Từ khi cơn sốt ChatGPT xuất hiện 2 năm trước, việc sử dụng các công cụ mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo trí tuệ nhân tạo ngày càng phổ biến trong mọi lĩnh vực. Tuy nhiên trong các trường học và cơ sở nghiên cứu khắp nơi trên thế giới, giáo viên và các nhà khoa học phải đau đầu với việc ứng dụng AI tốt nhất vào môi trường học tập nhưng không tạo tiêu cực lâu dài, như gian lận, hay giảm khả năng tư duy sáng tạo của học sinh.
Nhiều nước cấm AI trong trường học
Một số quốc gia hạn chế hoặc cấm sử dụng AI trong trường học, đặc biệt các công cụ như ChatGPT, nhằm ngăn chặn việc học sinh lạm dụng đạo văn, thông tin sai lệch và ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tư duy.
Một số trường công trên thế giới áp dụng các chính sách hạn chế gian lận do AI. (Ảnh minh họa: ABC News)
Tại Mỹ, nhiều học khu (đơn vị quản lý trường công theo khu vực hành chính) thực hiện các biện pháp hạn chế sử dụng ChatGPT. Vào tháng 1/2023, Sở Giáo dục Thành phố New York chặn chatbot này trên mạng và thiết bị trường công, do lo ngại về đạo văn và độ chính xác thông tin. Các học khu khác, như Seattle Public Schools và Los Angeles Unified School District, cũng áp dụng hạn chế tương tự.
Đại học Hong Kong, Trung Quốc vào tháng 2/2023 cấm sử dụng ChatGPT và các công cụ AI trong tất cả các lớp học, bài tập và đánh giá, coi mọi hành vi vi phạm là đạo văn trừ khi có được sự đồng ý trước bằng văn bản từ giảng viên. Tuy nhiên, vào tháng 8/2023, trường bỏ lệnh cấm này, thông báo sẽ cung cấp các công cụ AI tạo sinh cho cả sinh viên và đội ngũ giảng viên trong năm học sau.
Cơ quan Tiêu chuẩn và Chất lượng giáo dục, Đại học Australia từng khởi xướng hành động pháp lý chống lại công ty Chegg.com có trụ sở tại Mỹ vì cáo buộc cung cấp dịch vụ gian lận học thuật tích hợp trí tuệ nhân tạo cho sinh viên Đại học Australia, nhưng công ty phủ nhận và cho biết đã cải thiện dịch vụ để phù hợp hơn với các quy định.
Hàn Quốc - quốc gia ưa chuộng sử dụng công nghệ cao tại châu Á, cũng thực hiện các biện pháp hạn chế một số công cụ AI trong giáo dục phổ thông. Gần đây, nước này cấm sử dụng DeepSeek, công cụ AI do Trung Quốc phát triển trong các trường học nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của AI với việc học tập và đánh giá năng lực. Chính phủ Hàn Quốc lo ngại AI có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tư duy của học sinh và suy yếu khả năng tự học.
Italia - quốc gia đầu tiên ở châu Âu áp dụng lệnh cấm với ChatGPT. Vào tháng 3/2023, Cơ quan Bảo vệ Dữ liệu của Ý (Garante) yêu cầ OpenAI (công ty phát triển ChatGPT) ngừng xử lý dữ liệu của người dùng tại Italia, do vi phạm quy định chung về bảo vệ dữ liệu (GDPR) của Liên minh châu Âu. Cơ quan này cho rằng, OpenAI không có cơ sở pháp lý phù hợp để thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân, đồng thời không đảm bảo người dùng ChatGPT đủ 13 tuổi.
Sau khi OpenAI thực hiện các biện pháp cải thiện, lệnh cấm được dỡ bỏ vào tháng 4/2023. Tuy nhiên, vào tháng 12/2024, Garante tiếp tục phạt OpenAI 15 triệu euro vì vi phạm các quy định về quyền riêng tư. Ngoài ra, vào tháng 1/2025, Italia yêu cầu công ty AI Trung Quốc DeepSeek cung cấp thông tin về cách họ sử dụng dữ liệu cá nhân, thể hiện sự giám sát chặt chẽ với AI.
Một số quốc gia châu Âu khác cũng thực hiện các biện pháp hạn chế công nghệ trong trường học. Ví dụ, Pháp và Hà Lan ban hành quy định cấm hoặc hạn chế sử dụng điện thoại thông minh trong lớp học, nhằm giảm thiểu sự phân tâm và tăng cường tương tác giữa học sinh. Mặc dù điều này không nhắm trực tiếp vào AI, nhưng nó phản ánh xu hướng thận trọng trong việc tích hợp công nghệ vào giáo dục.
Tại Ấn Độ, một số trường đại học cấm học sinh, sinh viên sử dụng ChatGPT để tránh tình trạng đạo văn và gian lận trong các bài kiểm tra.
Cách trường học các nước khai thác AI
Bên cạnh hạn chế tiêu cực, một số nước bắt đầu triển khai các khóa học về AI và khai thác AI như một tài nguyên giáo dục bổ sung ngoài trường học.
Trung Quốc bắt buộc giáo dục AI ở tất cả các cấp phổ thông, bắt đầu từ tiểu học đến trung học. Các trường học được yêu cầu cung cấp ít nhất 8 giờ hướng dẫn về AI mỗi năm, dưới dạng các khóa học độc lập hoặc được tích hợp vào chương trình giảng dạy hiện có. Sáng kiến này nhằm mục đích duy trì lợi thế cạnh tranh của Trung Quốc trong bối cảnh AI toàn cầu.
Tranh cãi câu chuyện sử dụng trí tuệ nhân tạo trong trường học. (Ảnh minh họa: Tân Hoa xã)
Tại Mỹ, Đại học Nam Florida (USF) thành lập Cao đẳng Trí tuệ nhân tạo, An ninh mạng và Máy tính Bellini, nhờ khoản tài trợ 40 triệu USD. Cao đẳng mới này sẽ trường đầu tiên tại Mỹ tích hợp giáo dục an ninh mạng và AI, cung cấp các bằng cấp đại học và nâng cao để giải quyết tình trạng thiếu hụt lực lượng lao động an ninh mạng toàn cầu.
Mỹ cũng tìm cách tích hợp AI vào giáo trình để hỗ trợ học tập, các trường đại học dần điều chỉnh chính sách để quản lý việc sử dụng AI một cách hợp lý, thay vì ngăn cấm hoàn toàn.
Tại Ấn Độ, Robot Shalu do giáo viên Kendriya Vidyalaya phát triển được đưa vào một số chương trình giảng dạy để giảng dạy nhiều môn học bằng 47 ngôn ngữ. Robot hình người này hiện giảng dạy từ lớp 6 đến lớp 11, giúp tăng cường quá trình dạy-học và đóng vai trò nguồn cảm hứng cho đổi mới công nghệ trong giáo dục.
Tại Vương quốc Anh, các trường học tích hợp AI để nâng cao trải nghiệm học tập. Ví dụ, trường tiểu học Willowdown sử dụng AI để tạo hình ảnh từ bài viết mô tả của học sinh, thúc đẩy sự sáng tạo và thảo luận. Trường trung học Furze Platt sử dụng Charles Darwin ảo để dạy về thuyết tiến hóa, tăng sự tham gia của học sinh.
Tại Hàn Quốc, chatbot GPTeens do ACROSSPACE phát triển công cụ giáo dục dựa trên AI phù hợp với chương trình giảng dạy quốc gia. Công cụ này cung cấp tài liệu giáo dục tương tác, phù hợp với lứa tuổi, đóng vai trò nguồn học tập bổ sung cho học sinh, đặc biệt khi các chương trình sau giờ học truyền thống bị hạn chế.
Tại Indonesia, Solve Education ra mắt "Dawn of Civilization", một trò chơi di động được thiết kế để cải thiện kỹ năng đọc viết và tính toán ở những thanh thiếu niên không đi học. Nền tảng do AI điều khiển này cung cấp nguồn tài nguyên giáo dục thay thế hữu ích.
Phương Anh