Đề xuất của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc mở cửa lại Alcatraz - nhà tù khét tiếng bị đóng cửa hơn 60 năm trước - đã gây chấn động toàn cầu tuần qua.
"Xây dựng lại và mở cửa Alcatraz. Khi nước Mỹ còn nghiêm túc, chúng ta không ngần ngại giam giữ những tội phạm nguy hiểm nhất và tách biệt khỏi người dân", Tổng thống Trump viết trên mạng xã hội Truth Social ngày 4/5.
Tuy nhiên, đây không phải là nhà tù khét tiếng duy nhất mà chính quyền của ông tìm cách tái thiết để giam giữ quy mô lớn.
Trong những tháng gần đây, chính phủ Mỹ đã thúc đẩy việc tái mở cửa ít nhất 5 cơ sở giam giữ và nhà tù từng bị đóng cửa. Một số nơi từng bị đình chỉ hoạt động do lo ngại về an toàn và hành vi ngược đãi người bị giam.
Nỗ lực khôi phục những cơ sở này của chính quyền Trump đang được tiến hành hoặc hoàn tất, với với sự hợp tác của các tập đoàn điều hành nhà tù thu lợi nhuận.
Theo Guardian, nhà tù bị đóng cửa được tái sử dụng để giam giữ người nhập cư. Điều này có thể khác với kế hoạch đầy tranh cãi của ông Trump về Alcatraz.
Alcatraz từng được coi là nhà tù an ninh nhất nước Mỹ do nằm trên một hòn đảo, giữa vùng nước lạnh giá và dòng chảy mạnh.
Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) đã tìm cách tái sử dụng cơ sở cải huấn thành phố California - nhà tù bang ở vùng sa mạc miền Nam California bị đóng cửa năm 2025, theo hồ sơ hợp đồng chính phủ.
Cơ sở này thuộc sở hữu của CoreCivic, đối tác lâu năm của ICE, và trước đây từng giam giữ hơn 2.000 người.
Các nghị sĩ đảng Dân chủ California cũng cảnh báo ICE đang nhắm đến việc mở lại cơ sở cải huấn liên bang Dublin (FCI Dublin) - nhà tù liên bang bị đóng cửa năm 2024 sau hàng loạt bê bối liên quan đến lạm dụng tình dục và lo ngại về nấm mốc.
Kế hoạch mở lại
Tại hạt Lake, vùng nông thôn thuộc bang Michigan, tập đoàn nhà tù Geo Group đang mở lại cơ sở cải huấn North Lake từng bị đóng cửa, có sức chứa 1.800 người
Nơi đây được cho là trung tâm giam giữ người nhập cư lớn nhất vùng Trung Tây Mỹ, theo trang tin địa phương MLive.com.
Cơ sở này từng giam giữ nam thanh thiếu niên phạm tội, tù nhân từ bang khác và cả người nhập cư. Tuy nhiên, nó đã bị đóng cửa từ năm 2022 dưới thời chính quyền Biden.
Năm 2020, người bị giam tại North Lake từng tuyệt thực, cáo buộc rằng họ bị từ chối tiếp cận thư từ và thực phẩm phù hợp tôn giáo, giấy tờ khiếu nại của họ bị tiêu hủy, và họ bị giam giữ biệt lập kéo dài. Geo Group khi đó bác bỏ cáo buộc này.
Tại Newark, bang New Jersey, Geo Group gần đây cũng mở lại cơ sở Delaney Hall đối với những người bị giam giữ vì vấn đề nhập cư
Động thái này diễn ra ngay cả khi công ty đang bị kiện bởi chính quyền thành phố với cáo buộc không nộp giấy phép xây dựng theo quy định hay cho phép thanh tra viên vào trong, theo trang tin NorthJersey.com.
Khách du lịch chụp ảnh phòng giam trong chuyến thăm nhà tù Alcatraz vào ngày 5/5.
“Họ đang đi theo mô hình của tổng thống... người tin rằng ông ấy có thể làm điều mình muốn và lách luật”, thị trưởng Newark, Ras Baraka, nói.
Người phát ngôn của Geo Group, Christopher Ferreira, cho biết qua email rằng công ty đã có “giấy chứng nhận hoạt động hợp lệ”, đồng thời tuân thủ các yêu cầu về sức khỏe và an toàn.
Sự phản đối của thị trưởng là “ví dụ đáng tiếc về chiến dịch chính trị hóa đến từ của những chính trị gia theo đuổi chính sách thành phố trú ẩn và biên giới mở ở New Jersey, nhằm can thiệp vào chính quyền liên bang", ông nói thêm.
Tại Leavenworth, bang Kansas, CoreCivic đang xúc tiến mở lại trung tâm giam giữ người nhập cư bị đóng cửa năm 2021 dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden.
Kế hoạch tái hoạt động Trung tâm Tiếp nhận Vùng Trung Tây (MRRC) đã vấp phải sự phản đối từ thành phố Leavenworth, nơi kiện CoreCivic hồi tháng 3, cáo buộc công ty này không tuân thủ đúng quy trình cấp phép.
Năm 2021, Liên minh Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) cáo buộc cơ sở giam giữ tại Leavenworth gặp phải hàng loạt vấn đề nghiêm trọng, bao gồm các vụ đâm chém, tự tử và buôn lậu. Ngoài ra, “nhu cầu cơ bản của con người không được đáp ứng”, với thực phẩm bị hạn chế, quyền liên lạc với luật sư và gia đình bị từ chối hoặc giới hạn, chăm sóc y tế hạn chế và tắm rửa không thường xuyên.
Một thẩm phán liên bang từng gọi cơ sở này là “địa ngục trần gian”.
Ryan Gustin, người phát ngôn của CoreCivic, nói rằng tình trạng thiếu nhân lực trong đại dịch “là nguyên nhân chính gây ra thách thức” và “vấn đề chủ yếu xảy ra trong khoảng thời gian 18 tháng”.
“Chúng tôi rất biết ơn vì thị trường lao động đã ổn định hơn sau đại dịch Covid-19, và đã nhận được phản hồi tích cực với gần 1.400 người bày tỏ quan tâm đến một trong 300 vị trí công việc mà cơ sở này sẽ tạo ra”.
“Ở bất kỳ cơ sở nào của chúng tôi, bao gồm MRRC, chúng tôi không cắt giảm chi phí chăm sóc, nhân sự hay đào tạo, đáp ứng và trong nhiều trường hợp còn vượt tiêu chuẩn của đối tác chính phủ”, ông nói.
Tranh cãi
Việc sử dụng nhà tù bị đóng cửa là cách mà ICE đang cố gắng mở rộng hệ thống giam giữ trước đợt trục xuất hàng loạt của ông Trump.
Một người phụ nữ đi ngang qua các phòng giam giữ tù nhân.
Ông cũng đã chuyển người nhập cư sang các cơ sở của Cục Nhà tù Liên bang (BoP), nơi vốn đang giam giữ bị cáo hình sự.
Điều này làm dấy lên lo ngại về điều kiện giam giữ tồi tệ, vi phạm quyền và thiếu thốn tài nguyên khi nhân viên phải quản lý đồng thời nhiều nhóm đối tượng trong cùng một nơi.
Ông Trump cũng thúc đẩy việc mở rộng hợp đồng giam giữ với các nhà tù địa phương và sử dụng căn cứ quân sự cho ICE.
Eunice Cho, luật sư cao cấp thuộc Dự án Nhà tù Quốc gia của ACLU, cho biết ICE đang phớt lờ lo ngại an toàn tại cơ sở từng bị đóng cửa trước đó.
Cho nói thêm đang có sự phản đối ngày càng tăng từ cộng đồng địa phương đối với những cơ sở này.
“Khi người dân nhận ra những gì đang thực sự xảy ra bên trong các cơ sở đó, họ không muốn thấy nó ngay trong khu dân cư của mình”, bà cho hay.
Trong khi đó, William K. Marshall III, giám đốc BoP, nói rằng Cục sẽ “theo đuổi mọi biện pháp để hỗ trợ và thực hiện chương trình nghị sự của tổng thống”, đồng thời đã yêu cầu “đánh giá ngay lập tức” để xác định “nhu cầu cùng các bước tiếp theo” đối với Alcatraz.
“Chúng tôi mong muốn khôi phục biểu tượng mạnh mẽ về luật pháp, trật tự và công lý này”, theo tuyên bố.
Tuy nhiên, Corene Kendrick, phó giám đốc Dự án Nhà tù Quốc gia của ACLU, bác bỏ tuyên bố về Alcatraz của ông Trump. Bà cho rằng đó chỉ là “chiêu trò”, chỉ ra khu phòng giam của nhà tù hiện không có nước máy, hệ thống xử lý nước thải hay điện đầy đủ.
"Tôi không biết liệu chúng ta có thể gọi đó là 'đề xuất' hay không, vì điều đó ngụ ý người ta đã thực sự suy nghĩ về nó", bà nói. "Nó hoàn toàn xa vời và vô lý, sẽ không thể mở lại những công trình cổ, đổ nát đó thành nhà tù thực sự hoạt động".
Minh An
Ảnh: Reuters