Bữa cơm của người Chăm với vị mặn, cay và câu chuyện văn hóa

4 giờ trướcBài gốc

Mâm cơm và những món ăn truyền thống như 1 “pháo đài văn hóa” trong cộng đồng người Chăm. Ảnh: Đình Hòa

Hương vị đặc trưng

Khác với nhiều vùng duyên hải, người Chăm ở khu vực Đông Nam của tỉnh, đặc biệt vùng Tuy Phong, Bắc Bình - nơi gió cát và biển cả hòa quyện, rất chuộng các món ăn có gia vị mạnh như: sả, ớt, nghệ, cà ri… Tuy nhiên, ít chuộng các món chiên xào mà ưa chuộng các món luộc và nướng, nhất là canh bồi. Với cộng đồng người Chăm, mâm cơm trong bữa ăn không chỉ mang ý nghĩa đoàn tụ, gắn kết gia đình mà còn là câu chuyện về triết lý nhân sinh, về tín ngưỡng, tôn giáo và nét đặc trưng của một nền văn hóa.

Mâm cơm hằng ngày không chỉ phản ánh nhu cầu đời sống mà còn là thước đo niềm tin của chúng tôi.

Anh Xích Nghiêm chia sẻ

Đến thăm gia đình anh Xích Nghiêm (SN 1986) - một trí thức người Chăm hiện đang công tác tại Đảng ủy xã Tuy Phong, anh chia sẻ: “Nếu chỉ nhìn mâm cơm của người Chăm dưới góc độ ẩm thực, người ta sẽ bỏ lỡ nhiều điều quan trọng. Bởi mỗi món ăn, thực phẩm chế biến đều gắn liền với đời sống tín ngưỡng với tôn giáo của cộng đồng. Người Chăm theo Hồi giáo Bàni, tức Chăm Awal thì kiêng thịt heo, người Chăm Bàlamôn tức Chăm Ahier kiêng ăn thịt bò và coi trọng các lễ cúng tế. Mâm cơm hằng ngày không chỉ phản ánh nhu cầu đời sống mà còn là thước đo niềm tin của chúng tôi”.

Thật vậy, vào các dịp lễ lớn như: Tết Katê hay Ramưwan, mâm cơm Chăm trở thành trung tâm của nghi lễ. Những món ăn dâng cúng tổ tiên và thần linh được chế biến công phu, đòi hỏi sự tỉ mỉ từ khâu chọn nguyên liệu đến cách nêm nếm. Sau khi hoàn tất nghi thức, mọi người cùng nhau “thụ lộc” - một hành động vừa mang tính tín ngưỡng vừa thể hiện tinh thần san sẻ và sự gắn bó cộng đồng. Do đó, trong quan niệm của người Chăm, ăn không chỉ để no bụng, để duy trì sự sống mà còn là một phần trong “đạo sống”, là cách để giữ mối liên kết với thần linh, tổ tiên và với chính cộng đồng mình. Nhiều món ăn của người Chăm đã vượt khỏi giá trị dinh dưỡng để trở thành biểu tượng văn hóa, tôn giáo như: món nước lèo thịt dê, canh bồi sakaya, bánh gừng…

Mâm cơm của người Chăm thể hiện triết lý nhân sinh về tín ngưỡng, tôn giáo và nét đặc trưng của 1 nền văn hóa. Ảnh: Đình Hòa

Giữ gìn văn hóa truyền thống qua bữa cơm

Sự biến đổi của xã hội hiện đại khiến nhiều giá trị truyền thống Chăm đứng trước nguy cơ ngày càng mai một. Nhưng như anh Xích Nghiêm nhận định, bữa cơm của người Chăm vẫn giữ nguyên vị trí thiêng liêng: “Giữ hương vị cay nồng, mặn mòi không chỉ là giữ món ăn, mà còn là giữ lấy căn tính. Trong bữa cơm, trẻ con sẽ hiểu vì sao nhà mình không ăn thịt heo, vì sao không ăn bò, món canh bồi lại quan trọng, vì sao món mắm muối luôn có mặt trên bàn. Đó là bài học giá trị về nguồn cội mà không một sách vở nào có thể thay thế”. Người già truyền dạy cho con cháu cách nấu canh bồi, món gỏi, kho cá, làm bánh sakaya, bánh gừng… Không gian bữa cơm gia đình từ đó trở thành “lớp học văn hóa”, là nơi kinh nghiệm, tín ngưỡng và tình thân được trao truyền. Nhờ vậy, bữa cơm gia đình của đồng bào người Chăm trở thành nơi kết nối các thành viên, thắt chặt tình thân và là nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp.

Phụ nữ Chăm đang chuẩn bị nấu nướng. Ảnh: Đình Hòa

Hiện nay, du khách đến Lâm Đồng không chỉ tìm đến những bãi biển nắng vàng, cát trắng mà còn tìm về các làng Chăm để khám phá bản sắc văn hóa. Ngoài tháp Chăm cổ, làng nghề gốm, dệt thổ cẩm, nhiều du khách còn đặc biệt hứng thú khi được mời thưởng thức bữa cơm người Chăm truyền thống. 1 mâm cơm giản dị với gỏi cá khô trộn, cá kho nghệ, tô canh bồi và chén mắm chưng ớt cay xé lưỡi, trong không gian gia đình ấm cúng, đủ sức để thực khách cảm nhận rõ nét văn hóa và cốt cách của một cộng đồng dân tộc. Đó cũng là cơ hội để người Chăm giới thiệu về văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo về những điều kiêng cữ, những phong tục và quan niệm nhân sinh gắn liền với bữa ăn. Anh Xích Nghiêm còn cho rằng, việc giới thiệu bữa cơm, món ăn truyền thống người Chăm đến bạn bè gần xa chính là một cách “làm du lịch từ văn hóa”. Bởi du khách có thể quên 1 bức ảnh tháp cổ, nhưng khó lòng quên 1 bữa cơm cay nồng, đậm đà vị biển và thấm đẫm tình thân. Bữa cơm của người Chăm ở vùng Bắc Bình - Tuy Phong không chỉ là sự hòa quyện của vị mặn, vị chua, vị cay. Đó còn là câu chuyện gắn với đời sống nông nghiệp là không gian tín ngưỡng, tôn giáo là nơi lưu giữ bản sắc và giáo dục thế hệ sau hướng về cội nguồn. Trong nhịp sống hiện đại, mâm cơm và những món ăn truyền thống ấy vẫn kiên trì tồn tại như một “pháo đài văn hóa” trong cộng đồng người Chăm.

Và có lẽ, chính từ bữa cơm giản dị ấy, chúng ta thêm thấu hiểu rằng, bản sắc văn hóa không nằm đâu xa, mà ẩn hiện ngay trong từng miếng cá kho, từng muỗng canh bồi, từng miếng mắm mặn hay chén mắm ớt cay nồng - những hương vị mặn mòi như chính cuộc đời của người Chăm giữa miền gió cát Tuy Phong - Bắc Bình.

Hồng Trinh.

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/bua-com-cua-nguoi-cham-voi-vi-man-cay-va-cau-chuyen-van-hoa-391002.html