Brazil dính thuế cao, cà phê Việt vẫn khó 'lớn' ở Mỹ

3 giờ trướcBài gốc

Hơn một tháng qua, nhiều báo đài trong nước lẫn các diễn đàn nông nghiệp tỏ ra hào hứng với thông tin Mỹ áp thuế 50% lên hàng hóa Brazil, đối thủ cạnh tranh của cà phê Việt Nam ở thị trường Mỹ. Thậm chí, một số diễn biến bất thường theo hướng có lợi cho nông dân về giá cà phê robusta trong nước cũng được gán ghép với việc các nhà nhập khẩu Mỹ chuyển sang “săn lùng cà phê Việt”.

Khó khăn ở nguồn cung

Số liệu này được công ty nghiên cứu thị trường thu thập khi Tổng cục Hải quan còn chưa đổi sang Cục Hải quan.

Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới sau Brazil, chiếm 19-21% thị phần cà phê toàn cầu, đồng thời giữ vị thế số một về robusta. Mỹ áp thuế 50% lên Brazil chắc chắn khiến thị trường cà phê Mỹ phải tìm nguồn thay thế. Về lý thuyết, Việt Nam là ứng viên sáng giá.

Tuy nhiên, thực tế lại không ủng hộ. Niên vụ cà phê 2023-2024 (tính từ ngày 1-10 năm trước đến hết 30-9 năm sau), theo các cơ quan chức năng, hạn hán khiến sản lượng giảm gần 20%. Tồn kho cuối vụ chỉ còn 892.000 bao (bao 60 kg), tức hơn 50.000 tấn; dự báo cuối niên vụ 2024-2025 tồn kho chỉ còn khoảng 492.000 bao (chừng 30.000 tấn), thấp nhất trong 30 năm qua.

Trong khi đó, mỗi năm Việt Nam xuất khẩu hơn 1 triệu tấn cà phê. Thông thường, lượng tồn kho chuyển sang niên vụ sau phải ở mức trên 100.000 tấn mới đảm bảo ổn định thị trường, giao hàng cho các hợp đồng dài hạn.

Điều này đồng nghĩa, nếu Mỹ tăng nhập khẩu cà phê nhân xanh từ Việt Nam, nguồn cung khó đáp ứng. Thậm chí, để duy trì hợp đồng hiện có, nhiều doanh nghiệp trong nước đã phải nhập khẩu cà phê nguyên liệu từ Lào, Indonesia, Uganda, thậm chí từ chính Brazil. Trong bối cảnh này, một cú “tăng mạnh” xuất khẩu sang Mỹ là điều khó xảy ra.

Hưởng lợi không dễ

Dù Brazil bị áp thuế, Việt Nam không thể một mình lấp khoảng trống. Colombia, nhà sản xuất arabica lớn, sẽ hưởng lợi trực tiếp hơn, nhất là khi thị trường Mỹ vốn ưa chuộng arabica chứ không phải robusta. Các quốc gia Trung Mỹ như Honduras, Guatemala cũng sẵn sàng gia tăng thị phần.

Nhóm 16 doanh nghiệp xuất khẩu cà phê hàng đầu Việt Nam trong niên vụ 2023/2024 do một công ty nghiên cứu thị trường thu thập, con số này chỉ mang tính tham khảo dựa vào số liệu của Hải quan.

Thị phần cà phê Việt Nam tại Mỹ những năm gần đây có chiều hướng giảm. Một công ty nghiên cứu thị trường có tên tuổi không muốn nêu tên, vốn đang bán thông tin thị trường cà phê cho các doanh nghiệp trong nước, cho biết thị phần cà phê Việt ở Mỹ từ 10,7% (2023) xuống còn 6,9% trong năm ngoái vì sự cạnh tranh của Brazil và Colombia.

Năm ngoái xuất khẩu cà phê của Việt Nam 1,32 triệu tấn, với kim ngạch 5,48 tỉ đô la

Chính sách thuế mới có thể giúp Việt Nam ổn định đôi chút, nhưng để vượt lên sẽ khó khăn. Thực tế hiện nay cà phê nhân robusta Việt Nam xuất khẩu đi hàng chục thị trường, song phần lớn vẫn thông qua các tập đoàn thương mại đa quốc gia, chủ yếu đặt văn phòng tại châu Âu và TPHCM. Việc xuất sang Mỹ hay các thị trường khác chủ yếu cũng qua các tập đoàn này. Một cựu lãnh đạo Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam từng nói vui với người viết bên lề một hội nghị của ngành này, rằng nói xuất khẩu cà phê hàng tỉ đô la nhưng thực ra phần lớn bán cho “chục ông đa quốc gia chuyên mua cà phê nhân, rồi họ phân phối cho các nhà rang xay toàn cầu”.

Cà phê chế biến, đặc sản mới là cửa sáng

Trong khi hạn chế về robusta nhân, Việt Nam lại có cơ hội ở phân khúc cà phê chế biến và đặc sản. Trong 2 năm gần đây, tỷ trọng cà phê chế biến trong tổng kim ngạch xuất khẩu tăng từ 8,8% (2022) lên 9,6% (2023) và đạt 11,4% trong quí 1-2025. Riêng tháng 2-2025, kim ngạch cà phê chế biến đạt 123,6 triệu đô la, theo một công ty nghiên cứu thị trường. Khác với cà phê nhân, cà phê chế biến và đặc sản do chính doanh nghiệp trong nước xuất khẩu bằng thương hiệu Việt.

Cà phê hòa tan hiện chiếm tới 70% lượng chế biến xuất khẩu, có đơn giá 6.200-10.000 đô la/tấn, gấp đôi cà phê nhân xanh. Thị trường Mỹ vốn ưa chuộng cà phê hòa tan và sản phẩm rang xay tiện lợi – khoảng trống mà doanh nghiệp Việt có thể tận dụng. Một số thương hiệu Việt như Trung Nguyên, Cà phê Ngon, Outspan đã có mặt trên kệ siêu thị Mỹ.

Ngoài ra, cà phê đặc sản cũng là một mũi nhọn. Năm ngoái, Việt Nam xuất khẩu khoảng 5.000 tấn cà phê đặc sản, với giá cao gấp 2-3 lần cà phê thương mại. Robusta đặc sản từ Tây Nguyên từng bán tại Mỹ với giá 15-20 đô la/kg, có cơ hội mở rộng khi nguồn Brazil gặp trở ngại. Đây là phân khúc ít chịu tác động bởi tồn kho hạn hẹp, bởi sản lượng nhỏ nhưng giá trị cao.

Mỹ áp thuế 50% lên Brazil chắc chắn làm thay đổi cán cân thị trường, và Việt Nam có thể hưởng lợi. Nhưng cơ hội này không đồng nghĩa với tăng trưởng đột biến như nhiều người kỳ vọng.

Điều Việt Nam có thể tận dụng là nâng giá trị xuất khẩu nhờ cà phê chế biến và đặc sản, thay vì chạy theo khối lượng. Nếu làm tốt, doanh nghiệp Việt không chỉ bù đắp phần thị phần đã mất tại Mỹ mà còn gia tăng vị thế ở phân khúc cao cấp.

Câu hỏi đặt ra: doanh nghiệp Việt sẽ chọn con đường nào: tiếp tục bán cà phê nhân robusta với rủi ro nguồn cung, hay dồn lực cho sản phẩm chế biến và đặc sản, biến cú đánh thuế của Mỹ thành bàn đạp nâng cấp ngành cà phê Việt?

Hồng Văn

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/brazil-dinh-thue-cao-ca-phe-viet-van-kho-lon-o-my/