Sữa mẹ được coi là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo nhất đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Không chỉ cung cấp đầy đủ năng lượng, chất đạm, chất béo và các vitamin cần thiết, sữa mẹ còn chứa nhiều kháng thể quý giúp tăng cường miễn dịch, bảo vệ trẻ khỏi bệnh tật. Tuy nhiên, trong thực tế, không phải lúc nào người mẹ cũng có thể trực tiếp cho bé bú. Có những lúc vì công việc, vì sức khỏe hoặc vì hoàn cảnh đặc biệt, mẹ cần vắt sữa để dự trữ, đảm bảo bé vẫn được hưởng trọn vẹn nguồn sữa quý giá này.
Việc vắt và bảo quản sữa mẹ đúng cách giúp duy trì chất lượng sữa, bảo toàn hàm lượng dinh dưỡng và kháng thể, đồng thời giúp mẹ chủ động hơn trong hành trình nuôi con.
Việc vắt và bảo quản sữa mẹ đúng cách giúp duy trì chất lượng sữa, bảo toàn hàm lượng dinh dưỡng và kháng thể, đồng thời giúp mẹ chủ động hơn trong hành trình nuôi con.
Khi nào cần vắt sữa?
Có ít nhất bảy tình huống phổ biến khiến mẹ cần vắt sữa:
Khi đi làm – Đây là lý do thường gặp nhất. Sau thời gian nghỉ sinh, mẹ quay lại công việc nên không thể cho bé bú theo nhu cầu. Vắt sữa giúp đảm bảo bé vẫn được uống sữa mẹ khi mẹ vắng nhà.
Khi bé sinh non hoặc bệnh, không thể bú trực tiếp – Trong những trường hợp này, bé cần được nuôi bằng sữa mẹ để tăng sức đề kháng, nhưng việc bú có thể gặp khó khăn, nên sữa cần được vắt ra và cho bé uống bằng dụng cụ hỗ trợ.
Khi mẹ hoặc bé ốm – Có những thời điểm mẹ cần tạm ngừng cho bú trực tiếp để điều trị bệnh hoặc tránh lây nhiễm, nhưng vẫn cần duy trì nguồn sữa bằng cách vắt ra đều đặn.
Khi muốn tránh chảy sữa ở nơi làm việc hoặc khi ra ngoài – Vắt sữa giúp giảm căng tức ngực, tránh rò rỉ sữa gây khó chịu.
Khi cần hỗ trợ bé ngậm bắt vú tốt hơn – Một số bé khó bắt vú hoặc mẹ bị tụt núm vú, việc vắt bớt sữa trước giúp bầu vú mềm hơn, bé dễ bú hơn.
Khi bị căng tức ngực, phòng tắc tia sữa – Vắt sữa giúp giảm áp lực trong bầu vú, hạn chế nguy cơ viêm vú, áp-xe.
Khi duy trì nguồn sữa trong giai đoạn cho bé ăn bổ sung – Dù bé bắt đầu ăn dặm, mẹ vẫn muốn duy trì lượng sữa cho những bữa phụ hoặc khi bé cần tăng sức đề kháng.
Những tình huống này cho thấy vắt sữa không chỉ là biện pháp tạm thời, mà còn là cách chăm sóc sức khỏe của cả mẹ và bé lâu dài.
Chuẩn bị và kỹ thuật vắt sữa
Để vắt sữa hiệu quả và an toàn, người mẹ cần chuẩn bị chu đáo:
Vệ sinh tay: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch để tránh đưa vi khuẩn vào sữa.
Chuẩn bị dụng cụ chứa sữa: Sử dụng bình hoặc túi chuyên dụng đã tiệt trùng.
Chọn nơi yên tĩnh, thoải mái: Không gian thư giãn giúp mẹ dễ tiết sữa hơn.
Trước khi vắt, mẹ nên kích thích phản xạ oxytocin – loại hormone giúp sữa chảy ra dễ dàng – bằng cách:
Chườm ấm lên bầu vú.
Xoa bóp nhẹ nhàng quanh quầng vú.
Ôm hoặc tiếp xúc da kề da với bé.
Mẹ có thể chọn vắt sữa bằng tay hoặc dùng máy hút sữa. Vắt tay phù hợp khi lượng sữa ít, muốn điều chỉnh lực hút theo cảm giác; máy hút sữa giúp tiết kiệm thời gian và giảm mỏi tay khi cần vắt thường xuyên.
Dù sử dụng phương pháp nào, việc vắt sữa nên nhẹ nhàng, tránh gây đau hoặc tổn thương núm vú.
Bảo quản sữa mẹ
Sữa mẹ sau khi vắt cần được bảo quản đúng cách để giữ trọn vẹn giá trị dinh dưỡng và kháng thể:
Ở nhiệt độ phòng (19–26°C): Sữa để tốt nhất trong vòng 4 giờ.
Ngăn mát tủ lạnh (<4°C): Có thể giữ tới 4 ngày.
Ngăn đá (-18 đến -20°C): Bảo quản được tối đa 6 tháng.
Khi cần dùng sữa đã trữ lạnh, nên rã đông từ từ bằng cách chuyển từ ngăn đá xuống ngăn mát tủ lạnh, sau đó làm ấm bằng cách đặt bình sữa trong nước ấm. Tuyệt đối không đun sôi vì nhiệt độ cao sẽ phá hủy nhiều dưỡng chất và kháng thể quý trong sữa.
Ngoài ra, mẹ nên ghi rõ ngày, giờ vắt lên từng bình hoặc túi sữa để sử dụng theo nguyên tắc "vắt trước – dùng trước".
Khi cho bé uống sữa mẹ đã vắt, các chuyên gia khuyến nghị dùng thìa hoặc cốc thay vì bình và núm giả. Cách này giúp: Bé không bỏ bú mẹ do quen với núm bình. Giảm nguy cơ dị ứng và nhiễm khuẩn. Dễ dàng vệ sinh hơn.
Đối với trẻ sinh non hoặc bệnh lý đặc biệt, việc dùng thìa hoặc cốc cần sự kiên nhẫn nhưng sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho việc bú mẹ trực tiếp sau này.
Chủ động nuôi con bằng sữa mẹ lâu dài
Vắt và bảo quản sữa mẹ đúng cách mang lại nhiều lợi ích như giúp mẹ duy trì nguồn sữa ổn định, ngay cả khi công việc hoặc sức khỏe không cho phép cho bú trực tiếp. Bảo đảm dinh dưỡng cho bé trong mọi hoàn cảnh. Giảm áp lực cho mẹ khi không thể ở cạnh con 24/24.
Điều quan trọng là mẹ cần duy trì lịch vắt sữa đều đặn để tuyến sữa tiếp tục hoạt động tốt. Sự kiên trì này sẽ giúp hành trình nuôi con bằng sữa mẹ kéo dài hơn, mang lại khởi đầu khỏe mạnh cho bé.
Dù vắt sữa có thể tốn thời gian và công sức, nhưng đây là giải pháp an toàn, hiệu quả, giúp bé luôn được nuôi dưỡng bằng nguồn dinh dưỡng tự nhiên quý giá, còn mẹ thì yên tâm rằng tình yêu thương và sự chăm sóc của mình vẫn được gửi gắm trọn vẹn trong từng giọt sữa.
Tô Hội