Các nhà sư Khmer vùng Bảy Núi nỗ lực bảo tồn kinh lá buông

4 giờ trướcBài gốc

Các sư học cách viết chữ trên kinh lá buông.

Vùng Bảy Núi trước đó gồm thị xã Tịnh Biên, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang (cũ) có đông đảo đồng bào dân tộc Khmer sinh sống. Theo Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh An Giang, kinh lá buông được khắc bằng chữ Khmer cổ và chữ Pali cổ. Các sư sử dụng lá buông như những trang giấy và khắc chữ lên lá. Kinh lá buông dạy về Phật pháp, giáo lý của Đức Phật, cụ thể như răn dạy cho con người làm điều thiện tránh điều ác…

Kinh lá buông được các chùa bảo quản cẩn trọng.

Lá buông được chọn từ những búp lá non của cây buông, đầu to bảng, cột lại, không cho phát triển hay tiếp xúc ánh sáng để lá được mềm màu sắc ngà. Cột khoảng vài tháng thì chặt và ép lá, phơi khô để chạm khắc chữ lá buông không bị mối mọt xâm hại.

Chữ khắc và cách khắc kinh lá buông rất đặc biệt, mang đậm nét riêng của các chùa Khmer, tư thế ngồi viết người hơi nghiêng về phía trước. Và bút để khắc là loại bút cán gỗ, đầu nhọn bằng sắt, từng nét chữ được khắc đều đặn trên lá, chiều rộng của mỗi quyển kinh khoảng 5cm, chiều dài tùy thuộc vào nội dung dài ngắn của từng quyển kinh, mỗi quyển kinh trung bình khoảng 40 lá.

Mực được chế biến từ các thành phần như dùng than củi loại chắc thịt, đem cà nhuyễn ra pha với loại dầu cây thông, đựng trong miếng vải túm lại rồi nhúng vào một chén đựng dầu lửa rồi quét lên chữ khắc. Sau đó, dùng miếng vải sạch lau lại và đem đi phơi nắng cho thật khô, sắp lại thành từng lá cho thành quyển và dùng 2 miếng ván bào đúng kích thước ép lại cho thẳng rồi mới đem ra sử dụng. Ngoài ra, còn có cách khác để pha chế mực là dùng cám nếp rang thành than, tán nhuyễn, rồi làm theo cách trên.

Bộ kinh được các nhà chùa dùng trong răn dạy chư tăng và tín đồ, kinh lá buông được lưu giữ và trao truyền hầu hết những giá trị văn hóa, tinh thần của người Khmer.

Đến những ngày lễ lớn như lễ Phật đản, lễ Kathinia, lễ Thvai PresKhe-cúng trăng; lễ Sene Dolta cúng ông bà, Tết Chôl Thnăm Thmây, lễ hội Óc Om Bok…, sư cả các chùa thường lấy kinh lá buông ra đọc và thuyết giảng cho phật tử.

Hiện các chùa Khmer vùng Bảy Núi lưu giữ hơn 170 bộ kinh, riêng chùa Xvayton ở xã Tri Tôn được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục: “Ngôi chùa lưu giữ nhiều bộ kinh lá nhất Việt Nam” với số lượng lưu trữ hơn 100 bộ kinh.

Hòa thượng Châu Ty, Phó Pháp chủ Hội đồng chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam, trụ trì chùa Soài So Tôm Nớp (xã Tri Tôn) cho biết, cây buông còn có tên Slắt Krúth giống như cây cọ hay cây thốt nốt, có lá dài 3m. Khi đọt cây còn non, người ta buộc để sau này lá không bị cong, và cũng để lá có màu vàng nhạt rất bắt mắt. Qua trò chuyện, chúng tôi được biết, Hòa thượng Châu Ty viết kinh lá lúc 22 tuổi và ông là một trong những nghệ nhân nắm bí quyết viết kinh trên lá buông.

Hòa thượng Châu Ty nắm bí quyết viết kinh trên lá buông.

Không giống như viết trên sách thông thường, chữ viết trên lá buông phải dùng chữ cổ xưa, có kích cỡ lớn hơn chữ thường, nên mỗi lá kinh chỉ có thể ghi được 5 hàng. Vì thế khi chép phải cân nhắc chọn lựa từng từ ngữ sao cho nghĩa súc tích, đầy đủ. Do đó, đòi hỏi người viết ngoài việc am hiểu về phật học, lịch sử, văn hóa,… còn phải là một người uyên thâm chữ nghĩa mới có thể tải được hết nội dung.

Ngoài viết kinh, người viết còn chép những câu truyện dân gian Khmer như truyện Ramyana, huyền thoại Bốp Pha Tup…

Kinh lá buông là sách quý được các chùa bảo quản.

Năm 2017, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận “Kinh lá buông vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia”; tháng 11/2021, Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang (cũ) phê duyệt đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Tri thức và kỹ thuật viết chữ trên lá Buông của người Khmer tỉnh An Giang đến năm 2030”.

Theo Sở Văn hóa và Thông tin tỉnh, các sư sãi biết viết loại kinh này đã qua đời hay lớn tuổi, hiện tại chỉ còn một vài sư biết viết, trong đó có Hòa thượng Châu Ty. Do chữ viết trên kinh lá buông là loại chữ viết Khmer cổ và chữ Pali cổ rất khó học nên rất kén người.

Để bảo tồn chữ viết trên kinh lá buông, ngày 24/11/2024, Sở Văn hóa Thể thao Du lịch tỉnh An Giang (cũ) đã khai giảng 2 lớp truyền dạy kỹ thuật khắc chữ trên lá buông với 34 học viên là các vị sư sãi người Khmer vùng Bảy Núi tham gia khóa học.

Trước đó, Sở Văn hóa Thể thao Du lịch tỉnh An Giang (cũ) cũng đã mở nhiều lớp dạy viết kinh trên lá buông tại các chùa Khmer vùng Bảy Núi...Và như thế, kinh lá buông không bị thất truyền, tiếp tục lưu giữ những giá trị đặc biệt trong đời sống văn hóa, tâm linh của đồng bào Khmer.

THANH DŨNG

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/cac-nha-su-khmer-vung-bay-nui-no-luc-bao-ton-kinh-la-buong-post908376.html