Bước ngoặt mới của ngân hàng Việt hướng đến chuẩn Basel III

6 giờ trướcBài gốc

Tiến tới chuẩn mực Basel III

Năm 2025 mở ra một giai đoạn mới cho ngành ngân hàng Việt Nam, khi yêu cầu về an toàn vốn được nâng lên một tầm cao mới. Kể từ ngày 15/9/2025, Thông tư số 14/2025/TT-NHNN quy định về tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng thương mại (NHTM), chi nhánh ngân hàng nước ngoài, chính thức có hiệu lực.

Văn bản này được đánh giá là bước ngoặt quan trọng đưa hệ thống ngân hàng Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mực Basel III.

Đối tượng áp dụng bao gồm: ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Thông tư 14 không áp dụng đối với NHTM được kiểm soát đặc biệt; NHTM được can thiệp sớm thực hiện lộ trình tuân thủ tỷ lệ an toàn vốn theo văn bản chấp thuận của NHNN quy định tại điểm a khoản 1 Điều 159 Luật Các tổ chức tín dụng 2024.

Thông tư 14 hướng dẫn cách xác định và giá trị tối thiểu của các tỷ lệ an toàn vốn mà các ngân hàng cần phải duy trì gồm tỷ lệ vốn lõi cấp 1, tỷ lệ vốn cấp 1 và tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu.

Theo đó, NHTM không có công ty con, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải duy trì các tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ gồm: tỷ lệ vốn lõi cấp 1 tối thiểu 4,5%; tỷ lệ vốn cấp 1 tối thiểu 6%; và tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu 8%.

Đối với NHTM có công ty con, các tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ và hợp nhất cũng phải đáp ứng các mức tương ứng: vốn lõi cấp 1 tối thiểu 4,5%, vốn cấp 1 tối thiểu 6% và tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu 8%.

Đáng chú ý, Thông tư lần đầu đưa ra các quy định về các bộ đệm vốn gồm bộ đệm bảo toàn vốn (CCB), bộ đệm vốn phản chu kỳ (CCyB) và bộ đệm vốn cho các ngân hàng thương mại có tầm quan trọng hệ thống.

Cụ thể, tỷ lệ bộ đệm bảo toàn vốn (CCB) là phần tỷ lệ vốn lõi cấp 1 còn lại sau khi ngân hàng đáp ứng đầy đủ các tỷ lệ an toàn vốn (bao gồm tỷ lệ vốn lõi cấp 1, tỷ lệ vốn cấp 1 và tỷ lệ an toàn vốn)

Ngân hàng chỉ được phân chia phần lợi nhuận còn lại do ngân hàng tự quyết định theo quy định của pháp luật về chế độ tài chính bằng tiền mặt khi duy trì việc đáp ứng toàn bộ các tỷ lệ theo các năm như sau:

Năm thứ nhất, CCB là 0,625%; tỷ lệ vốn lõi cấp 1 (bao gồm CCB) là 5,125%; tỷ lệ vốn cấp 1 (bao gồm CCB) là 6,625%; và tỷ lệ an toàn vốn (CAR, bao gồm CCB) là 8,625%. Năm thứ hai, CCB tăng lên 1,25%; tỷ lệ vốn lõi cấp 1 là 5,75%; tỷ lệ vốn cấp 1 là 7,25% và CAR là 9,25%.

Năm thứ ba, CCB đạt 1,875%; tỷ lệ vốn lõi cấp 1 là 6,375%; tỷ lệ vốn cấp 1 là 7,875% và CAR là 9,875%. Từ năm thứ tư trở đi, CCB đạt mức tối đa là 2,5%; tỷ lệ vốn lõi cấp 1 là 7%; tỷ lệ vốn cấp 1 là 8,5% và CAR là 10,5%.

Lộ trình tăng tỷ lệ an toàn vốn theo Thông tư 14 (Nguồn: Thông tư 14)

Bên cạnh đó, Thông tư 14 cũng đưa ra hướng dẫn cách tính tài sản có rủi ro tín dụng theo phương pháp tiêu chuẩn và phương pháp xếp hạng nội bộ. Trong đó, phương pháp tiêu chuẩn tại Thông tư giống phương pháp hiện được các ngân hàng áp dụng theo Thông tư 41 nhưng điều chỉnh một số nội dung như khoản phải đòi bất động sản, khoản cấp tín dụng chuyên biệt.

Với phương pháp xếp hạng nội bộ của Thông tư đã đưa quy định về tính tổng tài sản có rủi ro tín dụng khách hàng, phân loại tài sản có rủi ro tín dụng khách hàng, cách xác định cấu phần để tính tài sản có rủi ro tín dụng khách hàng cho từng loại tài sản, quy định về tổn thất dự kiến và dự phòng rủi ro, các yêu cầu tối thiểu của phương pháp xếp hạng nội bộ.

Trong báo cáo phân tích trước đó, Chứng khoán Vietcap nhận định nhìn chung, quy định mới về an toàn vốn vừa chặt chẽ hơn, cập nhật các quy định mới tại chuẩn mực Basel III, vừa phù hợp với đặc thù hoạt động của ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam.

Việc tuân thủ quy định mới này sẽ góp phần nâng cao chất lượng về vốn và năng lực thanh khoản, tạo nền tảng cho một hệ thống ngân hàng phát triển bền vững, có sức chống chịu biến cố, tăng khả năng phục hồi sau biến cố và góp phần ngăn ngừa những tổn thất hệ thống có thể xảy ra. Ngoài ra, nhóm phân tích cho rằng các quy định mới cũng sẽ thúc đẩy các hoạt động tăng vốn của ngành ngân hàng.

Các ngân hàng tiên phong

Hệ thống ngân hàng Việt Nam đang có nhiều thuận lợi trong việc triển khai Basel III nhờ hoạt động số hóa dữ liệu kinh doanh của doanh nghiệp đang được đẩy nhanh trong thời gian vừa qua. Việc Chính phủ thúc đẩy chuyển đổi số và coi dữ liệu là động lực phát triển kinh tế đã tạo tiền đề thuận lợi cho việc triển khai Basel III.

Ngay khi Thông tư có hiệu lực, nhiều ngân hàng tiên phong đăng ký áp dụng quy định mới về an toàn vốn. Mới đây nhất, chiều 16/9, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) cho biết đã đăng ký áp dụng cả phương pháp tiêu chuẩn (SA) và phương pháp xếp hạng nội bộ (IRB) của Thông tư 14.

Trước đó, ngân hàng cũng là đơn vị đầu tiên được NHNN chấp thuận áp dụng sớm Thông tư 41/2016/TT-NHNN quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (tương đương chuẩn mực Basel II) - trước 1 năm so với thời hạn hiệu lực.

Theo Vietcombank, nếu Thông tư 41/2016 đặt nền móng cho việc áp dụng Basel II tại Việt Nam thì Thông tư 14/2025 chính là bước đi mang tính hệ thống để các ngân hàng tiến tới áp dụng Basel III, qua đó nâng cao chuẩn mực quản trị rủi ro và khẳng định vị thế trên thị trường khu vực và quốc tế.

Nhờ việc phản ánh chính xác hơn rủi ro của khách hàng và chuẩn hóa dữ liệu, các ngân hàng có thể xây dựng chính sách tín dụng và quản trị rủi ro hiệu quả, hỗ trợ đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp hơn.

Tuy nhiên, việc áp dụng thông tư này cũng đặt ra thách thức không nhỏ cho các ngân hàng, đặc biệt là áp lực tăng vốn, cập nhật dữ liệu, chi phí đầu tư lớn và việc nâng cao năng lực quản trị danh mục tín dụng để đáp ứng các yêu cầu về tỷ lệ an toàn vốn (CAR) chặt chẽ hơn.

Không riêng Vietcombank, mới đây VPBank cũng chính thức đăng ký áp dụng phương pháp IRB. Ngân hàng cho biết đã bắt đầu chuẩn bị kỹ lưỡng từ năm 2021 với chiến lược rõ ràng nhằm hiện thực hóa tầm nhìn trở thành một trong ba ngân hàng lớn nhất Việt Nam và nằm trong 100 ngân hàng hàng đầu châu Á.

Phương pháp xếp hạng nội bộ (IRB) yêu cầu các ngân hàng tự xây dựng mô hình ước lượng rủi ro để ước tính các tham số rủi ro trọng yếu, do đó đặt ra yêu cầu khắt khe về hệ thống cơ sở dữ liệu lớn, hạ tầng công nghệ thông tin tiên tiến và nguồn nhân lực chất lượng cao của các ngân hàng để đáp ứng yêu cầu của Thông tư.

VPBank cho biết đã phát triển hệ thống dữ liệu trong tối thiểu từ 5 đến 7 năm cho các khách hàng tín dụng, đồng thời nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin trên nền tảng điện toán đám mây. Việc áp dụng sớm IRB không chỉ đáp ứng quy định mới mà còn giúp ngân hàng kiểm soát rủi ro chủ động hơn, giảm thiểu tổn thất và tăng cường khả năng chống chịu trước biến động kinh tế vĩ mô.

Đáng chú ý, ngân hàng Kienlongbank cũng đăng ký áp dụng Thông tư 14 ngay khi có hiệu lực. Ngân hàng cho biết, trong nhiều năm liền, ngân hàng duy trì tỷ lệ an toàn vốn (CAR) cao hơn mức tối thiểu từ 3 đến 4%, tạo nền tảng để chủ động thực hiện Basel III.

KienlongBank cũng đang trong quá trình gia tăng vốn điều lệ qua chia cổ tức bằng cổ phiếu 60% và chuẩn bị niêm yết trên HoSE. Việc áp dụng sớm Thông tư 14 vừa củng cố uy tín, vừa giúp ngân hàng tăng tính minh bạch và sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư.

“Việc tự động hóa công tác tính vốn giúp chúng tôi rút ngắn thời gian tổng hợp dữ liệu, loại bỏ rủi ro sai sót thủ công và tăng tính chủ động trong việc giám sát CAR. Quan trọng hơn, đây là công cụ hỗ trợ ra quyết định chiến lược cho Ban Lãnh đạo, giúp tối ưu hóa danh mục tài sản có rủi ro, bảo đảm ngân hàng luôn duy trì trạng thái an toàn”, ông Trần Ngọc Minh - Chủ tịch Hội đồng quản trị KienlongBank cho biết:

Việc nhiều ngân hàng tiên phong áp dụng sớm cho thấy sự chuyển biến rõ rệt trong tư duy quản trị rủi ro. Các ngân hàng nhìn nhận đây là cơ hội để nâng cao nền tảng tài chính, tăng cường uy tín và tạo lợi thế cạnh tranh, nhằm góp phần củng cố niềm tin của thị trường, đặc biệt trong bối cảnh hệ thống tài chính quốc tế biến động mạnh mẽ.

Minh Nguyệt

Nguồn Doanh Nhân VN : https://doanhnhanvn.vn/buoc-ngoat-moi-cua-ngan-hang-viet-huong-den-chuan-basel-iii.html