Bữa ăn học đường - nỗi lo từ nhà bếp

12 giờ trướcBài gốc

Khi thực phẩm bẩn lọt qua cổng trường

Chiều 23/10, nhiều hình ảnh kèm clip về bếp ăn bán trú bị tố chưa đảm bảo an toàn thực phẩm, xảy ra tại Trường Tiểu học Chu Minh (xã Quảng Oai, Hà Nội), lan truyền khắp mạng xã hội. Một nhóm phụ huynh đã bất ngờ kiểm tra bếp ăn trường học và phát hiện túi cá rô phi phi lê với những miếng đã ôi. Một người cầm miếng cá lên trước máy quay, lấy tay miết nhẹ cũng làm thịt cá rữa ra. Ngoài ra, một rổ thịt được cho là đã rửa qua cho đỡ mùi ôi và nhớt nhưng vẫn không hết được mùi.

Đoàn kiểm tra thực tế bếp ăn tại Trường Tiểu học Cự Khê (xã Bình Minh, TP Hà Nội)

Ngay sau đó UBND xã Quảng Oai đã lên tiếng xác nhận vụ việc xảy ra tại Trường Tiểu học Chu Minh và xảy ra từ đầu tháng 10/2025. Ngay khi tiếp nhận thông tin từ phụ huynh học sinh, UBND xã Quảng Oai đã kiểm tra hoạt động cung ứng thực phẩm tại trường, sau đó chấm dứt hợp đồng với đơn vị cung cấp suất ăn bán trú là Công ty Cổ phần Đầu tư & Thương mại Đào Lượng và lập biên bản xử phạt hành chính. Nhà trường cũng đã lựa chọn đơn vị cung ứng suất ăn mới và mở lại bếp ăn bán trú từ ngày 27/10.

Tương tự, hàng trăm phụ huynh tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Phúc Thọ (cũ), thị xã Sơn Tây (cũ) đang vô cùng bức xúc trước những hình ảnh có dấu hiệu mất an toàn thực phẩm tại khu vực nấu ăn của đơn vị cung cấp suất ăn cho học sinh của các trường này.

Đơn vị bị phản ánh là công ty TNHH Dịch vụ và Thương mại Mỹ Giang. Theo đó, khi đi kiểm tra đơn vị cung cấp suất ăn cho trường học, các phụ huynh đã phát hiện thức ăn được chiên rán trong các chảo dầu đen kịt, không đảm bảo sức khỏe.

Kiểm tra các loại gia vị được sử dụng trong bếp để nấu thức ăn cho học sinh, các phụ huynh đã phát hiện nhiều loại gia vị có dấu hiệu là hàng kém chất lượng, thậm chí loại sản phẩm dầu ăn sử dụng ở bếp ăn này từng bị báo chí phanh phui các dấu hiệu bất thường.

Trước đó, phụ huynh Trường Tiểu học Cự Khê, xã Bình Minh, Hà Nội phối hợp tổ giám sát an toàn thực phẩm trường học phát hiện nhiều túi trứng cút đã được bóc vỏ và thịt bốc mùi nồng nặc. Tại buổi làm việc với nhà trường và phụ huynh học sinh sau đó, đại diện Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Nhật Anh thừa nhận, thực phẩm vận chuyển đến trường học một cách sơ sài, chưa đảm bảo các điều kiện theo quy định. Cụ thể, thực phẩm chưa được bỏ túi hút chân không, chưa có thùng bảo ôn để đảm bảo chất lượng thực phẩm.

Điều đáng nói, trong quá trình kiểm tra thực phẩm, phụ huynh còn phát hiện nhiều dụng cụ chế biến trong nhà bếp gồm: dao, vật dụng nạo, cắt củ, quả đã hoen gỉ, bằng mắt thường đã thấy không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Ngay sau đó hàng loạt phụ huynh đã cho con nghỉ học để phản đối cách làm việc của Trường Tiểu học Cự Khê. Trường đã phải tổ chức cuộc họp với phụ huynh và buộc phải đổi sang một đơn vị cung ứng thực phẩm mới. Đồng thời Công ty Nhật Anh cũng bị UBND xã Bình Minh xử phạt vi phạm hành chính với số tiền 40 triệu đồng.

Cũng tại Hà Nội, ngay từ đầu năm học, nhiều phụ huynh bức xúc khi nhiều loại rau trôi nổi, không rõ nguồn gốc được Công ty TNHH Sản xuất Thương mại và Dịch vụ Liên Anh có địa chỉ ở xã Sơn Đồng “phù phép” đóng gói bao bì, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc là “rau sạch” và đi thẳng vào bếp ăn trường học.

Thoạt nhìn, có vẻ như những vụ việc đã được nhà trường, chính quyền địa phương xử lý nhanh chóng và kịp thời. Cách giải quyết của các trường là chấm dứt hợp đồng với công ty cung cấp thực phẩm và đổi đơn vị khác. Còn các công ty cũng chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính ở mức vài chục triệu đồng. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, đó là dấu hiệu của một chuỗi giám sát có vấn đề: từ khâu chọn nhà cung cấp, kiểm định nguồn hàng, đến khâu nhận - bảo quản - chế biến.

Những vụ việc làm dấy lên nỗi lo ngại về bữa ăn học đường vốn từ lâu đã là chủ đề nóng nhưng lại không được giải quyết triệt để từ gốc rễ. Trong khi đó, thực phẩm không rõ nguồn gốc, thực phẩm không an toàn vào trường học, chế biến thành các bữa ăn vẫn âm thầm làm ảnh hưởng lớn đến sức khỏe học sinh. Thực tế, đã có nhiều trường hợp học sinh ngộ độc tập thể, như trường hợp 40 học sinh ngộ độc sau bữa ăn sáng tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Tiểu học Kim Thủy, Quảng Trị ngày 26/9 vừa qua.

Không ai dám chắc rằng, ở những ngôi trường khác, chuyện tương tự không âm thầm diễn ra chỉ vì chưa bị phát hiện. Các bậc phụ huynh gửi con đến trường luôn mong muốn trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần, trí tuệ. Thế nhưng lâu nay, bữa ăn học đường - điều ảnh hưởng trực tiếp đến cơ thể, đến sự phát triển của con trẻ - lại thường bị giao phó cho… niềm tin. Báo chí, truyền thông, xã hội cảnh báo về an toàn thực phẩm học đường nhưng lại từ những quán ăn, hàng xiên bẩn… bủa vây ngoài cổng, còn trong trường học, vẫn là một “vùng cấm” khó có thể động tới.

Cần quy trách nhiệm các bên liên quan

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (thuộc Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) cho biết: Dưới góc nhìn pháp lý, trách nhiệm đầu tiên thuộc về nhà trường - cụ thể là hiệu trưởng và ban giám hiệu. Theo Điều 22 Luật An toàn thực phẩm 2010 và Thông tư số 16/2012/TT-BYT, cơ sở có bếp ăn tập thể phải bảo đảm điều kiện về nguồn nguyên liệu, cơ sở vật chất, con người và quy trình chế biến. Nhà trường là đơn vị ký kết hợp đồng cung cấp thực phẩm, trực tiếp tổ chức khâu lưu mẫu, kiểm tra chất lượng và quản lý khẩu phần cho học sinh, nên không thể phủ nhận trách nhiệm nếu để xảy ra tình trạng thực phẩm bẩn, ngộ độc hoặc vi phạm điều kiện vệ sinh. Trường hợp để xảy ra hậu quả nghiêm trọng, hiệu trưởng và cá nhân liên quan có thể bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính theo Nghị định 115/2018/NĐ-CP, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Đối với bên cung cấp thực phẩm hoặc suất ăn, hành vi cung cấp thực phẩm không bảo đảm chất lượng, sử dụng hàng quá hạn, không rõ nguồn gốc xuất xứ có thể bị xử lý về “Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm” theo Điều 317 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Hình phạt có thể lên tới 20 năm tù nếu gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Ngoài ra, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 cũng yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại và khắc phục hậu quả do sản phẩm không an toàn gây ra.

Tình trạng thực phẩm bẩn trong trường học không chỉ là vi phạm hành chính thông thường, mà phản ánh lỗ hổng pháp lý trong thực thi và thiếu tính răn đe trong xử lý vi phạm. Muốn chấm dứt tình trạng “xử lý rồi lại tái diễn”, cần truy đến cùng trách nhiệm của từng khâu: người ký hợp đồng, người thẩm định, cơ quan cấp phép và đơn vị giám sát. Nếu có dấu hiệu cấu thành tội phạm, cơ quan chức năng cần khởi tố, điều tra và xử lý nghiêm minh để thiết lập lại kỷ cương trong quản lý an toàn thực phẩm học đường, bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của học sinh - những người đáng được hưởng sự an toàn tuyệt đối từ từng bữa ăn.

Theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, nguyên nhân quan trọng khiến tình trạng thực phẩm bẩn trong trường học vẫn “nóng” và tái diễn nhiều năm nay chính là do chế tài xử lý hiện hành còn quá nhẹ, thiếu tính răn đe thực chất. Phần lớn các vụ việc bị phát hiện đều dừng lại ở mức xử phạt hành chính, trong khi hành vi vi phạm có thể gây nguy hiểm trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng trẻ em - nhóm đối tượng được pháp luật đặc biệt bảo vệ.

Hiện nay, theo Nghị định 115/2018/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, mức phạt cao nhất đối với hành vi sử dụng nguyên liệu bẩn, không rõ nguồn gốc, hoặc cung cấp thực phẩm không bảo đảm chất lượng chỉ từ 50 đến 100 triệu đồng, kèm biện pháp đình chỉ hoạt động có thời hạn. Với các doanh nghiệp cung cấp suất ăn có doanh thu hàng chục tỷ đồng mỗi năm, mức phạt này không tương xứng với lợi ích bất chính thu được, và vô hình trung trở thành “chi phí rủi ro” có thể chấp nhận được.

Pháp luật hiện hành đã có Điều 317 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về “Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm”, với khung hình phạt đến 20 năm tù hoặc phạt tiền đến 1 tỷ đồng, song trên thực tế, rất ít vụ việc bị khởi tố hình sự, chủ yếu do cơ quan chức năng chưa kiên quyết đánh giá hậu quả hoặc khó khăn trong việc giám định mức độ nguy hại đối với sức khỏe người tiêu dùng. Chính sự thiếu nhất quán trong áp dụng giữa chế tài hành chính và chế tài hình sự đã khiến nhiều đối tượng vi phạm không sợ hãi, thậm chí coi thường pháp luật.

Để khắc phục tình trạng này, cần nâng mức phạt hành chính lên tương xứng với thiệt hại tiềm tàng, đồng thời mở rộng căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những hành vi có tính hệ thống, lặp lại nhiều lần, gây nguy cơ cao đối với học sinh. Song song đó, trách nhiệm liên đới của hiệu trưởng, ban giám hiệu và cơ quan quản lý giáo dục trong việc lựa chọn nhà cung cấp, giám sát chất lượng thực phẩm cũng cần được xem xét nghiêm túc. Khi người vi phạm không còn “được phép sai”, và người quản lý phải chịu trách nhiệm cùng, mới mong chấm dứt vòng lặp thực phẩm bẩn trong học đường.

Để giải quyết dứt điểm tình trạng thực phẩm bẩn trong trường học, theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn cần một giải pháp đồng bộ cả về pháp lý lẫn cơ chế thực thi, trong đó trọng tâm là siết trách nhiệm, tăng chế tài và minh bạch hóa quy trình kiểm soát thực phẩm.

Trước hết, cần nâng chế tài xử phạt trong lĩnh vực an toàn thực phẩm cho tương xứng với mức độ nguy hại. Theo Nghị định 115/2018/NĐ-CP, mức phạt tối đa hiện nay đối với cá nhân, tổ chức vi phạm chỉ khoảng 100 triệu đồng, không đủ sức răn đe. Do đó, cần sửa đổi nghị định theo hướng tăng mức phạt, bổ sung hình phạt đình chỉ hoạt động dài hạn hoặc rút giấy phép vĩnh viễn đối với cơ sở tái phạm, đồng thời xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự khi có dấu hiệu cố ý hoặc gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 317 Bộ luật Hình sự 2015.

Cá thịt ươn tại bếp ăn Trường Tiểu học Chu Minh, xã Quảng Oai, Hà Nội

Bên cạnh đó, cần quy định rõ trách nhiệm pháp lý của từng bên liên quan. Nhà trường - mà cụ thể là hiệu trưởng và ban giám hiệu - phải chịu trách nhiệm trực tiếp về việc lựa chọn, ký kết hợp đồng với đơn vị cung cấp thực phẩm và giám sát bếp ăn. Việc buông lỏng kiểm tra, không lưu mẫu thực phẩm, không công khai nguồn gốc phải bị xử lý kỷ luật nghiêm khắc, thậm chí chịu trách nhiệm hình sự nếu hậu quả nghiêm trọng. Nhà cung cấp thực phẩm, đơn vị chế biến suất ăn phải chịu trách nhiệm pháp nhân thương mại, theo quy định tại Điều 75 và Điều 317 Bộ luật Hình sự, nếu cung cấp hàng hóa kém chất lượng hoặc gian dối trong đấu thầu, giao nhận.

Đồng thời, cơ quan quản lý nhà nước cấp quận, huyện và ngành y tế, giáo dục cũng phải chịu trách nhiệm liên đới nếu buông lỏng thanh tra, kiểm tra, hoặc để xảy ra sai phạm mà không kịp thời phát hiện, xử lý. Dựa theo nội dung về trách nhiệm xử lý vi phạm đã được quy định rõ tại Điều 61 và Điều 62 Luật An toàn thực phẩm 2010, cần xây dựng cơ chế giám sát độc lập, truy xuất nguồn gốc thực phẩm theo chuỗi, và công khai kết quả kiểm tra để xã hội cùng giám sát.

Cuối cùng, giải pháp căn cơ là xây dựng cơ chế “ba lớp bảo vệ” gồm: nhà trường - nhà cung cấp - cơ quan giám sát, trong đó mỗi bên phải chịu trách nhiệm pháp lý rõ ràng và không thể “đẩy lỗi” cho nhau; hệ thống pháp luật được thực thi nghiêm, chế tài đủ mạnh, và trách nhiệm được quy rõ tới từng cá nhân, tổ chức.

Ngọc Mai

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/phong-su/bua-an-hoc-duong-noi-lo-tu-nha-bep-i786258/