Các nước cải cách thuế cho hộ kinh doanh thế nào?

8 giờ trướcBài gốc

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế và chuyển đổi số mạnh mẽ, việc cải cách hệ thống thuế đối với hộ kinh doanh nhỏ lẻ là yêu cầu tất yếu để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tăng thu ngân sách, đồng thời tạo môi trường cạnh tranh công bằng giữa các thành phần kinh tế.

Nhiều quốc gia trên thế giới đã có những bước đi đáng chú ý trong việc xây dựng một hệ thống thuế đơn giản, minh bạch và công bằng hơn đối với khu vực kinh tế phi chính thức.

Ấn Độ

Ấn Độ là một trong những quốc gia điển hình về nỗ lực cải cách thuế đối với khu vực kinh tế phi chính thức, đặc biệt là hộ kinh doanh nhỏ và siêu nhỏ. Với hàng triệu hộ hoạt động không đăng ký và không chịu sự quản lý trực tiếp của Nhà nước, hệ thống thuế của Ấn Độ trong nhiều thập kỷ từng rơi vào tình trạng kém hiệu quả và thất thu lớn. Tuy nhiên, từ sau năm 2017, khi nước này chính thức áp dụng hệ thống thuế hàng hóa và dịch vụ (GST), một bước ngoặt quan trọng đã được thiết lập, tạo nền tảng cho việc quản lý thuế hiệu quả hơn đối với hộ kinh doanh.

Ấn Độ là một trong những quốc gia điển hình về nỗ lực cải cách thuế đối với khu vực kinh tế phi chính thức. Ảnh: Pinterest.

Một trong những điểm nổi bật trong cải cách của Ấn Độ là thiết lập mức ngưỡng doanh thu rõ ràng để phân loại đối tượng nộp thuế, giúp giảm gánh nặng kê khai cho các hộ có quy mô siêu nhỏ. Cụ thể, các hộ có doanh thu dưới 4 triệu INR mỗi năm được lựa chọn áp dụng "chế độ tổng hợp" (Composition Scheme), cho phép họ nộp thuế với mức thấp hơn và quy trình kê khai đơn giản hơn nhiều so với doanh nghiệp thông thường. Cách tiếp cận này vừa tạo thuận lợi cho người nộp thuế, vừa mở rộng được diện thu thuế theo cách nhẹ nhàng, không gây sốc.

Bên cạnh cải cách về thuế suất và thủ tục hành chính, chính phủ Ấn Độ còn chú trọng khuyến khích các hộ kinh doanh đăng ký hoạt động chính thức thông qua sáng kiến Udyog Aadhaar – một hình thức cấp mã số doanh nghiệp cho hộ gia đình chỉ với thủ tục trực tuyến đơn giản. Sau khi đăng ký, các hộ này được tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, dịch vụ kế toán số và được đào tạo quản lý tài chính cơ bản. Nhờ sự kết hợp giữa hỗ trợ và yêu cầu minh bạch, số lượng hộ đăng ký hoạt động chính thức đã tăng mạnh chỉ sau vài năm triển khai.

Từ mô hình của Ấn Độ, có thể thấy rằng cải cách thuế đối với hộ kinh doanh sẽ khó đạt hiệu quả nếu chỉ tập trung vào tăng cường chế tài. Thay vào đó, cần đi kèm với các chính sách đơn giản hóa, hỗ trợ tiếp cận dịch vụ tài chính và tạo động lực để hộ kinh doanh tự nguyện bước vào khu vực chính thức.

Nam Phi

Nam Phi là một trong những quốc gia châu Phi đi đầu trong việc cải cách hệ thống thuế để phù hợp với đặc thù của khu vực kinh tế phi chính thức, trong đó hộ kinh doanh nhỏ lẻ chiếm tỷ trọng lớn. Với nền kinh tế có tính phân hóa sâu sắc giữa đô thị và nông thôn, giữa doanh nghiệp lớn và hoạt động sản xuất nhỏ tại gia, Nam Phi từng gặp nhiều khó khăn trong việc đảm bảo công bằng và hiệu quả thu thuế. Trước tình hình đó, chính phủ nước này đã triển khai một loạt cải cách nhằm đơn giản hóa hệ thống thuế, đồng thời nâng cao nhận thức và năng lực tuân thủ của người dân.

Một trong những giải pháp đáng chú ý của Nam Phi là việc xây dựng khung thuế đặc biệt dành riêng cho doanh nghiệp nhỏ, gọi là Small Business Tax. Mô hình này cho phép các hộ kinh doanh nhỏ được nộp thuế theo doanh thu và lợi nhuận ở mức ưu đãi, giảm gánh nặng hành chính so với các doanh nghiệp quy mô lớn. Việc áp dụng biểu thuế đơn giản và minh bạch không chỉ giúp hộ kinh doanh dễ dàng thực hiện nghĩa vụ thuế mà còn tạo sự tin tưởng vào hệ thống pháp lý, nhờ đó nâng cao tỷ lệ tuân thủ tự nguyện.

Chính phủ Nam Phi đã triển khai một loạt cải cách nhằm đơn giản hóa hệ thống thuế. Ảnh: Pinterest.

Tuy nhiên, yếu tố nổi bật hơn cả trong mô hình của Nam Phi chính là sự kết hợp giữa cải cách thuế và giáo dục tài chính cộng đồng. Thông qua các chương trình đào tạo do Cục Thuế Nam Phi (SARS) tổ chức, người dân được hướng dẫn cụ thể cách khai báo thuế, lưu giữ chứng từ và lập kế hoạch tài chính phù hợp với quy mô kinh doanh. Đặc biệt ở các vùng nông thôn, nơi nhận thức về thuế còn hạn chế, chính phủ đã phối hợp với tổ chức xã hội để phổ cập kiến thức tài chính bằng nhiều hình thức trực quan, dễ hiểu.

Kết quả cho thấy, sau một thời gian áp dụng đồng bộ cả chính sách thuế và các chương trình hỗ trợ, tỷ lệ đăng ký kinh doanh và nộp thuế của hộ cá thể ở Nam Phi đã được cải thiện đáng kể. Bài học từ Nam Phi cho thấy rằng, để thu hút hộ kinh doanh vào khu vực kinh tế chính thức, không chỉ cần chính sách ưu đãi mà còn cần đi kèm với giáo dục, truyền thông và dịch vụ hỗ trợ cụ thể.

Chile

Chile là một trong những quốc gia Nam Mỹ có nhiều bước tiến đáng chú ý trong việc cải cách thuế đối với hộ kinh doanh nhỏ, đặc biệt là nhóm hộ hoạt động phi chính thức – vốn chiếm một tỷ lệ lớn trong nền kinh tế quốc dân. Trước đây, giống như nhiều quốc gia đang phát triển khác, Chile từng đối mặt với tình trạng khó kiểm soát doanh thu thực tế từ các hộ kinh doanh nhỏ, do thiếu minh bạch, năng lực quản lý hạn chế và tâm lý né tránh thuế khá phổ biến. Tuy nhiên, thông qua các chính sách cải cách linh hoạt, nước này đã dần từng bước đưa các hộ vào khu vực chính thức một cách thuyết phục và có lộ trình rõ ràng.

Một trong những điểm nổi bật trong mô hình của Chile là việc thiết kế riêng một hệ thống thuế khoán minh bạch dành cho các “doanh nghiệp vi mô chính thức”, tức là các hộ gia đình hoặc cá nhân có hoạt động kinh doanh nhỏ nhưng chấp nhận đăng ký và kê khai. Những hộ này được hưởng mức thuế suất cố định hoặc tỉ lệ phần trăm trên doanh thu, tùy theo lĩnh vực hoạt động. Hệ thống thuế khoán này được công khai theo từng loại hình kinh doanh, giúp người nộp thuế dễ hiểu, dễ dự đoán và dễ thực hiện, đồng thời giảm gánh nặng hành chính cho cơ quan thuế.

Chile đã có nhiều bước tiến đáng chú ý trong việc cải cách thuế đối với hộ kinh doanh nhỏ. Ảnh: Pinterest.

Không chỉ dừng lại ở cải cách thủ tục, chính phủ Chile còn triển khai chính sách hỗ trợ các hộ kinh doanh chính thức hóa thông qua tiếp cận công nghệ kế toán đơn giản, đào tạo tài chính và kết nối tín dụng ngân hàng. Đặc biệt, Chile thiết lập lộ trình chuyển đổi trong vòng 3 đến 5 năm, tạo điều kiện cho các hộ từng bước phát triển quy mô, nâng cao năng lực quản lý và chuyển đổi thành doanh nghiệp siêu nhỏ khi đủ điều kiện. Cách làm này cho thấy một tư duy cải cách mềm dẻo, không áp đặt cưỡng chế mà khuyến khích người dân tự nguyện tham gia hệ thống thuế.

Bài học từ Chile cho thấy rằng việc cải cách thuế cho hộ kinh doanh không nên tách rời khỏi các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế vi mô. Chỉ khi tạo được niềm tin, giảm chi phí tuân thủ và trao cho hộ kinh doanh cơ hội phát triển thực chất, thì khu vực phi chính thức mới thực sự có động lực để bước ra ánh sáng, góp phần làm lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia và bảo đảm công bằng trong đóng góp xã hội.

Thanh Bình

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/cac-nuoc-cai-cach-thue-cho-ho-kinh-doanh-the-nao-post1555432.html