Các loại thuốc làm tăng cảm giác thèm ăn, dễ gây tăng cân

6 giờ trướcBài gốc

1. Vì sao thuốc có thể làm tăng cảm giác thèm ăn?

Não bộ điều khiển cảm giác đói - no thông qua các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin, norepinephrine và histamine. Khi một số loại thuốc làm thay đổi nồng độ hoặc hoạt động của các chất này, cảm giác thèm ăn có thể tăng lên. Ngoài ra, một số thuốc còn tác động đến nồng độ insulin hoặc leptin, gây rối loạn tín hiệu no, hoặc làm giảm chuyển hóa năng lượng, khiến cơ thể "muốn ăn nhiều hơn" để bù lại.

Cơ chế gây cảm giác thèm ăn của thuốc là do:

- Ức chế serotonin hoặc norepinephrine làm giảm cảm giác no.

- Kích hoạt dopamine làm tăng cảm giác thỏa mãn khi ăn.

- Tác động lên vùng hạ đồi kích thích trung tâm điều hòa ăn uống.

- Ảnh hưởng gián tiếp qua giấc ngủ và tâm trạng: Người bệnh ngủ kém, mệt mỏi hoặc trầm cảm thường dễ ăn nhiều hơn.

Một số loại thuốc có thể khiến người dùng cảm thấy đói hơn bình thường, ăn nhiều hơn và tăng cân ngoài ý muốn.

2. Các loại thuốc làm tăng cảm giác thèm ăn

Một số nhóm thuốc có thể làm thay đổi chuyển hóa và tác động đến các chất dẫn truyền thần kinh trong não, từ đó kích thích cảm giác đói hoặc tăng ham muốn ăn uống, đặc biệt là với thực phẩm giàu đường và tinh bột.

Dưới đây là các nhóm thuốc thường gặp:

2.1. Thuốc chống trầm cảm

Các thuốc chống trầm cảm nhóm ba vòng (tricyclic antidepressants) như amitriptyline, imipramine, doxepin... và một số thuốc nhóm SSRI hoặc SNRI như paroxetine, mirtazapine thường làm tăng cảm giác thèm ăn và dẫn đến tăng cân.

Điều này là do thuốc ảnh hưởng đến cân bằng serotonin và histamine – hai chất dẫn truyền tham gia điều hòa cảm giác no và hưng phấn. Khi nồng độ serotonin giảm, người bệnh có xu hướng thèm đồ ngọt hoặc tinh bột để bù lại cảm giác dễ chịu.

2. 2. Thuốc chống loạn thần

Các thuốc như clozapine, olanzapine, risperidone, quetiapine là những tác nhân gây tăng cân rõ rệt nhất trong nhóm này.

Không chỉ làm tăng cảm giác đói, thuốc còn làm giảm chuyển hóa cơ bản, gây rối loạn điều hòa hormon leptin và insulin – hai hormon kiểm soát sự no và tích trữ năng lượng. Do đó, người bệnh dùng lâu dài thường tăng cân nhanh, đặc biệt tích mỡ vùng bụng.

2. 3. Thuốc corticoid

Các thuốc corticoid như prednisolone, dexamethasone, methylprednisolone... có tác dụng kích thích tân tạo đường (gluconeogenesis) và làm tăng cảm giác thèm ăn, nhất là với thức ăn ngọt. Sử dụng kéo dài có thể dẫn đến tăng cân, béo bụng, giữ muối – nước và rối loạn chuyển hóa lipid – đường huyết.

Vì vậy, khi phải dùng corticoid dài ngày, người bệnh nên được tư vấn chế độ ăn kiểm soát năng lượng và muối, kết hợp theo dõi cân nặng, đường huyết định kỳ.

2.4. Thuốc điều trị đái tháo đường

Một số thuốc hạ đường huyết như insulin hoặc nhóm sulfonylurea (glibenclamide, gliclazide...) có thể gây đói phản ứng khi đường huyết giảm quá mức. Người bệnh thường ăn thêm để tránh tụt đường huyết, dẫn đến tăng cân ngoài ý muốn.

Để hạn chế, nên chia nhỏ bữa ăn, lựa chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp và theo dõi đường máu thường xuyên để điều chỉnh liều thuốc phù hợp.

Người bệnh nên được theo dõi cân nặng định kỳ và duy trì chế độ ăn kiểm soát calo trong suốt quá trình điều trị.

2. 5. Thuốc nội tiết – tránh thai và hormon sinh dục

Các chế phẩm chứa estrogen hoặc progesterone liều cao có thể làm giữ nước, tăng cảm giác thèm ăn và gây tăng cân nhẹ. Mức độ ảnh hưởng tùy thuộc liều và thời gian sử dụng. Ở phụ nữ phải dùng lâu dài, bác sĩ thường ưu tiên các công thức liều thấp hoặc phối hợp để giảm tác dụng phụ này.

2. 6. Thuốc điều trị động kinh và đau thần kinh

Một số thuốc như valproate, gabapentin, pregabalin có thể làm tăng cảm giác đói và kích thích ăn uống, nhất là khi dùng kéo dài. Cơ chế liên quan đến thay đổi dẫn truyền GABA và chuyển hóa năng lượng trong tế bào thần kinh. Người bệnh nên được theo dõi cân nặng định kỳ và duy trì chế độ ăn kiểm soát calo trong suốt quá trình điều trị.

3. Lưu ý khi dùng thuốc

Để dùng thuốc an toàn, người bệnh cần tuân thủ:

- Không tự ý ngừng thuốc: Nếu tăng cân quá nhanh, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh liều hoặc chuyển sang thuốc khác ít tác dụng phụ hơn.

- Theo dõi cân nặng định kỳ nhất là khi dùng corticoid hoặc thuốc chống loạn thần dài hạn.

- Xây dựng chế độ ăn lành mạnh: Ưu tiên rau xanh, protein nạc, hạn chế tinh bột nhanh và đồ ngọt.

- Tăng cường vận động: Tập thể dục giúp cải thiện chuyển hóa và kiểm soát cân nặng.

- Không lạm dụng thuốc "giảm thèm ăn" hoặc thuốc giảm cân để đối phó, vì có thể gây rối loạn thần kinh và tim mạch.

- Nếu sau khi dùng thuốc thấy cảm giác đói tăng bất thường, tăng cân >2kg trong 1 tháng, xuất hiện phù, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ hoặc thay đổi tâm trạng… cần báo ngay cho bác sĩ để được kịp thời xử trí, giảm tác dụng phụ và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

DS. Hoàng Vân

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/cac-loai-thuoc-lam-tang-cam-giac-them-an-de-gay-tang-can-169251024105300732.htm