'Bước nhảy' về quy mô thương mại

3 giờ trướcBài gốc

Ước tính, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2025 sẽ chạm mốc kỷ lục 920 tỷ USD, đưa Việt Nam lọt vào top 15 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất thế giới

Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu dự kiến cán mốc 920 tỷ USD

Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 1995 từ mức khiêm tốn 13,4 tỷ USD đã tăng lên gần 800 tỷ USD vào cuối năm 2024, dự kiến sẽ cán mốc 920 tỷ USD vào cuối năm 2025. Những con số minh chứng cho bước nhảy vọt về quy mô thương mại Việt Nam được đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) nhấn mạnh nhiều lần trong sự kiện thúc đẩy xuất khẩu bền vững giữa tuần qua.

Ông Trần Thanh Hải, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho biết, Việt Nam đang khẳng định vị thế vững chắc trên bản đồ thương mại quốc tế với những con số tăng trưởng vượt bậc.

Năm 2022, với kim ngạch xuất nhập khẩu trên 730 tỷ USD, Việt Nam đã lọt top 20 quốc gia lớn nhất về thương mại. Ước tính, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2025 sẽ chạm mốc kỷ lục 920 tỷ USD, đưa Việt Nam lọt vào top 15 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất thế giới (trong đó xuất khẩu dự kiến trên 470 tỷ USD).

"Mốc 30 năm kể từ năm 1995 không chỉ mang ý nghĩa về thời gian, mà còn là dấu mốc đặc biệt của tiến trình hội nhập. Năm 1995 là thời điểm Việt Nam gia nhập ASEAN, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia thương mại toàn cầu một cách bình đẳng, có trách nhiệm, nghĩa vụ nhưng cũng được hưởng quyền lợi”, ông Hải nhấn mạnh.

Từ điểm xuất phát khi tổng kim ngạch xuất nhập khẩu còn rất thấp, sau 30 năm, hoạt động xuất nhập khẩu có sự thay đổi mạnh mẽ, đồng hành với tiến trình hội nhập và mở cửa của nền kinh tế. Hiện, Việt Nam đã ký kết 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) bao trùm hơn 60 thị trường toàn cầu, mở đường cho hàng hóa thông thương, cả một giai đoạn dài tăng trưởng cao 14-16% hết sức tích cực.

Cụ thể, năm 2009, quy mô xuất nhập khẩu vượt 100 tỷ USD, đến cuối 2011 trên 200 tỷ USD, năm 2015 là 327 tỷ USD, rồi tiến lên 400-500 tỷ USD trong giai đoạn 2017-2019. Đặc biệt, chỉ trong thời gian ngắn, Việt Nam tiếp tục vượt các mốc 600-700 tỷ USD giai đoạn 2021-2022.

Riêng năm 2023, có sụt giảm do tác động của tổng cầu tiêu dùng hàng hóa thế giới giảm, kim ngạch xuất nhập khẩu giảm còn 681 tỷ USD, nhưng sau đó đã vượt qua, bứt phá trở lại trong 2024 với kim ngạch gần 787 tỷ USD.

“Năm 2025 là một năm hết sức đặc biệt, khi chúng ta lần lượt vượt qua hai mốc là 800 tỷ USD và hơn 900 tỷ USD”, ông Hải nhấn mạnh và khẳng định, đây là “kỷ lục kép” của xuất nhập khẩu Việt Nam.

Quy mô thương mại bứt tốc là nhờ vào cơ cấu hàng hóa tiếp tục cải thiện theo chiều tích cực, giảm hàm lượng xuất khẩu thô, tăng xuất khẩu sản phẩm chế biến, công nghiệp, tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Đến nay, nhóm hàng công nghiệp chế biến chiếm tới 85% tổng kim ngạch xuất khẩu. Không chỉ tăng trưởng ấn tượng về quy mô xuất nhập khẩu, dấu ấn của hoạt động ngoại thương là sự chuyển mình của cán cân thương mại từ nhập siêu sang xuất siêu.

Giai đoạn trước năm 2010, Việt Nam thường xuyên nhập siêu, “thậm chí có những thời điểm nhập siêu rất sâu”, thì 2012 là mốc quan trọng khi cán cân thương mại bắt đầu cân bằng và nhích sang xuất siêu.

Còn từ năm 2016 đến nay, liên tục trong vòng 10 năm, Việt Nam duy trì trạng thái xuất siêu, với kỷ lục 28 tỷ USD vào năm 2023. Năm 2023, dù xuất khẩu giảm do ảnh hưởng cầu tiêu dùng nhưng là năm xuất siêu lớn nhất của nước ta. Riêng năm 2025, đóng góp khoảng 21-22 tỷ USD vào thặng dư thương mại.

"Nói đến xuất nhập khẩu là phải nói đến cán cân thương mại. Việc duy trì mức xuất siêu liên tiếp 10 năm gần đây cho thấy xuất nhập khẩu không chỉ mở rộng về lượng mà còn góp phần tích cực cho ổn định kinh tế vĩ mô, qua đó góp phần quan trọng tạo nguồn ngoại tệ ổn định, giảm áp lực lên tỷ giá và củng cố dự trữ ngoại hối quốc gia", ông Hải chia sẻ.

Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 1995 từ mức khiêm tốn 13,4 tỷ USD đã tăng lên gần 800 tỷ USD vào cuối năm 2024, dự kiến sẽ cán mốc 920 tỷ USD vào cuối năm 2025

Duy trì động lực tăng trưởng

Quy mô xuất nhập khẩu dù mở rộng nhanh chóng, nhưng nền kinh tế vẫn đối mặt với những thách thức mang tính cấu trúc chưa thể giải quyết trong ngắn hạn.

Bởi, sự tăng trưởng cả xuất khẩu lẫn nhập khẩu hiện nay vẫn phụ thuộc quá lớn vào khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), trong khi vai trò của doanh nghiệp nội địa chưa tương xứng. Nhiều ngành hàng còn phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu, khiến sản xuất và xuất khẩu dễ bị tổn thương trước cú sốc bên ngoài và nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng.

Số liệu của Cục Thống kê, 11 tháng năm 2025, xuất khẩu của khu vực trong nước đạt 102,41 tỷ USD, chiếm 23,8%, ngược lại, khu vực FDI đạt 327,73 tỷ USD, chiếm tới 76,2% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu 20,53 tỷ USD, nhưng mổ xẻ sâu hơn thì khu vực kinh tế trong nước nhập siêu tới 25,99 tỷ USD; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) xuất siêu 46,52 tỷ USD.

Theo ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, thương mại hàng hóa trong thời gian tới đối mặt thách thức khi kinh tế thế giới phục hồi chậm, xung đột địa chính trị, phân mảnh thương mại và xu hướng bảo hộ gia tăng dưới nhiều hình thức… sẽ làm thu hẹp dư địa tăng trưởng.

Bên cạnh đó, các tiêu chuẩn về phát triển bền vững, giảm phát thải, truy xuất nguồn gốc và “xanh hóa” chuỗi cung ứng trở thành điều kiện bắt buộc, tạo sức ép lớn cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Chuyên gia pháp luật và hội nhập kinh tế quốc tế cho rằng, việc đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững về môi trường, lao động, trách nhiệm xã hội và quản trị doanh nghiệp không còn là lựa chọn, mà đã trở thành điều kiện bắt buộc đối với hàng hóa xuất khẩu. Những yêu cầu này buộc các doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm rủi ro thương mại và tạo nền tảng cho tăng trưởng dài hạn.

Để xuất nhập khẩu bền vững, đa dạng hóa thị trường cũng là thách thức với thương mại Việt Nam, do mức độ tập trung quá lớn vào một số thị trường. Đơn cử, Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất, chiếm đến 32,3% (khoảng 1/3) tỷ trọng xuất khẩu của Việt Nam. Đáng chú ý, đây là một trong những thị trường lớn hiếm hoi không có FTA với Việt Nam.

Ngược lại, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất, chiếm khoảng 40% tỷ trọng nhập khẩu, chủ yếu là nguyên liệu phục vụ sản xuất và xuất khẩu. Chính sự phụ thuộc quá mức vào hai thị trường này tạo ra rủi ro lớn, và cần có chiến lược đa dạng hóa thị trường.

Ngoài ra, tỷ trọng lớn của các doanh nghiệp FDI (chiếm 70-75%) trong kim ngạch xuất khẩu, dẫn đến tỷ lệ giá trị gia tăng được tạo ra tại Việt Nam còn thấp, chủ yếu ở khâu lắp ráp cuối cùng, trong khi các khâu giá trị cao như thương hiệu, tiếp thị, và chuỗi cung ứng chưa được hoàn thiện. Cán cân thương mại cũng mất cân đối với tình trạng xuất siêu lớn sang Mỹ và nhập siêu quá lớn từ Trung Quốc.

Năm 2025, toàn ngành da giày-túi xách dự kiến mang về kim ngạch xuất khẩu 28,5-29 tỷ USD, tăng trưởng khoảng 8%, là mức tăng tích cực trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều bất ổn.

Bước sang năm 2026, thị trường giày dép - túi xách được dự báo tiếp tục ổn định, các đơn hàng lớn vẫn ưu tiên đặt hàng tại Việt Nam. Nhưng vấn đề đặt ra là làm thế nào để gia tăng giá trị trong chuỗi sản xuất, thay vì chỉ theo đuổi số lượng.

Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da giày và Túi xách Việt Nam (Lefaso) cho rằng, động lực phát triển mới của ngành da giày nằm ở việc nâng cao nội lực doanh nghiệp trong nước, tăng tỷ trọng xuất khẩu của khu vực nội địa và giảm dần sự phụ thuộc vào khối FDI.

“Thực tế, doanh nghiệp Việt Nam đang bị cạnh tranh không hề nhẹ trong chuỗi cung ứng xuất khẩu với khu vực FDI, nên cần được hỗ trợ thông qua chính sách để có nội lực tốt hơn, thúc đẩy họ đầu tư, tăng nội địa hóa”, bà Xuân nhấn mạnh.

Mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số trong những năm tới sẽ tiếp tục có sự góp sức lớn của xuất khẩu, là động lực then chốt, nhưng lúc này, xuất khẩu đang đứng trước bài toán phải chuyển mạnh từ tăng trưởng theo chiều rộng sang tăng trưởng theo chiều sâu.

Bởi vậy, theo ông Trần Thanh Hải, đã đến lúc phải tập trung đầu tư phát triển công nghiệp nền tảng, cho nghiên cứu-phát triển, chủ động cung ứng nguyên liệu, đa dạng thị trường xuất nhập khẩu, tận dụng thương mại điện tử xuyên biên giới để tăng xuất khẩu.

“Trong nguy vẫn luôn có cơ hội cho những doanh nghiệp nắm bắt được xu thế và chủ động chuyển đổi, thích ứng với cuộc chơi thương mại, tức là phải gắn xuất xứ hàng hóa với nhóm hàng công nghiệp, truy xuất nguồn gốc với hàng nông thủy sản…”, ông Hải lưu ý.

Thế Hải

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/buoc-nhay-ve-quy-mo-thuong-mai-d464459.html