Bước ngoặt thay đổi toàn bộ diện mạo ngành xuất bản

8 giờ trướcBài gốc

Các diễn giả tại buổi ra mắt cuốn sách "Nghề làm sách - Những câu chuyện khó quên". Ảnh: Thúy Hạnh.

Lịch sử ngành xuất bản Việt Nam không chỉ được ghi lại bằng mốc thời gian mà còn bằng chính hành trình của người làm sách. Qua những câu chuyện cá nhân họ, bức tranh lớn của xuất bản lại hiện lên rõ nét hơn.

Những nỗ lực vượt khó, trăn trở về nghề, những cuộc tìm kiếm tài năng mới, và cả khát vọng xây dựng một nền xuất bản hiện đại đều được ghi lại trong cuốn Nghề làm sách - Những câu chuyện khó quên, ra mắt bạn đọc chiều 16/11 tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền, TP. Hà Nội. Diện mạo ngành xuất bản Việt đã hiện lên chân thực qua những câu chuyện trong cuốn sách.

Buổi ra mắt sách có sự tham gia của ông Nguyễn Cừ - nguyên Giám đốc Nhà xuất bản (NXB) Văn học, ông Lê Hoàng - nguyên Giám đốc NXB Trẻ, GS.TS Đinh Xuân Dũng - nguyên Vụ trưởng Vụ Xuất bản, Ban Tuyên giáo Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương), bà Nguyễn Thị Sánh - nguyên Phó trưởng phòng Xuất bản, Cục Xuất bản, In và Phát hành, ông Trần Đình Việt - nguyên Giám đốc, Tổng biên tập NXB Tổng hợp TP.HCM, và nhiều nhà quản lý, cựu quản lý nhà xuất bản, cán bộ xuất bản.

Nền móng của công nghiệp xuất bản hiện đại

Một câu chuyện lớn trong bức tranh ngành xuất bản của cuốn sách xoay quanh Chỉ thị 42-CT/TW năm 2004 về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản. Theo GS.TS Đinh Xuân Dũng, trong nhiều năm, xuất bản tồn tại trong vị thế bị gộp chung với báo chí, gần như không có một chiến lược riêng, thiếu hành lang pháp lý và không được nhìn nhận như một lĩnh vực độc lập.

Giao lưu với giới làm sách và sinh viên xuất bản chiều 16/11, GS.TS Đinh Xuân Dũng kể về sự ra đời của Chỉ thị 42. Ảnh: Thúy Hạnh.

Bước ngoặt chỉ đến khi ông Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Trưởng Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương, nhận ra sự bất cập này. GS.TS Đinh Xuân Dũng, người được ông Nguyễn Khoa Điềm tin tưởng mời về làm Vụ trưởng Vụ Xuất bản nhớ lại sự trăn trở của ông Điềm khi đó về việc ban hành một Chỉ thị riêng về Xuất bản.

Theo định hướng đó, Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương đã giao cho GS.TS Đinh Xuân Dũng chủ trì việc xây dựng dự thảo Chỉ thị mang tính bước ngoặt. Tại một cuộc họp quan trọng dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư khi đó là ông Nông Đức Mạnh, nhiều ý kiến thảo luận với luận điểm mạnh mẽ, chỉ ra sự cần thiết của một Chỉ thị chuyên biệt cho xuất bản.

GS.TS Đinh Xuân Dũng kể: "Trong cuộc họp này, Tổng Bí thư cho tôi 20 phút để trình bày những lý do cốt yếu để ban hành Chỉ thị riêng về xuất bản. Nhưng tôi chỉ xin khoảng 10 phút”.

Ông chỉ rõ sự cần thiết phải có một Chỉ thị riêng, mang tính chiến lược để định hướng cho sự phát triển của xuất bản Việt Nam trong bối cảnh mới, khi xuất bản buộc phải gắn liền với kinh tế thị trường.

Tháng 8/2004, Chỉ thị 42-CT/TW về Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản đã chính thức ra đời. Chỉ thị đã đề cập thẳng thắn đến xuất bản điện tử, dù thời điểm đó chưa có nền tảng công nghệ tương ứng. Cũng trong văn bản này, khái niệm “công nghiệp xuất bản hiện đại” được đặt ra - sớm hơn nhiều năm trước khi cụm từ “công nghiệp văn hóa”được phổ biến rộng rãi như hiện nay.

Chỉ thị 42 xác lập chức năng kép của ngành xuất bản Việt Nam: vừa là công cụ tư tưởng quan trọng của Đảng, vừa là ngành kinh tế - công nghệ cần được đầu tư phát triển. Đây được xem là điểm thay đổi lớn nhất, đặt xuất bản vào vị thế chiến lược mới.

Vui buồn chuyện làm sách

Ông Lê Hoàng - nguyên Giám đốc NXB Trẻ - kể lại những khủng hoảng của ngành khi cơ chế bao cấp được gỡ bỏ, toàn ngành rơi vào giai đoạn khó khăn. Nhà xuất bản Trẻ cũng không phải ngoại lệ. Đó cũng là thời điểm nghề làm sách buộc phải thay đổi tư duy: “bán cái độc giả cần chứ không phải cái mình muốn bán”.

Ông Lê Hoàng - nguyên Giám đốc NXB Trẻ - kể lại những khó khăn khi làm nghề. Ảnh: Thúy Hạnh.

Theo ông Lê Hoàng, những khó khăn ấy hóa thành cơ hội, mở ra vai trò ngày càng lớn của khu vực tư nhân - các nhà sách, các đơn vị liên kết xuất bản, những “đầu nậu sách tư nhân” đúng nghĩa làm nghề chứ không làm sách lậu.

Song song với chuyển dịch thị trường là nỗ lực đọc vị nhu cầu bạn đọc. Những tuyển tập như Áo trắng, Tuổi hồng, hay cuộc vận động sáng tác Văn học tuổi 20 trở thành bệ phóng cho thế hệ tác giả mới. Nguyên giám đốc NXB Trẻ cho rằng đó là một giai đoạn vô cùng đáng nhớ của người làm sách.

Nghề làm sách không chỉ là kinh doanh mà còn là hành trình giữ gìn di sản tri thức. Ông Nguyễn Cừ - nguyên Giám đốc NXB Văn học kể lại câu chuyện về quá trình làm Tổng tập Văn học Việt Nam. Ông Trần Đình Việt - nguyên Giám đốc, Tổng biên tập NXB Tổng hợp TP.HCM cũng chia sẻ nhiều quyết định của nghề nghiệp làm sách đã gắn với trách nhiệm và cả sự dũng cảm, như việc đấu tranh để đưa tên học giả Đào Duy Anh vào Từ điển văn học.

PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang, Phó giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền, đã gửi lời cảm ơn trân trọng tới các vị diễn giả tại buổi ra mắt sách. PGS.TS cho rằng cuốn sách ra mắt đúng dịp Ngày Nhà giáo Việt Nam là một việc ý nghĩa, giúp các em sinh viên hiểu thêm về nghề, về người làm sách.

TS Vũ Thùy Dương, Trưởng khoa Xuất bản tại Học viện cũng gửi lời cảm ơn tới toàn thể diễn giả và khách mời tại buổi ra mắt sách. TS đã thay mặt nhà trường nhận 20 cuốn sách từ Câu lạc bộ Giám đốc xuất bản, nhằm lan tỏa giá trị về cuốn sách tới sinh viên nhà trường.

Thụy An

Nguồn Znews : https://znews.vn/buoc-ngoat-thay-doi-toan-bo-dien-mao-nganh-xuat-ban-post1603340.html