Bước đột phá trong liên kết năng lượng tái tạo khu vực ASEAN

3 giờ trướcBài gốc

Việt Nam vốn có lợi thế đặc biệt với chiều dài bờ biển hơn 3.200 km và vùng biển rộng lớn có tiềm năng gió mạnh xa bờ. Định hướng trong Quy hoạch điện VIII (điều chỉnh) cũng khẳng định xuất khẩu điện là một trong những chiến lược chủ đạo song song với bảo đảm an ninh năng lượng nội địa, với quy mô xuất khẩu dự kiến đạt từ 5.000 – 10.000 MW vào năm 2035 đối với các đối tác trong khu vực. Do đó, xuất khẩu điện gió ngoài khơi được coi là bước đi chiến lược của Việt Nam, từ phát triển năng lượng tái tạo phục vụ an ninh năng lượng quốc gia, hướng tới vai trò "nhà xuất khẩu điện sạch", khai thác tối đa lợi thế địa lý và tiềm năng gió biển để tham gia sâu hơn vào thị trường năng lượng khu vực.

Thỏa thuận Hợp tác Phát triển (JDA) về xuất khẩu điện gió ngoài khơi, được ký ngày 26/5/2025 tại Kuala Lumpur, đã đánh dấu bước cụ thể hóa định hướng trên. Theo thỏa thuận, phía Malaysia (qua liên danh MYEC giữa Tenaga và Petronas) sẽ hợp tác với Việt Nam (qua PTSC, đơn vị thành viên Petrovietnam) và Singapore (qua Sembcorp Utilities) để khai thác tiềm năng điện gió ngoài khơi. Các bên cam kết nghiên cứu tính khả thi của việc xuất khẩu điện sạch, trong đó trọng tâm là nguồn điện gió ngoài khơi Việt Nam, truyền tải qua tuyến cáp ngầm biển kết nối trực tiếp với lưới điện quốc gia Malaysia trước khi cung cấp sang Singapore. Đồng thời, thỏa thuận cũng nêu rõ việc xem xét triển khai hệ thống lưu trữ và các giải pháp kỹ thuật để đảm bảo tính ổn định thương mại của nguồn điện xuyên biên giới.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Thủ tướng Singapore Lawrence Wong chứng kiến lễ trao thỏa thuận hợp tác phát triển giữa các tập đoàn năng lượng hàng đầu của 3 nước về xuất khẩu điện tái tạo từ Việt Nam sang Malaysia và Singapore

Sự kiện này là kết quả của một quá trình chuẩn bị dài hơi. Từ cuối năm 2022, PTSC và Sembcorp đã ký Bản ghi nhớ hợp tác về xuất khẩu điện tái tạo sang Singapore, sau đó nâng cấp thành Thỏa thuận phát triển chung (JDA) vào tháng 1/2023. Năm 2023, PTSC được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép quan trắc, khảo sát tài nguyên biển, trong khi phía Singapore cũng cấp thư phê duyệt có điều kiện (CA) cho phép nhập khẩu 1,2 GW điện gió từ Việt Nam. Đến năm 2024, hai bên trao thầu các gói khảo sát kỹ thuật, bao gồm nghiên cứu địa vật lý – địa chất và đo gió, đo thủy văn metocean. Trước thềm ASEAN 2025, Việt Nam và Singapore còn ký Ý định thư về hợp tác thương mại điện xuyên biên giới, khẳng định quyết tâm xây dựng nền tảng cho lưới điện ASEAN. Việc Malaysia chính thức tham gia vào sáng kiến này với vai trò chủ chốt đã mở rộng hợp tác song phương thành hợp tác ba bên, đưa dự án lên một tầm cao mới.

Ý nghĩa chiến lược và lợi ích thực tiễn

Bên cạnh ý nghĩa ngoại giao năng lượng, thỏa thuận hợp tác ba bên đã mở ra một mô hình kết nối hạ tầng tái tạo xuyên biên giới có thể mở rộng trong tương lai. Với lợi thế tiềm năng gió ngoài khơi dồi dào, Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế là trung tâm sản xuất và xuất khẩu năng lượng tái tạo của Đông Nam Á. Malaysia với vai trò trung chuyển và Singapore với vai trò thị trường tiêu thụ tạo thành một cấu trúc hợp tác bổ sung lẫn nhau, qua đó định hình nền tảng mới cho thương mại điện sạch khu vực. Dự án không chỉ giúp hiện thực hóa mục tiêu phát triển năng lượng bền vững của từng quốc gia, mà còn góp phần đưa ASEAN trở thành hình mẫu toàn cầu về hợp tác năng lượng, khử carbon và chuyển dịch xanh.

Chế tạo chân đế ĐGNK tại Trung tâm Công nghiệp Năng lượng và Hậu cần Kỹ thuật PTSC

Ở góc độ trong nước, dự án này được đánh giá sẽ tạo động lực hình thành chuỗi công nghiệp hỗ trợ mới – từ khảo sát biển, chế tạo móng gió, phát triển công nghệ cáp ngầm cho tới dịch vụ vận hành bảo dưỡng. Dự án hứa hẹn không chỉ mang lại nguồn thu từ xuất khẩu điện mà còn nâng cao năng lực kỹ thuật, mở rộng việc làm chất lượng cao và từng bước đưa doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị năng lượng tái tạo toàn cầu.

Cơ sở pháp lý và tác động bổ trợ

Trong những năm gần đây, chính sách quốc gia về năng lượng đã có bước chuyển mạnh mẽ theo hướng hỗ trợ năng lượng tái tạo. Luật Điện lực sửa đổi có hiệu lực từ ngày 01/02/2025, mở rộng nội dung liên quan đến phát triển điện năng lượng tái tạo và năng lượng mới. Cùng với đó, Nghị định 57/2025/NĐ-CP (ban hành 03/03/2025) thiết lập cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa các đơn vị phát điện tái tạo và khách hàng lớn, cho phép giao dịch qua lưới riêng hoặc lưới quốc gia. Nghị định 58/2025/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết những điều của Luật Điện lực về phát triển điện tái tạo và năng lượng mới. Những điều chỉnh này đang dần tạo ra môi trường pháp lý minh bạch hơn — để các dự án điện gió ngoài khơi không bị kẹt khoảng trống pháp lý và cho chủ đầu tư có thể ký hợp đồng trực tiếp mà không lệ thuộc quá nhiều vào điều độ trung tâm hay cơ chế trung gian.

Một điểm đáng chú ý, việc thiết lập cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện tái tạo và khách hàng lớn với hai hình thức — qua lưới điện kết nối riêng và qua lưới điện quốc gia — là bước đi thể chế thiết yếu để hỗ trợ phát triển các dự án tái tạo lớn, trong đó có điện gió ngoài khơi. Bên cạnh đó, triển khai Nghị định 57 và Nghị định 58 kèm các văn bản hướng dẫn đã được các cơ quan quản lý nhà nước thúc đẩy, tổ chức hội nghị để sơ kết và tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình thực hiện nhằm đảm bảo khả thi và minh bạch cho cơ chế mới.

Những yếu tố quyết định thành công

Để dự án có thể bước ra khỏi khuôn khổ thỏa thuận và trở thành hiện thực, điều kiện tiên quyết là một hành lang thể chế rõ ràng, minh bạch, tạo niềm tin cho nhà đầu tư và bảo đảm tính ổn định lâu dài. Ngân hàng Thế giới (World Bank) trong báo cáo tháng 7/2025 đã nhấn mạnh, những cập nhật pháp lý gần đây “đang bắt đầu thiết lập những lộ trình phát triển rõ ràng hơn” – cho thấy chỉ khi môi trường chính sách ổn định, minh bạch, điện gió ngoài khơi mới có thể thu hút nguồn lực tư nhân mạnh mẽ. Trên phương diện khu vực, Hội đồng Năng lượng gió Toàn cầu (GWEC) nhận định rằng, sáng kiến hợp tác Việt Nam – Malaysia – Singapore có thể đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố an ninh năng lượng khu vực, thông qua việc tận dụng tiềm năng gió ngoài khơi của Việt Nam để tạo nguồn cung năng lượng ổn định cho Đông Nam Á.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Trần Hồ Bắc – Tổng giám đốc PTSC khẳng định, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có đủ kinh nghiệm và năng lực để triển khai các hạng mục từ khảo sát, chế tạo cho tới vận hành, và mục tiêu là dự án có thể vận hành thương mại vào năm 2033. Song song, nhiều tổ chức và hãng tin quốc tế như Pinsent Masons, Power-Technology cũng đánh giá đây là một “cột mốc trong hợp tác năng lượng xuyên biên giới”, đồng thời coi thỏa thuận này là một bước đột phá trong liên kết năng lượng tái tạo của khu vực. Những đánh giá từ cả giới chuyên gia quốc tế lẫn doanh nghiệp trong nước đều cho thấy: nếu các điều kiện pháp lý, công nghệ và tài chính được đảm bảo, dự án xuất khẩu điện gió ngoài khơi không chỉ khả thi, mà còn có thể trở thành cột mốc chiến lược định hình bản đồ năng lượng sạch của ASEAN trong nhiều thập kỷ tới./.

Trúc Lâm

Nguồn PetroTimes : https://petrovietnam.petrotimes.vn/buoc-dot-pha-trong-lien-ket-nang-luong-tai-tao-khu-vuc-asean-733089.html