Cải tạo cảnh quan sông Tô Lịch

3 giờ trướcBài gốc

Thời gian qua, thành phố Hà Nội đã nỗ lực triển khai nhiều giải pháp quyết liệt để "hồi sinh" dòng sông Tô Lịch lịch sử. Dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết công viên tuyến hai bên sông Tô Lịch được triển khai chính là một bước ngoặt quan trọng, đưa Tô Lịch từ một dòng sông đang cần "cấp cứu" trở thành một sinh thể đô thị tràn đầy sức sống, một không gian xanh với đa dạng trải nghiệm hấp dẫn dành cho người dân và du khách.Người dân mong chờ việc “hồi sinh” sông Tô Lịch

Với mục đích hồi sinh dòng sông Tô Lịch, cải tạo cảnh quan hai bên sông, biến nơi đây trở thành một biểu tượng văn hóa mới, một không gian xanh, sạch, đẹp cho người dân Thủ đô cũng như du khách. Hà Nội đã chính thức khởi công dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết công viên tuyến hai bên sông Tô Lịch. Đây là bước đi quan trọng nhằm bổ sung không gian công cộng còn thiếu cho Thủ đô.

Từng có 50 năm sống bên cạnh dòng sông Tô Lịch, ông Mai Xuân Sơn (phường Yên Hòa) đã vô cùng vui mừng khi ngày 19/12 vừa qua, thành phố Hà Nội chính thức khởi công dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết công viên tuyến hai bên sông. Theo ông, nếu dự án hoàn thành, đây sẽ là một điểm nhấn vô cùng có ý nghĩa không chỉ với ông mà với cả người dân thủ đô cùng du khách.

Ông Sơn chia sẻ: "HĐND thành phố đã quyết định cải tạo lại dòng sông này, vừa lấy lại được cảnh quan môi trường, vừa giúp chất lượng sống người dân nâng lên. Bản thân là một người dân thì tôi kỳ vọng, thành phố sẽ cải tạo lại cảnh quan môi trường nguồn nước sao cho cho nguồn nước trong xanh trở lại, đảm bảo chất lượng cuộc sống cho người dân xung quanh được tốt hơn, dòng sông Tô lịch trong xanh hơn."

Ông Nguyễn Khắc Bình (phường Nghĩa Đô) chia sẻ: "Ô nhiễm mất đi thì người dân rất phấn khởi và tôi chỉ mong thành quả được như ý đồ trên thiết kế - nơi người đi lại tấp nập, cây cối xanh tươi, sông chảy hiền hòa."

Còn với những người có sở thích đi dạo bộ như bà Đỗ Thị Thanh (phường Yên Hòa) vào mỗi buổi sáng và buổi chiều, khi biết tin hai bên bờ sông Tô Lịch sẽ được cải tạo trở thành các không gian tiện ích cộng đồng đa chức năng, bà đã vô cùng phấn khởi.

Bà Thanh cho hay: "Chúng tôi mong đợi dự án này sẽ thành công và sẽ tạo cảnh quan môi trường tốt hơn, dòng nước trong xanh hơn chứ không bị mùi hôi như hiện nay. Chúng tôi mong có những nơi đi lại tập thể dục hoặc có những chỗ nghỉ ngơi thư giãn ở ngay dòng sông này."

Sông Tô Lịch từ lâu đã được coi là huyết mạch của kinh thành Thăng Long xưa. Tuy nhiên, dưới tác động của quá trình đô thị hóa, dòng sông đã phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm và cảnh quan xuống cấp trong nhiều thập kỷ. Với nhiều người dân, công viên hai bên bờ sông Tô Lịch cần được thiết kế không chỉ để đẹp mà còn để sống. Không gian xanh, mặt nước, cây cối và lối tiếp cận nhẹ nhàng, bền vững sẽ giúp người dân tiếp xúc với thiên nhiên ngay trong đô thị chật chội. Đây không chỉ là một công viên mà sẽ là mạch xanh liên khu vực, góp phần giảm nhiệt đô thị, cân bằng hệ sinh thái nhỏ và tạo hành lang thoát nhiệt cho thủ đô vôn đang chật chội, ô nhiễm hiên nay.

Diện mạo mới của sông Tô Lịch

Dự án cải tạo, tái thiết công viên tuyến dài hơn 13 km đi qua nhiều phường ở Hà Nội không chỉ đơn thuần là cải thiện hạ tầng, mà còn là hành trình tìm lại vẻ đẹp di sản, đưa sông Tô Lịch trở về vị thế vốn có trong lòng người dân thủ đô.

Dự án công viên dọc sông Tô Lịch là một trong 7 “siêu dự án” hạ tầng, đô thị của thành phố Hà Nôi được khởi công vào ngày 19/12. Thời gian thực hiện dự án từ năm 2025 – 2028 với tổng mức đầu tư hơn 4.665 tỉ đồng. Công viên tuyến hai bên sông Tô Lịch cũng kiến tạo các không gian tiện ích cộng đồng đa chức năng như: sân chơi trẻ em, bãi đỗ xe hiện đại, các bậc thềm nghỉ chân và khu vực thư giãn ngoài trời… giúp đa dạng hóa các hoạt động vui chơi giải trí, nâng cao chất lượng sống hàng ngày của người dân.

Điểm nhấn khác biệt của dự án nằm ở hệ thống các công trình kiến trúc ấn tượng, được thiết kế bởi các đơn vị tư vấn hàng đầu thế giới, tiêu biểu nhất là: cầu đi bộ nghệ thuật, bến thuyền, đài vọng cảnh và nhà trưng bày lịch sử sẽ được xây dựng dọc theo dòng sông. Dự án đặc biệt chú trọng đến việc “xanh hóa” toàn bộ trục cảnh quan sông Tô Lịch, tạo nên một "lá phổi xanh" khổng lồ giữa nội đô.

Dự án cải tạo, tái thiết công viên tuyến dài hơn 13km đi qua nhiều phường: Ngọc Hà, Nghĩa Đô, Láng, Giảng Võ, Cầu Giấy, Yên Hòa, Thanh Xuân, Đống Đa, Khương Đình, Định Công, Thanh Liệt, Hoàng Liệt. Đây không chỉ đơn thuần là cải thiện hạ tầng, mà còn là hành trình tìm lại vẻ đẹp di sản, đưa sông Tô Lịch trở về vị thế vốn có trong lòng người dân Hà Nội.

Ông Hoàng Lương Nguyên, Trưởng ban Dự án cải tạo sông Tô Lịch, cho biết: "Sau lễ khởi công, chúng tôi sẽ triển khai bắt tay ngay vào việc lên tiến độ chi tiết để thực hiện công tác thi công phân khu theo từng giai đoạn. Về phân kỳ đầu tư thì chúng tôi sẽ triển khai theo định hướng từ đầu nguồn sông Tô Lịch về tới cuối nguồn, từ phía đầu Hoàng Quốc Việt xuống cầu Tó. Về mốc tiến độ thì dự kiến sẽ triển khai bắt đầu từ tháng 1/2026 và kết thúc vào năm 2028. Tiến độ dự kiến khoảng 3 năm."

Từ đầu năm 2025, Hà Nội đã tiến hành dẫn nước từ Hồ Tây để bổ cập cho sông Tô Lịch, với mục tiêu cải thiện mực nước, thúc đẩy dòng chảy và hỗ trợ công tác xử lý ô nhiễm. Điều này cho thấy thành phố không chỉ tính đến phần cảnh quan, mà đã bắt tay vào phần hạ tầng thủy văn - một bước tiền đề cần thiết để dần hiện thực hóa công viên ven sông.

Dự án cải tạo sông ở một số quốc gia

Nhìn ra thế giới với một số dự án cải tạo dòng sông/bờ suối tiêu biểu của các quốc gia, xem họ đã “đánh thức”, phục hồi sinh thái và mở không gian công cộng, biến dòng sông thành điểm nhấn văn hóa - du lịch.

Trong nhiều thế kỷ, sông Seine ở thủ đô Paris của nước Pháp là nơi chứa đựng đủ loại chất thải và nước thải do con người tạo ra. Đến thế kỷ 19, quá trình công nghiệp hóa càng khiến tình trạng ô nhiễm trầm trọng hơn, buộc chính quyền Paris phải cấm hoàn toàn việc bơi lội trên sông từ năm 1923 vì lý do an toàn và vệ sinh môi trường.

Nhưng tất cả điều đó đã thay đổi nhờ một dự án trị giá 1,4 tỷ euro để làm sạch sông Seine trước thềm Thế vận hội Olympic 2024 tại Paris. Năm nay, thành phố cũng vừa chính thức mở cửa ba khu vực được phép bơi lội công cộng trên sông, đánh dấu kết quả của chương trình cải tạo quy mô lớn, kết hợp đồng bộ giữa nâng cấp hạ tầng, bảo vệ môi trường và tái thiết không gian đô thị.

Trọng tâm của quá trình cải tạo không nằm ở cảnh quan bề mặt mà bắt đầu từ hệ thống hạ tầng ngầm. Hơn 20.000 hộ gia đình đã được kết nối với mạng lưới thoát nước nâng cấp nhằm ngăn nước thải chưa xử lý chảy trực tiếp ra sông. Paris cũng xây dựng các bể chứa nước mưa khổng lồ, có khả năng tích trữ lượng nước tương đương 20 bể bơi Olympic, giúp kiểm soát dòng chảy và hạn chế ô nhiễm sau các trận mưa lớn. Bên cạnh đó, các nhà máy xử lý nước thải - đặc biệt là trạm Seine Aval, nơi xử lý khoảng 75% lượng nước thải của khu vực Paris - được hiện đại hóa mạnh mẽ. Chất lượng nước sông được kiểm tra hằng ngày và công bố công khai thông qua hệ thống cờ màu, cho phép người dân nhận biết mức độ an toàn trước khi xuống nước.

Nỗ lực hồi sinh sông Seine thực chất đã được khởi động từ đầu thập niên 1990, khi Liên minh châu Âu ban hành các quy định siết chặt xử lý nước thải đô thị. Đến năm 2015, Paris triển khai kế hoạch “baignade” - đưa sông Seine và sông Marne trở lại trạng thái có thể bơi lội, xem đây là một yếu tố trọng tâm trong nỗ lực của thành phố để đăng cai Thế vận hội 2024.

Ba khu vực bơi lội mới được mở mang đến những trải nghiệm khác nhau: khu Bras de Grenelle gần tháp Eiffel phù hợp cho gia đình có trẻ nhỏ; Bras-Marie bên cạnh Nhà thờ Đức Bà thu hút người yêu không gian ven sông mang dấu ấn lịch sử; khu Bercy gắn với các hoạt động văn hóa ven sông. Tất cả đều được trang bị phòng thay đồ, vòi tắm và đội ngũ cứu hộ thường trực.

Những nỗ lực của Paris đã góp phần thúc đẩy các sáng kiến tương tự trên khắp châu Âu, nơi nhiều thành phố đang tìm cách giành lại các dòng sông và kênh đào cho hoạt động bơi lội. Dự án này cũng được định hình bởi mối quan tâm về việc tạo ra những không gian giúp người dân giải nhiệt trong bối cảnh mùa hè ngày càng nóng bức.

Dưới áp lực đô thị hóa nhanh chóng trong nửa sau thế kỷ XX, suối Cheonggyecheon từng trở thành một trong những điểm nóng môi trường của thủ đô Seoul (Hàn Quốc). Con suối lịch sử này bị chôn lấp dưới lớp bê tông và đường cao tốc trên cao, kéo theo tình trạng ô nhiễm nước, ô nhiễm không khí do giao thông dày đặc, thiếu không gian công cộng và nguy cơ mất an toàn kết cấu. Khu vực trung tâm thành phố vì thế trở nên ngột ngạt, kém hấp dẫn đối với cả người dân lẫn doanh nghiệp.

Trước thực trạng đó, năm 2003, chính quyền Seoul quyết định triển khai dự án cải tạo suối Cheonggyecheon như một phần của chiến lược tái thiết đô thị bền vững. Sau 27 tháng thi công, tuyến đường và cầu vượt phía trên được tháo dỡ, đưa con suối dài khoảng 5,84 km trở lại với ánh sáng tự nhiên.

Do đặc điểm địa chất, Cheonggyecheon vốn là suối theo mùa, chỉ có nước khi mưa. Vì vậy, việc duy trì dòng chảy ổn định là thách thức lớn và gây nhiều tranh luận. Thành phố quyết định cung cấp khoảng 12.000 m³ nước mỗi ngày, duy trì mực nước trung bình 40 cm. Nguồn nước được xử lý và dẫn từ sông Hàn cách đó 15 km, kết hợp với nước ngầm bơm từ các đường hầm tàu điện ngầm. Hai bên lòng suối được gia cố chống thấm để hạn chế thất thoát nước.

Song song với đó, Seoul chú trọng khôi phục hệ sinh thái ven suối. Do khó tìm được khu vực tự nhiên nguyên sơ trong nước làm hình mẫu, các nhà thiết kế đã tham khảo hai con suối ở cách Cheonggyecheon hơn 100 km để xây dựng phương án tái tạo thảm thực vật bản địa. Bên dưới cảnh quan “xanh” là hệ thống phòng chống lũ hiện đại, có khả năng ứng phó với các trận lũ chu kỳ 200 năm, đặc biệt trong mùa mưa.

Sau cải tạo, Cheonggyecheon trở thành hành lang xanh giữa lòng đô thị với lối đi bộ rộng, không gian triển lãm và sinh hoạt cộng đồng. Dự án này cũng có tác động tích cực đến sức khỏe tinh thần và hạnh phúc của cư dân bằng cách tăng cường tiếp cận với không gian xanh và thúc đẩy các hoạt động ngoài trời.

Dù còn ý kiến cho rằng đây là một dòng suối “nhân tạo”, các nghiên cứu cho thấy đa dạng sinh học đã tăng rõ rệt: hàng trăm loài thực vật, cá, chim và côn trùng mới xuất hiện. Nhiệt độ khu vực xung quanh dòng suối hiện nay mát hơn 3,6 độ C so với các con phố lân cận, chất lượng không khí cải thiện đáng kể. Ngày nay, Cheonggyecheon thu hút hơn 12 triệu lượt khách mỗi năm, trở thành hình mẫu cho cách Seoul chuyển mình thành không gian đô thị xanh, thân thiện và đáng sống.

Việc cải tạo sông San Antonio tại bang Texas được xem là một trong những ví dụ tiêu biểu về phục hồi sông đô thị tại Mỹ, biến một dòng sông từng thường xuyên ngập lụt thành tài sản quan trọng về văn hóa, kinh tế và môi trường. Vào đầu thế kỷ 20, sông San Antonio đặt ra nhiều thách thức nghiêm trọng. Tình trạng lũ lụt xảy ra thường xuyên, gây thiệt hại trên diện rộng, đặc biệt là trận lũ tàn khốc năm 1921 khiến hàng chục người thiệt mạng. Tuy nhiên, chính quyền San Antonio đã lựa chọn một hướng đi khác.

Bước ngoặt xuất hiện vào cuối những năm 1930 với sự ra đời của tuyến đi bộ ven sông San Antonio River Walk. Dự án kết hợp hạ tầng kiểm soát lũ với không gian công cộng, cho phép tiếp nhận và điều tiết lượng nước sông tăng cao trong mùa mưa, qua đó giảm nguy cơ ngập lụt cho khu vực trung tâm. Hệ thống lối đi bộ ven sông được thiết kế thấp hơn mặt đường, đóng vai trò như vùng đệm, giúp dòng nước chảy qua an toàn mà không ảnh hưởng đến khu dân cư xung quanh. Theo thời gian, nơi đây trở thành trung tâm của khu vực nội đô San Antonio, với hệ thống nhà hàng, cửa hàng và các điểm sinh hoạt văn hóa sôi động.

Đến đầu những năm 2000, thành phố San Antonio tiếp tục mở rộng tầm nhìn thông qua Dự án Cải tạo sông San Antonio (SARIP). Sáng kiến nhiều giai đoạn này vươn ra ngoài khu trung tâm, tập trung khôi phục các đoạn sông tự nhiên ở phía Bắc và phía Nam thành phố. Các kỹ sư đã tái tạo những khúc uốn tự nhiên, gia cố bờ sông bằng thảm thực vật bản địa và cải thiện môi trường sống thủy sinh, chuyển dần từ kênh bê tông sang hình thái sông gần gũi với tự nhiên hơn.

Bên cạnh đó, việc tăng cường khả năng tiếp cận về mặt văn hóa và xã hội cũng được chú trọng. Các dự án nổi bật kể đến như khu vực Bảo tàng Nghệ thuật San Antonio (nằm trong một tổ hợp các tòa nhà ở Bảo tàng Reach, nổi tiếng thế giới về bộ sưu tập ấn tượng các nền nghệ thuật của châu Á và nghệ thuật địa trung hải cổ đại) hay Mission Reach - một công viên tuyến tính dài khoảng 13 km ở phía Nam trung tâm San Antonio, kết nối các Di tích Lịch sử Tây Ban Nha được UNESCO công nhận. Mỗi năm, nơi đây thu hút hàng triệu du khách. Những tuyến đường dạo bộ, công viên và các công trình nghệ thuật mới khuyến khích người dân và du khách đi bộ, đạp xe và tham gia các hoạt động cộng đồng.

Như vậy, vượt qua ý nghĩa của một dự án cảnh quan thông thường, dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết công viên tuyến hai bên sông Tô Lịch không chỉ làm đẹp diện mạo đô thị, mà còn góp phần đưa khu vực dòng sông lịch sử trở thành một biểu tượng văn hóa, lịch sử trường tồn, một gạch nối vàng giữa bề dày lịch sử ngàn năm và khát vọng vươn tầm thế giới của Thủ đô Hà Nội.

Nguyễn Chinh

Nguồn Hà Nội TV : https://hanoionline.vn/cai-tao-canh-quan-song-to-lich-378273.htm