Cũng như tác giả bài viết "Phố nào cũng có camera AI, sẽ hết thói không thấy CSGT là vô tư vi phạm", tôi rất mong đợi thời điểm camera AI được lắp đặt ở mọi quốc lộ, cao tốc và các tuyến đường đô thị với mật độ đủ để giám sát, phát hiện hầu hết các vi phạm.
Ý thức tuân thủ pháp luật của người tham gia giao thông Việt Nam rất kém là một sự thật mà chúng ta phải nhìn nhận. Đó là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến tình trạng giao thông hỗn loạn vẫn luôn dai dẳng. Để khắc phục, bao nhiêu năm qua chúng ta thảo luận, kêu gọi, hô hào việc tăng chế tài, sao cho mức phạt đánh mạnh vào kinh tế, để người dân vì sợ mất tiền mà kiểm soát bản thân. Điều này đã trở thành hiện thực vào năm 2024 khi Nghị định 168 đi vào cuộc sống.
Quả thật, mức phạt tăng nhiều lần - tô vượt đèn đỏ có thể bị phạt đến 20 triệu đồng, đi sai làn phạt đến 12 triệu, dùng điện thoại khi lái xe phạt 5 triệu đồng - đã phát huy hiệu quả. Bộ mặt giao thông thay đổi, tài xế đứng ngay ngắn trước vạch khi đèn đỏ bật lên, người đi bộ trên vỉa hè không còn bị xe máy "xua đuổi", tình trạng đánh võng, lấn làn... cũng gần như biến mất.
Tuy nhiên, sự tuân thủ gần như tuyệt đối này diễn ra không lâu. Chỉ một thời gian ngắn sau đó, cơ quan Cảnh sát giao thông đã phản ánh có tình trạng "nhờn luật".
Nguyên nhân khiến tài xế vẫn tiếp tục vi phạm (dù số không nhiều như trước) không phải vì chế tài chưa đủ mạnh, mà vì họ nhận thấy cơ hội "lọt lưới" vẫn rất cao. Cảnh sát giao thông không thể có mặt 24/24 ở tất cả các nẻo đường, camera giám sát chưa đủ dày và cũng không đủ năng lực để "bắt" mọi lỗi. Sự tinh nhạy, thông minh của camera AI sẽ lấp vào chỗ khuyết đó, tạo nên thế "hai chân" cân bằng giám sát chặt chẽ - xử lý nghiêm khắc.
Camera AI dễ dàng nhận diện nhiều trường hợp vi phạm cùng lúc. (Ảnh: Cục CSGT)
Thực tế lắp đặt thí điểm thiết bị thông minh này ở một số tuyến đường đã cho thấy điều đó. Chỉ trong 12 tiếng đồng hồ, camera AI "bắt" gần 1.800 trường hợp vi phạm giao thông ở tuyến phố Phạm Văn Bạch, Hà Nội.
Trước mánh khóe đánh lừa "mắt thần" mà một số tài xế ô tô mách nhau, rằng có thể mặc áo có vạch chéo trước ngực để không cần đeo dây đai an toàn, đại diện Cục CSGT nhanh chóng khẳng định, "chiêu" này không có tác dụng vì camera AI đủ thông minh để phân biệt. Ngay cả khi tài xế cố tình dán, che biển số, camera AI cũng có thể nhận diện và cảnh báo tới lực lượng làm nhiệm vụ tại địa điểm gần nhất để xử lý.
Những cảnh báo này được công bố rộng rãi trên các phương tiện truyền thông đủ để điều chỉnh hành vi của các tài xế, khiến họ lái xe chuẩn mực hơn hẳn. Số liệu ở tuyến phố Phạm Văn Bạch sau 10 ngày cho thấy, trong 24 tiếng, camera AI trên chỉ còn phát hiện 386 người đi xe máy không đội mũ bảo hiểm và 13 trường hợp vượt đèn đỏ.
Camera AI không đơn thuần là công cụ ghi hình, mà là hệ thống giám sát không giới hạn, có thể phát hiện hàng chục, hàng trăm trường hợp vi phạm cùng lúc. Với khả năng xử lý song song hàng trăm tình huống trong cùng một khung hình, camera AI làm việc vượt trên con người nhiều lần, đảm bảo đã vi phạm là gần như chắc chắn bị phát hiện và khởi động quy trình xử lý.
Sự thông minh, siêu nhạy của camera AI có tác dụng như một lời cảnh báo đanh thép nhất, rằng bạn không có cơ hội né tránh việc trả giá một khi đi sai luật. Khi phố nào cũng có loại "mắt thần" này, tôi tin rằng mức phạt chỉ cần cao vừa phải là người dân đã nghiêm túc tuân thủ.
Tuy nhiên, camera AI dù có độ chính xác cao cũng khó đảm bảo không phạt oan tài xế nếu những yếu tố khác của hạ tầng giao thông không đủ chuẩn. Trước khi áp dụng đại trà thiết bị thông minh này làm căn cứ xử lý vi phạm, cơ quan chức năng cần có chiến dịch rà soát và chuẩn hóa, đồng bộ một cách toàn diện các bảng, biển, vạch kẻ đường, đèn tín hiệu...; tránh tình trạng gây khó cho tài xế như biển báo bị khuất sau vòm cây.
Đặc biệt, hệ thống đèn tín hiệu giao thông cần được tinh chỉnh để giảm thiểu các lỗi kỹ thuật và tối ưu hóa lưu lượng. Rất nhiều vấn đề được người đi đường chỉ ra: Đèn vàng quá ngắn, đèn xanh quá dài hoặc ngắn một cách bất hợp lý, một màu đèn (đỏ hoặc xanh) nhấp nháy liên tục khiến tài xế không biết nên đi hay dừng... Sự chênh lệch thời gian giữa các cụm đèn tại các ngã tư gần nhau cũng là nguyên nhân gây ra sự vội vàng, thúc đẩy hành vi vượt ẩu.
Công nghệ AI nên được sử dụng để phân tích và điều chỉnh chu kỳ đèn theo mật độ giao thông thực tế, giảm thiểu tối đa các lỗi vượt do đèn tín hiệu bất chợt nhảy.
Cuối cùng, để đảm bảo tính giáo dục và nhân văn, cần áp dụng phổ biến hơn hình phạt lao động công ích, vừa giúp tài xế "thấm thía" hơn vừa không ảnh hưởng đến cuộc sống của những người gia cảnh khó khăn.
Việc áp mức phạt, hình thức phạt hợp lý kết hợp với năng lực "bắt lỗi" gần như 100% của camera AI là công thức hoàn hảo để xây dựng ý thức tuân thủ pháp luật một cách tự giác và bền vững.
Hàn Dương