Các sáng kiến phi đô la hóa của Trung Quốc: Chiến lược và hạn chế

4 giờ trướcBài gốc

Trụ sở Ngân hàng trung ương Trung Quốc ở Bắc Kinh. Ảnh: THX/TTXVN

Trong báo cáo mới được đăng tải trên trang web của Viện Các vấn đề Quốc tế (IAI) có trụ sở tại Italy, Zongyuan Zoe Liu, thành viên cấp cao của Maurice R. Greenberg về nghiên cứu Trung Quốc tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR) nhận định rằng, một thập kỷ trước, việc quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc là một chủ đề nóng. Ngày nay, nó là một phần của nỗ lực rộng lớn hơn, mang tính chiến lược hơn hướng tới phi đô la hóa Mỹ – được thúc đẩy bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Nga.

Mặc dù nỗ lực toàn cầu hóa đồng tiền của Trung Quốc đã bắt đầu từ trước đó, nhưng nguy cơ bị loại trừ khỏi hệ thống tài chính đã làm tăng thêm tính cấp bách của nó. Cụ thể, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang kể từ năm 2018 và các lệnh trừng phạt của G7 đối với các thực thể và cá nhân Nga kể từ năm 2022, đặc biệt là quyết định phong tỏa dự trữ ngoại hối của Nga, đã thúc đẩy các học giả và cộng đồng hoạch định chính sách của Trung Quốc xây dựng chiến lược về cách bảo vệ nền kinh tế Trung Quốc khỏi các lệnh trừng phạt của phương Tây và củng cố an ninh tài chính của Trung Quốc.

Các quan chức, học giả và giới truyền thông Trung Quốc ngày càng nói về nhu cầu đảm bảo tự lực, bảo vệ an toàn và an ninh cho các tài sản tài chính khổng lồ của nhà nước Trung Quốc ở nước ngoài, và chuẩn bị cho việc buộc phải tách rời khỏi Mỹ.

Sự trở lại Nhà Trắng của Tổng thống Donald Trump và nỗ lực của chính quyền ông nhằm đưa hệ thống thương mại và tài chính toàn cầu phù hợp hơn với lợi ích của Mỹ đã càng thuyết phục các nhà tư tưởng và chiến lược gia Trung Quốc về tính cấp thiết của việc mở rộng sử dụng đồng Nhân dân tệ trong các giao dịch quốc tế.

Mục tiêu đảm bảo khả năng phục hồi tài chính đã được củng cố như một trụ cột cốt lõi trong chiến lược an ninh quốc gia của Trung Quốc dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình. An ninh tài chính đã trở thành một phần quan trọng trong khuôn khổ “An ninh quốc gia toàn diện” của nhà lãnh đạo Trung Quốc. Ví dụ, trong phiên họp của Bộ Chính trị Trung Quốc vào tháng 4/2017, Chủ tịch nước này Tập Cận Bình đã nhấn mạnh rằng “an ninh tài chính là một phần quan trọng của an ninh quốc gia. Bảo vệ an ninh tài chính là chiến lược và nền tảng cho sự phát triển kinh tế và xã hội tổng thể của Trung Quốc”.

Chiến lược của Trung Quốc

Cách tiếp cận của Bắc Kinh rất thực tế và đa hướng: họ đang tăng cường hợp tác với các đối tác khu vực và phi phương Tây, phát triển cơ sở hạ tầng dựa trên đồng Nhân dân tệ cho thanh toán xuyên biên giới, và tận dụng vị thế thống lĩnh của mình trong chuỗi cung ứng năng lượng sạch để thúc đẩy định giá Nhân dân tệ cho các mặt hàng chủ chốt.

Thứ nhất, về thúc đẩy hợp tác tài chính và tiền tệ khu vực và phi phương Tây: Cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 đã nhấn mạnh sự cần thiết của một cơ chế khu vực để giải quyết các thách thức thanh khoản ngắn hạn và giảm sự phụ thuộc vào Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Một thập kỷ sau, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2007-2008 đã thúc đẩy các bộ trưởng tài chính ASEAN+3 đồng ý vào tháng 5/2008 về việc thành lập một quỹ dự trữ ngoại hối khu vực, ban đầu được đặt ở mức 80 tỷ đô la Mỹ và sau đó được mở rộng lên 120 tỷ đô la.

Cú sốc kinh tế do đại dịch COVID-19 gây ra đã thúc đẩy hợp tác tài chính khu vực trở nên cấp thiết hơn. Tại hội nghị G20 vào tháng 2/2022, Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc Yi Gang đã nhấn mạnh cam kết của Trung Quốc trong việc thúc đẩy sử dụng đồng nội tệ trong thương mại và đầu tư nhằm tăng cường khả năng phục hồi tài chính khu vực.

Vào tháng 6 cùng năm, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc và Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) đã ra mắt Thỏa thuận Thanh khoản Nhân dân tệ, cùng với sự tham gia của các ngân hàng trung ương Indonesia, Malaysia, Singapore, Hồng Kông và Chile. Cơ chế này hiện đóng vai trò là nguồn thanh khoản bổ sung trong những giai đoạn thị trường căng thẳng.

Vào tháng 5/2025, trong bối cảnh bất ổn kinh tế toàn cầu leo thang do chính sách thuế quan mới của Tổng thống Trump, các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương ASEAN+3 đã họp tại Milan và ra tuyên bố chung tái khẳng định cam kết hợp tác tài chính khu vực. Họ ủng hộ việc mở rộng sử dụng đồng nội tệ trong hoạt động cho vay CMIM (Đa phương hóa Sáng kiến Chiang Mai) và làm sâu sắc thêm thị trường trái phiếu khu vực được định giá bằng đồng nội tệ.

Ngoài các nỗ lực khu vực, Trung Quốc đã tích cực hợp tác với các nền tảng đa phương phi phương Tây như Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) và BRICS để thúc đẩy một hệ thống tài chính ít phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ.

Trong hai thập kỷ qua, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đã xây dựng một mạng lưới hoán đổi tiền tệ song phương rộng khắp với các ngân hàng trung ương nước ngoài nhằm hỗ trợ việc sử dụng đồng Nhân dân tệ trong thanh toán và đầu tư xuyên biên giới, đồng thời củng cố thanh khoản Nhân dân tệ ở nước ngoài.

Đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Thứ hai, về thúc đẩy việc sử dụng đồng nhân dân tệ và cơ sở hạ tầng tài chính dựa trên đồng nhân dân tệ xuyên biên giới: Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2008 đã thúc đẩy chính phủ Trung Quốc nỗ lực quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ một cách vừa phải.

Vào tháng 7/2009, các cơ quan quản lý tài chính và các cơ quan chính phủ trung ương Trung Quốc đã ban hành “Quy định hành chính về Chương trình thí điểm Thanh toán Nhân dân tệ cho các Giao dịch Thương mại Xuyên biên giới”, cho phép các doanh nghiệp Trung Quốc đủ điều kiện do nhà nước chỉ định được thanh toán thương mại xuyên biên giới bằng Nhân dân tệ.

Một cơ sở hạ tầng quan trọng hỗ trợ quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ do chính phủ Trung Quốc phát triển là Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng Xuyên biên giới (CIPS). Ra mắt năm 2015, CIPS có trụ sở tại Thượng Hải đang ngày càng được biết đến rộng rãi như một giải pháp thay thế SWIFT của Trung Quốc ngay cả trước khi các ngân hàng Nga bị loại bỏ gần đây khỏi SWIFT.

CIPS cho phép các ngân hàng toàn cầu thanh toán các giao dịch Nhân dân tệ xuyên biên giới ngay tại ngân hàng thay vì thông qua các ngân hàng thanh toán Nhân dân tệ nước ngoài, cung cấp một giải pháp thay thế trọn gói cho việc kết hợp hệ thống SWIFT, nhằm biến CIPS thành một phần quan trọng của cơ sở hạ tầng tài chính để thúc đẩy việc sử dụng đồng Nhân dân tệ trên phạm vi quốc tế.

Thứ ba, về cải thiện sức mạnh định giá hàng hóa của đồng Nhân dân tệ: Việc Trung Quốc tích hợp đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số vào giao dịch hàng hóa là một chiến lược có chủ đích nhằm nâng cao vai trò của đồng tiền này trong việc định giá hàng hóa toàn cầu.

Trong 30 năm qua, sự phát triển kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc đã đưa nước này trở thành một trong những quốc gia tiêu thụ nguyên liệu thô và tài nguyên lớn nhất thế giới. Khi Trung Quốc tiếp tục xây dựng cơ sở hạ tầng tài chính dựa trên đồng Nhân dân tệ, hơn 30 quốc gia đã bắt đầu sử dụng đồng tiền Trung Quốc cho thương mại và thanh toán xuyên biên giới. Các nước xuất khẩu dầu mỏ lớn sang Trung Quốc, chẳng hạn như Nga, Angola, Venezuela, Iran và Nigeria, hiện chấp nhận đồng Nhân dân tệ trong các giao dịch của họ.

Trung Quốc cũng đã phát triển một số nền tảng giao dịch hàng hóa, chẳng hạn như thị trường hợp đồng tương lai bằng đồng Nhân dân tệ và các sàn giao dịch hàng hóa. Ví dụ, Trung Quốc đã ra mắt hợp đồng tương lai dầu mỏ bằng đồng Nhân dân tệ vào năm 2018 và hợp đồng tương lai đồng Đồng vào năm 2020 trên Sàn Giao dịch Năng lượng Quốc tế Thượng Hải.

Sự mở rộng gần đây của BRICS được Trung Quốc hỗ trợ, đặc biệt là việc kết nạp các quốc gia hàng hóa lớn như UAE và Iran, mở ra những hướng đi mới cho các thành viên của nhóm trong việc sử dụng đồng nội tệ trong định giá và giao dịch hàng hóa. Sự mở rộng này mang lại cho Trung Quốc cơ hội tăng cường sức mạnh định giá hàng hóa của đồng Nhân dân tệ và làm xói mòn sự thống trị của đồng đô la Mỹ trên thị trường hàng hóa toàn cầu.

Chuyên gia Liu cho rằng những chiến lược trên nhằm mục đích nâng cao vai trò của đồng Nhân dân tệ trong thương mại và thanh toán, trong khi các yếu tố cấu trúc dai dẳng – thị trường vốn còn non trẻ và niềm tin hạn chế của nhà đầu tư – vẫn là những rào cản đối với việc đồng tiền Trung Quốc trở thành một kho lưu trữ giá trị toàn cầu.

Theo chuyên gia trên, hiện không có bằng chứng nào cho thấy Trung Quốc có kế hoạch hạ bệ đồng đô la Mỹ hoặc thay thế đồng đô la Mỹ bằng đồng Nhân dân tệ, trở thành đồng tiền thống trị toàn cầu. Mục tiêu trước mắt của Trung Quốc là tự bảo vệ mình khỏi các lệnh trừng phạt tài chính trong hệ thống dựa trên đồng USD.

Tóm lại, chuyên gia Liu kết luận: trong một thế giới mà việc tiếp cận các ngân hàng Mỹ và đồng USD có thể bị lợi dụng như vũ khí, Trung Quốc coi một giải pháp thay thế hữu hiệu cho thanh toán xuyên biên giới là một nhu cầu chiến lược cấp thiết. Với một nền kinh tế phụ thuộc vào thương mại và cảnh giác với biến động, ưu tiên của Trung Quốc là ổn định tiền tệ.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/cac-sang-kien-phi-do-la-hoa-cua-trung-quoc-chien-luoc-va-han-che-20250825224343410.htm