnh đạo, quản lý” là yêu cầu đặt ra ngày càng cao. Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: “khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc” [1]; đồng thời, coi trọng xây dựng và phát huy niềm tự hào dân tộc, ý chí tự cường, sức sáng tạo, tinh thần cống hiến vì đất nước, khát vọng phát triển thịnh vượng, lòng nhân ái, sự đồng thuận xã hội, tạo sức mạnh tổng hợp thúc đẩy đất nước phát triển nhanh và bền vững. Đặc biệt quán triệt sâu sắc tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Trong nước, những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử được kế thừa từ truyền thống dân tộc, đặc biệt qua 95 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, 80 năm Nhà nước CHXHCN Việt Nam và gần 40 năm đổi mới đã đặt nền móng vững chắc để đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, thịnh vượng. Gần đây, Đảng, Nhà nước có nhiều quyết sách lớn, quan trọng, nhất là việc sắp xếp lại giang sơn, ban hành và triển khai thực hiện bốn nghị quyết quan trọng của Đảng, nhằm đưa đất nước cất cánh trong kỷ nguyên mới, hứa hẹn sẽ đạt những thành tựu mới, to lớn hơn trong những năm tới. Mục tiêu quan trọng nhất của chúng ta hiện nay là duy trì hòa bình, ổn định; phát triển nhanh, bền vững; nâng cao hơn nữa đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân” [2]. Đây là nội dung được nhấn mạnh và nhắc đến nhiều lần, thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng trong phát huy giá trị văn hóa chính trị trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

2. Một số giải pháp cơ bản bồi dưỡng văn hóa chính trị đối với học viên sĩ quan cấp phân đội trong các nhà trường quân đội hiện nay

Bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên trong các nhà trường quân đội nói chung, trong đó quan tâm đặc biệt đến học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội là vấn đề cần được quan trong quá trình đào tạo. Để đáp ứng yêu cầu đó, quá trình đào tạo cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:

Một là, nâng cao ý thức, trách nhiệm của chủ thể bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên trong các nhà trường quân đội hiện nay.

Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, có ý nghĩa quyết định, làm cơ sở tạo sự chuyển biến tích cực, đồng bộ, thống nhất trên tất cả các khâu, các bước của bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Theo đó, Đảng ủy, Ban Giám hiệu (Ban Giám đốc) cùng chỉ huy các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị trong các nhà trường quân đội luôn nhận thức đúng về vai trò, tầm quan trọng của văn hóa chính trị trong bồi dưỡng học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Nội dung nâng cao nhận thức, trách nhiệm của chủ thể trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội cần tập trung vào một số nội dung cơ bản như: nhận thức đúng vị trí, vai trò của văn hóa chính trị đối với học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội; trách nhiệm của các chủ thể trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện công tác bồi dưỡng văn hóa chính trị cho đội ngũ này; mối quan hệ văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội với nhiệm vụ của nhà trường, của đơn vị quản lý học viên và nhiệm vụ của bản thân học viên trong xác định động cơ, thái độ học tập, tu dưỡng, rèn luyện theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Đồng thời, Đảng ủy, Ban Giám hiệu (Ban Giám đốc) cùng chỉ huy các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị cần tăng cường giáo dục tri thức về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, nhiệm vụ của quân đội cho các tổ chức, các lực lượng tham gia bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội, thông qua các hoạt động, như: tổ chức học tập, giáo dục chính trị, pháp luật, mở các lớp tập huấn, thi báo cáo viên, sinh hoạt đảng, sinh hoạt Ngày Chính trị - Văn hóa tinh thần và sinh hoạt các đoàn thể… từ đó, cấp ủy, chỉ huy các đơn vị đánh giá đúng trình độ văn hóa chính trị của từng học viên, kịp thời uốn nắn, điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu xây dựng văn hóa chính trị của họ. Bên cạnh đó, Đảng ủy, Ban Giám hiệu (Ban Giám đốc) cần tăng cường kiểm tra, giám sát, điều chỉnh những nhận thức lệch lạc, việc làm không đúng của cấp ủy, chỉ huy các cấp, của các cơ quan chức năng và đội ngũ cán bộ, giảng viên trong việc bồi dưỡng cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội.

Hai là, tăng cường công tác giáo dục chính trị và bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên trong các nhà trường quân đội.

Đây là giải pháp cơ bản, giữ vai trò chủ đạo trong quá trình bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục chính trị trước hết nhằm làm cho văn hóa chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội giác ngộ mục tiêu, lý tưởng chiến đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định lập trường của giai cấp công nhân, lợi ích quốc gia - dân tộc, củng cố thế giới quan và phương pháp luận khoa học; đồng thời, bồi dưỡng lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, với chế độ xã hội chủ nghĩa, với Tổ quốc và Nhân dân; trong đó đặc biệt nâng cao chất lượng giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước, truyền thống dân tộc, nhiệm vụ của quân đội và đơn vị trong tình hình mới. Chủ tịch Hồ Chí Minh có dạy: “Có học lý luận Mác - Lênin mới củng cố được đạo đức cách mạng, giữ vững được lập trường, nâng cao sự hiểu biết và trình độ chính trị, mới làm tốt công tác Đảng giao phó cho mình” [3]. Do đó, để nâng cao chất lượng giáo dục, bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội Đảng ủy, Ban Giám hiệu (Ban Giám đốc) cùng chỉ huy các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị cần tiếp tục phát huy dân chủ trong quá trình giáo dục, biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện của mỗi người; nâng cao vai trò, trách nhiệm của tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy, đặc biệt là cán bộ chính trị và tổ chức quần chúng trong việc bồi dưỡng văn hóa chính trị.

Ba là, chăm lo cải thiện và tạo các điều kiện môi trường văn hóa thuận lợi, khắc phục những cản trở trong quá trình bồi dưỡng văn hóa chính trị của học viên trong các nhà trường quân đội.

Quan điểm của Mác - Ăngghen đã chỉ rõ: “… con người tạo ra hoàn cảnh ở mức nào thì hoàn cảnh cũng tạo ra con người ở mức ấy” [4]. Môi trường tác động đến người học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội một cách thường xuyên, phong phú, đa dạng, với nhiều hướng, mức độ khác nhau. Vì thế, để tạo ra môi trường thuận lợi cho việc bồi dưỡng văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội, Đảng ủy, Ban Giám hiệu (Ban Giám đốc) cùng chỉ huy các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị cần cần giải quyết tốt các mối quan hệ trong các nhà trường và ngoài xã hội; xây dựng tập thể quân nhân ở các cơ quan, đơn vị thực sự vững mạnh về mọi mặt; chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của đơn vị và của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội; khắc phục những hạn chế, tiêu cực ngoài xã hội tác động tác động đến đội ngũ học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội; đặc biệt, học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội chưa được trải nghiệm thực tiễn, ít được thử thách trong điều kiện khó khăn, gian khổ, dễ bị tác động, lôi kéo, dễ bị cám dỗ, đặc biệt cám dỗ về vật chất do tác động mặt trái của nền kinh tế thị trường. Vì thế, các chủ thể cần tích cực xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, tạo môi trường thuận lợi để học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội học tập, rèn luyện, công tác và cống hiến.

Bốn là, cần đổi mới các nội dung, phương pháp giáo dục chính trị, bồi dưỡng lý tưởng chính trị, xây dựng và củng cố niềm tin chính trị cho các học viên trong các nhà trường quân đội.

Trước tác động của mặt trái cơ chế thị trường, mặt trái của toàn cầu hóa thì việc củng cố niềm tin chính trị cho các học viên có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Bên cạnh việc tăng cường giáo dục chính trị - tư tưởng, cần đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng chống tiêu cực, tham nhũng, giải quyết có hiệu quả các vấn đề xã hội bức xúc, tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư… để củng cố niềm tin của học viên trong các nhà trường quân đội hiện nay.

Do đó, Đảng ủy, Ban Giám hiệu (Ban Giám đốc) cùng chỉ huy các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị cần tiếp tục giáo dục, đổi mới nội dung, phương pháp quán triệt học tập, nghiên cứu nghị quyết của Đảng, của Quân ủy trung ương; đặc biệt Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII, XIII) và Chỉ thị 05 - CT/TW của Bộ Chính trị, Chỉ thị 87 - CT/QUTW của Thường vụ Quân ủy Trung ương về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” gắn với thực hiện Nghị quyết số 847 - NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về “Phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới”; thường xuyên làm cho các chủ thể nhận thức rõ tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, các tệ nạn xã hội đến nhận thức, hành động của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội. Trên cơ sở đó, từng chủ thể phát huy ý thức trách nhiệm của mình trong nâng cao chất lượng sinh hoạt đảng, tổ chức quần chúng, hội đồng quân nhân góp phần xây dựng các tổ chức Đảng trong sạch vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”.

Như vậy, văn hóa chính trị của học viên trong các nhà trường quân đội hiện nay là sự kết tinh toàn bộ những giá trị bao gồm tri thức, tình cảm, niềm tin, ý chí chính trị và hành vi chính trị theo hệ tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật Nhà nước được hình thành, phát triển trong quá trình học viên học tập, rèn luyện, tu dưỡng tại các nhà trường quân đội.

Thực tiễn luôn vận động, phát triển không ngừng, toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4.0), trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển không ngừng đã đặt ra những yêu cầu mới, các tổ chức đảng, chỉ huy, đội ngũ giảng viên cần nắm bắt và phân tích sâu sắc tình hình, kịp thời bổ sung những nội dung, hình thức, biện pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên đào tạo trong các nhà trường quân đội là yêu cầu tất yếu khách quan. Đây là nhiệm vụ trọng tâm, đòi hỏi sự vào cuộc tích cực, chủ động của các tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị, chỉ huy các cấp, các tổ chức, lực lượng; đồng thời, phải thực hiện đồng bộ các giải pháp, trong đó nâng cao ý thức, trách nhiệm của chủ thể bồi dưỡng văn hóa chính trị cho học viên trong các nhà trường quân đội là giải pháp có ý nghĩa quyết định.

Tài liệu tham khảo:

[1]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.34.

[2]. Tổng Bí thư Tô Lâm, Phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, báo Chính phủ ngày 23/7/2025.

[3]. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.611.

[4]. C.Mác - Ph.Ăngghen, Toàn tập, tập 3, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.55.

(1) Học viện Chính trị - (2) Trường Sĩ quan Lục quân 1

Trung tá, Ths Dương Văn Đại (1) - Thượng tá, Ths Nguyễn Hữu Quý (2)

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/boi-duong-van-hoa-chinh-tri-cho-hoc-vien-cac-nha-truong-quan-doi-trong-ky-nguyen-phat-trien-moi-ky-nguyen-vuon-minh-cua-dan-toc-viet-nam-a30161.html