Các nữ thợ lặn đảo Jeju tiến hóa để hoạt động dưới nước lâu hơn

6 giờ trướcBài gốc

Họ lặn ngoài khơi quanh năm để thu thập nhím biển, bào ngư cùng nhiều loại hải sản khác từ đáy đại dương. Các Haenyeo có thể xuống đến độ sâu 18 mét nhiều lần trong 4 - 5 tiếng mỗi ngày, chỉ với bộ đồ lặn chứ chẳng cần bất kỳ thiết bị thở nào. Tất cả đều lặn kể cả lúc mang thai và làm việc đến già.

Nhà di truyền học Melissa Ann Ilardo (Đại học Utah) cho biết: “Chúng tôi nghĩ họ đã làm công việc đáng kinh ngạc này suốt hàng nghìn năm. Họ học từ mẹ từ khi còn rất nhỏ và lặn theo nhóm. Họ dành lượng thời gian phi thường ở dưới nước”.

Bà Ilardo cùng đồng nghiệp tại Hàn Quốc, Đan Mạch và Mỹ muốn tìm hiểu làm cách nào mà các Haenyeo vượt qua được giới hạn thể chất thông thường. Liệu nữ thợ lặn có sở hữu DNA độc đáo cho phép không cần oxy thời gian dài không, hay đây là kết quả của cả một đời luyện tập, hoặc hai yếu tố kết hợp.

Nhóm nghiên cứu phát hiện vài khác biệt di truyền độc đáo chứng tỏ các Haenyeo tiến hóa nhằm đối phó căng thẳng sinh lý lúc lặn. Một ngày nào đó phát hiện này sẽ đem đến loại thuốc điều trị tốt hơn cho tình trạng rối loạn huyết áp.

Lặn biển là một phần của văn hóa Jeju. Bà Ilardo không rõ từ khi nào mà lặn lại trở thành hoạt động chỉ dành cho phụ nữ địa phương, có một số giả thuyết cho rằng vì nam thợ lặn bị đánh thuế hoặc đảo thiếu nam giới. Hoạt động này gắn bó chặt chẽ đến mức trong phương ngữ Jeju, nhiều từ ngữ được rút gọn nhằm giúp thợ lặn giao tiếp nhanh chóng.

Đáng tiếc nét văn hóa Haenyeo đang dần biến mất. Phụ nữ trẻ không còn tiếp nối truyền thống nữa. Nhóm nữ thợ lặn hiện tại với độ tuổi trung bình 70 là thế hệ cuối cùng.

Các Haenyeo sở hữu khả năng lặn phi thường - Ảnh: SeongJoon Cho/Bloomberg/Getty Images

Khác biệt DNA

Nghiên cứu của bà Ilardo có 30 Haenyeo, 30 phụ nữ Jeju không phải Haenyeo cùng 30 phụ nữ Hàn Quốc sống ở đất liền tham gia. Độ tuổi trung bình của số người tham gia vào khoảng 65, nhóm nghiên cứu so sánh nhịp tim, huyết áp, kích thước lá lách cũng như giải trình tự gien từ mẫu máu.

Thách thức lớn nhất lúc nghiên cứu là tái tạo tình trạng căng thẳng về mặt thể chất khi ở dưới nước trong thời gian tương đối dài mà vẫn đảm bảo người tham gia (đặc biệt người chưa từng lặn biển) an toàn. Nhóm giải quyết vấn đề bằng cách tiến hành “lặn mô phỏng” - người tham gia nín thở úp mặt xuống nước lạnh.

“Chúng tôi muốn thu thập dữ liệu từ mọi người ở điều kiện thực tế ngoài biển, nhưng ta không thể yêu cầu phụ nữ 65 hay 67 tuổi chưa từng lặn bao giờ trong đời nhảy xuống nước, nín thở và lặn được. May mắn thay, nếu nín thở rồi úp mặt vào xuống nước lạnh thì cơ thể phản ứng như thể đang lặn thật, vì dây thần kinh kích thích phản xạ lặn của động vật có vú đi qua khuôn mặt. Khi đó nhịp tim chậm lại, huyết áp tăng, lá lách co lại”, theo bà Ilardo.

Nghiên cứu ghi nhận phụ nữ Jeju - bất kể là Haenyeo hay không - có khả năng sở hữu biến thể di truyền liên quan đến huyết áp thấp cao gấp 4 lần phụ nữ Hàn Quốc sống ở đất liền. Bà Ilardo cho biết: “Huyết áp của bạn tăng lên khi lặn. Huyết áp của họ tăng ít hơn”.

Nhóm tin rằng đặc điểm tiến hóa này là để bảo vệ thai nhi, do các Haenyeo không hề ngừng làm việc trong thai kỳ. Huyết áp tăng sẽ gây nguy hiểm.

Ngoài ra nhóm còn phát hiện phụ nữ Jeju sở hữu biến thể di truyền liên quan đến khả năng chịu lạnh lẫn chịu đau. Tuy nhiên vì không nghiên cứu người tham gia có chịu được nhiệt độ thấp hay không nên họ chẳng thể kết luận số biến thể phát hiện được quan trọng ra sao với khả năng lặn quanh năm của Haenyeo.

“Suốt mùa đông, họ lặn bất chấp tuyết rơi. Trước những năm 1980 họ lặn chỉ với bộ đồ cotton chẳng hề được bảo vệ. Còn rất nhiều thứ mà chúng ta cần khám phá và tìm ra câu trả lời”, theo bà Ilardo.

Khả năng lặn không chỉ phụ thuộc yếu tố di truyền. Nghiên cứu cũng ghi nhận các nữ thợ lặn có nhịp tim chậm hơn người không biết lặn, giúp tiết kiệm oxy lúc ở dưới nước. Hiện tượng này chỉ xuất hiện ở Haenyeo nên nhóm kết luận đây là kết quả của quá trình luyện tập.

Trước đây khi nghiên cứu một số cộng đồng thợ lặn tại đảo Bajau thuộc Indonesia, bà Ilardo nhận thấy vài tiến hóa về mặt di truyền cho phép cư dân địa phương lặn lâu hơn không cần oxy, dẫn đến lá lách lớn bất thường. Phụ nữ Jeju cũng có lá lách lớn hơn phụ nữ Hàn Quốc sống ở đất liền, nhưng biến đổi này không đáng kể khi tính đến các yếu tố khác như tuổi tác, chiều cao, cân nặng.

Triển vọng tạo ra loại thuốc mới

Phó giáo sư Ben Trumble (Đại học bang Arizona) cho rằng biến thể di truyền liên quan đến huyết áp thấp ở phụ nữ Jeju nên được khám phá thêm: “Nếu xác định rõ thay đổi nào trong protein ảnh hưởng đến huyết áp, ta có thể tạo ra thuốc mới. Quá trình chọn lọc tự nhiên đã tối ưu hóa cơ thể chúng ta bằng loạt áp lực chọn lọc rất khác so với áp lực mà chúng ta đối mặt ngày nay”.

Bà Ilardo dự định tiếp tục nghiên cứu các Haenyeo cũng như tìm hiểu sâu hơn về ứng dụng y tế của những gì mình phát hiện.

Cẩm Bình

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/cac-nu-tho-lan-dao-jeju-tien-hoa-de-hoat-dong-duoi-nuoc-lau-hon-232386.html