Thu nhập tính thuế từ chuyển nhượng bất động sản được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản. Trong trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan, dự thảo đưa ra phương án tính thuế theo giá bán và thời gian nắm giữ bất động sản. Theo đó, bất động sản chuyển nhượng dưới 2 năm chịu thuế suất 10%; nắm giữ từ 2 đến dưới 5 năm chịu thuế suất 6%. Thuế suất 4% với bất động sản có thời gian nắm giữ từ 5 đến dưới 10 năm; thuế suất 2% nếu từ 10 năm trở lên và bất động sản từ thừa kế.
Theo lý giải của Bộ Tài chính, phương án này được xây dựng trên cơ sở tiếp thu ý kiến cho rằng, cần nghiên cứu quy định thu thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động chuyển nhượng bất động sản để đảm bảo đúng theo bản chất giao dịch kinh tế. Và so với mức thuế 2% trên giá chuyển nhượng đang áp dụng, việc thu thuế 20% trên thu nhập tính thuế sẽ điều tiết thuế đảm bảo ở mức tương đương. Trong một số trường hợp, người nộp thuế có thể được lợi hơn nếu giá chuyển nhượng không chênh lệch nhiều so với giá mua hoặc giao dịch không phát sinh lợi nhuận, thậm chí bị lỗ…
Với đề xuất này, có thể hiểu, những bất động sản chuyển nhượng trong thời gian ngắn sẽ phải chịu mức thuế cao hơn khi chuyển nhượng so với những bất động sản đã nắm giữ lâu dài. Đây là biện pháp được cho là nhằm hạn chế tình trạng đầu cơ, “lướt sóng” đẩy giá bất động sản lên cao. Thế nhưng, điều quan trọng, theo ý kiến của nhiều chuyên gia là phải tách bạch giữa người mua nhà để ở với người mua nhà để đầu cơ, không nên đánh đồng tất cả mọi giao dịch.
Theo đó, cần tách riêng trường hợp mua vì mục đích thương mại và mua để sử dụng, khi đó sắc thuế mới có hiệu quả. Việc đánh thuế trên lãi chuyển nhượng bất động sản khó có tác dụng giúp hạ giá nhà đất, thay vào đó phải là sắc thuế đánh vào tài sản như thuế bất động sản thứ 2 hoặc thuế bất động sản bỏ hoang mới có thể xử lý được những vấn đề nội tại của thị trường.
Phân tích rõ hơn về điều này, một chuyên gia cho rằng, nếu đưa ra chính sách, sắc thuế để hạn chế đầu cơ đẩy giá bất động sản nhưng không tách bạch các đối tượng chịu thuế sẽ không đem lại hiệu quả. Điều quan trọng là sắc thuế này chưa giải quyết được vấn đề trần giá bán bất động sản, khó khăn của người mua vì giá bán đang ở mức quá cao với thu nhập của người dân chứ không phải là vấn đề thời gian lưu giữ. Người dân có nhu cầu ở thực có thể sẽ bị đánh thuế cao khi mua bán chuyển nhượng.
Ý kiến khác cũng khẳng định, chủ trương đánh thuế nhằm hạn chế đầu cơ, lướt sóng, đẩy giá bất động sản là đúng nhưng cần làm rõ cách thức thực hiện. Phải làm rõ việc xác định chênh lệch giữa giá mua và giá bán trên cơ sở nào, theo hợp đồng công chứng hay hình thức khác? Để thực hiện được điều này, cần có dữ liệu để phân biệt đối tượng để đánh thuế. Ví dụ, có thể sử dụng VNeID để tra cứu lịch sử giao dịch. Nếu một cá nhân phát sinh 3 - 4 giao dịch bất động sản trong năm thì có thể khoanh vùng để tính thuế - vị chuyên gia này đề xuất.
Như chính thừa nhận của Bộ Tài chính, việc áp thuế 20% với thu nhập cần có lộ trình phù hợp, đảm bảo đồng bộ với quá trình hoàn thiện các chính sách khác liên quan đến đất đai, nhà ở cũng như mức độ sẵn sàng của cơ sở dữ liệu, hạ tầng công nghệ thông tin về đăng ký, chuyển nhượng đất đai, bất động sản...
Và trước những ý kiến thời gian qua, tại cuộc họp diễn ra mới đây, đại diện Bộ Tài chính cho biết, dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) sẽ giữ nguyên cách thu thuế thu nhập cá nhân với chuyển nhượng bất động sản ở mức 2% giá trị giao dịch hiện nay, chưa đề xuất áp thuế thu nhập cá nhân ở mức 20% với phần lãi trong mỗi lần giao dịch. Đồng thời cũng chưa đề xuất áp dụng thu thuế thu nhập cá nhân theo thời gian nắm giữ bất động sản. Đây là động thái thực sự cầu thị, là “bước lùi” cần thiết, để chuẩn bị giải pháp căn cốt hơn giải quyết những vấn đề cốt lõi của thị trường.
Ninh Hà