Cà phê Việt Nam cần sự sáng tạo để sống còn trước biến đổi khí hậu

2 ngày trướcBài gốc

Cà phê không chỉ là thức uống mang dấu ấn văn hóa Việt Nam; đó còn là nguồn sinh kế của 2,6 triệu nông dân, là ngành xuất khẩu chủ lực, đưa Việt Nam trở thành quốc gia sản xuất cà phê lớn thứ hai thế giới. Nhưng khi khí hậu trở nên thất thường, hạn hán kéo dài, mưa cực đoan, sâu bệnh gia tăng... khiến “nét đẹp nâu” của Tây Nguyên và vùng núi phía bắc đối mặt rủi ro chưa từng thấy.

Đối diện khí hậu biến động, ngành cà phê Việt Nam đứng trước lựa chọn quan trọng: tiếp tục canh tác theo mô hình cũ và chịu rủi ro, hay chuyển sang mô hình mới.

Trong bối cảnh đó, cuộc thi “Giải pháp đổi mới sáng tạo thích ứng với biến đổi khí hậu cho ngành cà phê” vừa khép lại tại Đại học Tây Nguyên (Đắk Lắk) trở thành một điểm sáng đáng chú ý. Không chỉ đơn thuần là một sự kiện, đây là bức tranh cho thấy ngành cà phê Việt Nam đã sẵn sàng bước vào giai đoạn mới: thích ứng bằng tri thức, công nghệ và hợp tác.

Khi sáng tạo trở thành “lá chắn” khí hậu cho nông dân cà phê

Vòng chung kết của cuộc thi quy tụ 8 đội thi xuất sắc đến từ Sơn La, Quảng Trị, Đắk Lắk và TP.HCM. Giữa bối cảnh sản lượng robusta vụ 2024 - 2025 giảm 20% vì hạn hán và sâu bệnh, những ý tưởng gửi về cuộc thi chính là lời đáp trả đầy bản lĩnh của người làm cà phê trước biến đổi khí hậu.

Giải cao nhất thuộc về Madam Hương - An Việt Farm với mô hình canh tác cà phê đặc sản dưới tán rừng đa tầng, giảm phát thải và bảo tồn hệ sinh thái. Mô hình này phù hợp với xu hướng cà phê đặc sản toàn cầu - nơi người tiêu dùng quan tâm nhiều hơn đến tính bền vững và câu chuyện đằng sau mỗi hạt cà phê.

Ngoài ra, các đội thi còn mang đến nhiều giải pháp đột phá: Ứng dụng công nghệ cảm biến để quản lý đất - nước thông minh; canh tác tuần hoàn, tái sử dụng phụ phẩm; mô hình liên kết cộng đồng giúp nông dân, đặc biệt phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số, tiếp cận tri thức mới.

Giải pháp giảm phát thải trong toàn bộ chuỗi giá trị

Điểm đáng chú ý ở chỗ: các sáng kiến, giải pháp đưa ra không phải lý thuyết xa vời mà xuất phát từ chính ruộng rẫy, trải nghiệm thực tiễn của nông dân, doanh nghiệp, nhà nghiên cứu.

Đổi mới sáng tạo, vì vậy, không chỉ là công nghệ cao, mà còn là cách tư duy mới trên nền tảng sự hiểu biết bản địa.

Sức mạnh của hợp tác: “Bốn nhà” cùng bảo vệ 2,6 triệu sinh kế

Trên hành trình thích ứng khí hậu, một mình nông dân là không đủ. Đây là lý do Cụm Đổi mới sáng tạo ngành cà phê, hợp tác giữa CSIRO (Australia) và Đại học Tây Nguyên trong khuôn khổ Aus4Innovation, được xem như cầu nối quan trọng.

PGS-TS Lê Đức Niêm, Phó hiệu trưởng Đại học Tây Nguyên, khẳng định cuộc thi đã cho thấy sức mạnh hợp lực khi “doanh nghiệp, hợp tác xã, nhà nghiên cứu và nông dân cùng nhau đồng kiến tạo giải pháp”. Chính sự đồng hành này mới tạo ra nền tảng bền vững để bảo vệ hàng triệu hộ trồng cà phê.

Từ góc nhìn quốc tế, TS Kim Wimbush (CSIRO) nhấn mạnh Việt Nam cần chuyển từ mô hình “sản xuất như thường lệ” sang mô hình nông nghiệp kiên cường. Khi khí hậu ngày càng thất thường, việc đầu tư trí tuệ vào nông nghiệp không còn là lựa chọn, mà là điều bắt buộc để tồn tại.

Bên lề cuộc thi

Tương lai ngành cà phê: sống chung với khí hậu bằng công nghệ và tri thức bản địa

Nếu coi biến đổi khí hậu là một bài toán dài hạn, thì cuộc thi chính là mô hình thử nghiệm giữa tri thức khoa học hiện đại; công nghệ số, dữ liệu và đổi mới cùng với kinh nghiệm thực tiễn của nông dân cùng với sự sáng tạo của thế hệ trẻ.

Cụm Đổi mới sáng tạo ngành cà phê hướng đến việc tiếp tục nuôi dưỡng hệ sinh thái khởi nghiệp nông nghiệp, nơi mỗi sáng kiến đều có cơ hội trở thành giải pháp thương mại, tạo thu nhập cho người dân và lan tỏa tác động xã hội.

Hợp tác quốc tế cũng giúp Việt Nam tiếp cận các mô hình thành công từ nhiều quốc gia sản xuất cà phê lớn, từ Colombia đến Ethiopia. Xu hướng chung của thế giới là tăng diện tích canh tác dưới tán rừng; giảm phát thải khí nhà kính; ứng dụng công nghệ theo dõi đất - nước - dịch bệnh; phát triển cà phê đặc sản, truy xuất nguồn gốc bằng mã số - blockchain.

Nhờ đó, Việt Nam không chỉ ra cà phê nhiều hơn mà còn ra cà phê chất lượng cao hơn, có giá trị bền vững hơn trên thị trường quốc tế.

Phong Anh

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/ca-phe-viet-nam-can-su-sang-tao-de-song-con-truoc-bien-doi-khi-hau-242202.html