Cam kết khí hậu mới của Trung Quốc Bước tiến có đủ sức tạo đột phá?

7 giờ trướcBài gốc

Bước tiến lớn...

Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và là quốc gia phát thải carbon lớn nhất toàn cầu, vừa công bố các mục tiêu khí hậu cập nhật cho giai đoạn 2030 - 2035.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cam kết cắt giảm tổng lượng khí thải nhà kính 7 - 10% vào năm 2035 tại Hội nghị Thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc. Ảnh: Tân Hoa Xã

Theo tuyên bố của Chủ tịch Tập Cận Bình tại Hội nghị Thượng đỉnh về Khí hậu của Liên Hợp Quốc, Bắc Kinh đặt mục tiêu cắt giảm tổng lượng khí thải nhà kính từ 7 - 10% vào năm 2035 so với mức đỉnh, dự kiến đạt được trước năm 2030. Đây là lần đầu tiên Trung Quốc đưa ra mục tiêu giảm phát thải tuyệt đối, thay vì chỉ giới hạn trong mức “cường độ phát thải” trên mỗi đơn vị GDP như trước.

Cùng với đó, Trung Quốc cũng cam kết nâng tỷ trọng năng lượng phi hóa thạch trong tổng tiêu thụ năng lượng lên hơn 30% vào năm 2035, mở rộng công suất điện gió và điện mặt trời lên 3.600GW, tăng trữ lượng rừng trên 24 tỷ mét khối và mở rộng thị trường carbon quốc gia bao phủ các ngành phát thải lớn như thép, xi măng và nhôm. Ngoài ra, Chính phủ Trung Quốc khẳng định mục tiêu khiến xe năng lượng mới (xe điện và xe hybrid cắm sạc) trở thành xu hướng chủ đạo trong doanh số bán xe mới. Các cam kết này sẽ được chính thức hóa trong bản cập nhật Đóng góp do Quốc gia tự quyết định (NDC) và đệ trình tại Hội nghị COP30 tổ chức ở Belem, Brazil.

Giới quan sát nhận định rằng, việc Trung Quốc lần đầu tiên đặt ra chỉ tiêu giảm phát thải tuyệt đối là một bước ngoặt quan trọng. Trong nhiều năm, Bắc Kinh chỉ chấp nhận giảm “cường độ phát thải”, tức giảm lượng khí thải trên một đơn vị sản lượng kinh tế, nhằm tránh ảnh hưởng đến tăng trưởng. Giờ đây, khi đã đạt trình độ phát triển cao hơn và chịu sức ép quốc tế lớn hơn, việc chuyển sang cam kết tuyệt đối phản ánh sự thay đổi trong tư duy chính sách và vai trò của Trung Quốc trong các thỏa thuận khí hậu toàn cầu.

Trung Quốc hiện chiếm hơn 30% tổng lượng phát thải CO₂ toàn cầu. Tuy nhiên, thu nhập bình quân đầu người của nước này vẫn chỉ bằng khoảng một phần ba so với Liên minh châu Âu (EU). Trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng chậm, bất động sản suy yếu và áp lực việc làm gia tăng, việc đưa ra các mục tiêu khí hậu mới đã là một bước đi không dễ dàng.

Theo các nhà phân tích tại Đại học Thanh Hoa, lộ trình trung hòa carbon vào năm 2060 vẫn được duy trì, song tiến trình thực hiện có thể kéo dài hơn so với các mô hình toàn cầu hiện nay.

... nhưng chưa đủ tham vọng

Mặc dù mang tính biểu tượng lớn, các mục tiêu của Trung Quốc vẫn bị đánh giá là thiếu tham vọng. Theo phân tích của các viện nghiên cứu khí hậu quốc tế, mức giảm 7 - 10% vào năm 2035 là khiêm tốn nếu so với yêu cầu giảm gần 30% để phù hợp với kịch bản giới hạn nhiệt độ Trái đất tăng không quá 2 độ C. Việc không xác định rõ “mức đỉnh phát thải” cũng khiến mục tiêu trở nên khó đo lường.

Cam kết tăng công suất điện gió và điện mặt trời lên 3.600GW vào năm 2035 (tức phải xây dựng thêm khoảng 180GW mỗi năm) cũng được đánh giá là chậm hơn so với tốc độ 300 - 400GW mỗi năm mà Trung Quốc đạt được trong giai đoạn 2023 - 2025. Tương tự, tỷ trọng năng lượng phi hóa thạch tăng lên hơn 30% bị cho là tiến triển chậm so với mức tăng đạt được trong 5 năm qua.

Đáng chú ý, tuyên bố của Chủ tịch Tập Cận Bình không nhắc đến việc loại bỏ than đá - yếu tố then chốt trong lộ trình giảm phát thải, mà thay vào đó chỉ nhấn mạnh sẽ “giảm dần”. Điều này phản ánh cách tiếp cận thận trọng với loại nhiên liệu vẫn cung cấp hơn 55% điện năng của quốc gia này. Thực tế, sản lượng và nhập khẩu than của Trung Quốc đã tăng mạnh, từ khoảng 4,15 tỷ tấn năm 2020 lên hơn 5,3 tỷ tấn năm 2024, cho thấy nước này vẫn dựa nhiều vào than để bảo đảm an ninh năng lượng trong bối cảnh nhu cầu điện liên tục tăng.

Sự khiêm tốn trong các cam kết khí hậu của Trung Quốc còn phản ánh phần nào bối cảnh toàn cầu thiếu động lực hợp tác. Sau khi Mỹ rút khỏi Thỏa thuận Paris lần thứ hai vào tháng 1/2024, đối thoại khí hậu song phương Mỹ - Trung gần như bị đình trệ. Không những vậy, EU - đối tác được xem là đáng tin cậy nhất của Bắc Kinh trong vấn đề khí hậu - cũng chưa hoàn tất NDC mới, do nội bộ còn tranh cãi về mức cắt giảm phát thải đến năm 2035.

Thách thức và triển vọng

Bên cạnh yếu tố kinh tế, Trung Quốc còn đối mặt với thách thức lớn trong quá trình “công nghiệp hóa xanh”, đặc biệt ở các lĩnh vực khó giảm phát thải như thép, xi măng, nhôm và hóa chất. Việc mở rộng thị trường carbon quốc gia vào tháng 3/2025, bao phủ thêm các ngành này, được đánh giá là một bước đi đúng hướng nhằm mở rộng phạm vi kiểm soát phát thải. Tuy vậy, các chuyên gia cho rằng hệ thống định giá tín chỉ carbon và cơ chế giám sát hiện vẫn chưa đủ chặt chẽ để tạo ra động lực mạnh mẽ cho doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ sạch.

Để duy trì đà tiến bộ và củng cố vai trò trong nỗ lực khí hậu toàn cầu, Trung Quốc được khuyến nghị cần xác định rõ thời điểm đạt đỉnh phát thải, dự kiến có thể rơi vào giai đoạn 2027 - 2028, làm cơ sở cho kế hoạch cắt giảm sâu hơn trong thập kỷ tới. Đồng thời, nước này cần tăng cường tính minh bạch trong báo cáo và giám sát phát thải, bảo đảm phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế để củng cố lòng tin của cộng đồng toàn cầu.

Việc đẩy mạnh xuất khẩu công nghệ xanh, đặc biệt trong các lĩnh vực năng lượng mặt trời, pin và xe điện, không chỉ giúp Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng trong chuỗi cung ứng năng lượng sạch, mà còn góp phần lan tỏa mô hình phát triển bền vững. Cuối cùng, một lộ trình loại bỏ than cụ thể thay vì cam kết “giảm dần” sẽ là tín hiệu quan trọng đối với các nhà đầu tư và thị trường năng lượng, thể hiện quyết tâm của Trung Quốc trong việc hướng tới nền kinh tế phát thải thấp.

Vai trò lãnh đạo còn bỏ ngỏ

Với những cam kết mới, Trung Quốc thể hiện quyết tâm không đứng ngoài nỗ lực toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, để khẳng định vai trò “lãnh đạo khí hậu toàn cầu”, Bắc Kinh cần thể hiện mức độ tham vọng cao hơn, đặc biệt trong giai đoạn sau COP30.

Giới quan sát nhận định, các mục tiêu khí hậu mới của Trung Quốc phản ánh rõ những ràng buộc từ đà tăng trưởng kinh tế chậm lại và sự suy giảm của động lực hợp tác khí hậu quốc tế. Theo Điều 4.3 của Thỏa thuận Paris, mỗi quốc gia được kỳ vọng thể hiện “mức tham vọng cao nhất có thể” trong các cam kết của mình. Xét theo tiêu chí này, dù bản cập nhật là một bước tiến, Trung Quốc vẫn còn chặng đường dài để đạt tới mức kỳ vọng của cộng đồng quốc tế.

Sở hữu năng lực công nghệ hàng đầu và quy mô phát thải lớn, việc điều chỉnh quỹ đạo phát triển của Trung Quốc sẽ có tác động đáng kể đến nỗ lực toàn cầu giữ nhiệt độ Trái đất dưới ngưỡng nguy hiểm. Dù còn khiêm tốn, bước tiến lần này có thể tạo nền tảng để Bắc Kinh tiếp tục hoàn thiện chính sách, hướng tới cam kết mạnh mẽ hơn trong thập kỷ tới.

Như Ý

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/cam-ket-khi-hau-moi-cua-trung-quoc-buoc-tien-co-du-suc-tao-dot-pha-10395465.html