Cán bộ xã không thể làm việc kiểu 'phân công – báo cáo – đợi chỉ đạo' nữa

20 giờ trướcBài gốc

VietNamNet đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, Giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) về chất lượng nguồn nhân lực trong khu vực công sau tinh gọn bộ máy.

“Sân chơi” của lực lượng tinh hoa

Thưa ông, việc tinh gọn bộ máy đang diễn ra mạnh mẽ, từ cấp trung ương tới địa phương. Liệu điều này có đồng nghĩa với việc cơ hội việc làm trong khu vực công sẽ giảm đi?

Việc tinh gọn chắc chắn kéo theo sự dôi dư trong đội ngũ cán bộ, công chức. Từ 63 tỉnh giảm xuống còn 34, hay bỏ cấp huyện là một ví dụ cho thấy rõ điều này. Cùng với đó là tự động hóa, số hóa, chuyển đổi số mạnh mẽ. Khi vận hành bộ máy bằng công nghệ và trực tuyến, rất nhiều công việc không còn cần con người trực tiếp thực hiện nữa.

PGS.TS Nguyễn Thường Lạng. Ảnh: Vũ Điệp.

Vì vậy, có thể khẳng định, cơ hội việc làm trong bộ máy nhà nước chắc chắn sẽ giảm, nhưng không mất đi hoàn toàn. Công việc chỉ còn dành cho những người thực sự có năng lực, đủ phẩm chất, kỹ năng và khả năng thích nghi với mô hình mới. Nói cách khác, đây là “sân chơi” của lực lượng tinh hoa.

Việc tinh gọn bộ máy kéo theo yêu cầu cao hơn cho cán bộ ở cấp xã. Theo ông, cán bộ cấp xã hiện nay cần có những phẩm chất gì?

Cán bộ xã bây giờ không thể chỉ làm việc kiểu “phân công – báo cáo – đợi chỉ đạo” nữa. Họ cần có tư duy tổng hợp, hiểu biết liên ngành, có năng lực xử lý tình huống, làm việc độc lập và phải chủ động ra quyết định nhanh.

Trước đây, cán bộ xã chỉ thực hiện, còn huyện mới là người xử lý. Bây giờ, cấp huyện bỏ đi thì xã phải đảm nhiệm cả vai trò của huyện. Trong thực tế, nhiều cán bộ từng làm ở xã, sau đó lên huyện, rồi lại quay về xã. Họ hiểu rõ địa bàn, quen công việc nên nếu biết phát huy, đây sẽ là một lợi thế rất lớn.

Bộ Nội vụ đang xây dựng hệ thống KPI làm công cụ đánh giá cán bộ thay cho hình thức thi đua, bình bầu truyền thống. Ông đánh giá gì về việc này?

Tôi cho rằng KPI là xu hướng tất yếu. Với KPI, người làm giỏi có thể chứng minh bằng số liệu cụ thể: Thời gian xử lý công việc rút ngắn, chi phí giảm, sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp được nâng cao. Đó là minh chứng rõ nhất cho hiệu quả công việc.

Yêu cầu với người làm việc trong bộ máy nhà nước ngày càng cao, nhưng nếu chế độ đãi ngộ không tương xứng liệu có giữ chân được lực lượng tinh hoa?

Tinh gọn bộ máy có nghĩa là số lượng người ít đi, nhưng công việc lại nhiều hơn. Tỷ lệ lao động giảm một nửa, lương ít nhất thu nhập phải tăng gấp đôi, nếu không sẽ không thể giữ chân được người giỏi.

Thậm chí, với những vị trí mũi nhọn như công nghệ cao, lĩnh vực chiến lược, bảo mật quốc gia thì thu nhập có thể cao gấp hàng chục lần mức lương bình thường. Đi kèm với yêu cầu chất lượng công việc cao, tôi cho rằng rất cần các chính sách ưu đãi về thăng tiến, an sinh cho người lao động và gia đình. Bởi nếu không có chính sách vượt trội so với trước nhân tài sẽ rời khu vực công.

Tự động hóa bùng nổ, 800 triệu việc làm toàn cầu có thể biến mất

Tinh gọn bộ máy có ảnh hưởng thế nào đến chiến lược phát triển nguồn nhân lực về dài hạn?

Việc tinh gọn bộ máy yêu cầu đào tạo phải đổi mới toàn diện, không thể theo mô hình cũ nữa. Bộ máy sẽ hoạt động trên nền tảng số. Do đó, việc nào không số hóa được mới dùng con người, còn lại đều phải tự động hóa.

Nguồn nhân lực trong tương lai sẽ không đào tạo theo ngành hẹp mà theo hướng liên ngành, có tính tích hợp, linh hoạt, thực chiến và am hiểu công nghệ.

Vậy theo ông, chuyển đổi số và tự động hóa đang thay đổi gì trong việc quản trị và đào tạo con người

Chuyển đổi số không còn là xu hướng, nó là điều kiện bắt buộc. Người làm việc trong bộ máy công quyền cũng như người lao động thị trường phải hiểu, biết và vận dụng được công nghệ số, nếu không sẽ bị đào thải là điều chắc chắn.

Tinh gọn bộ máy có nghĩa là số lượng người ít đi, nhưng công việc lại nhiều hơn

Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) từng cảnh báo, trong vòng 3–5 năm tới, khoảng 800 triệu việc làm toàn cầu có thể biến mất do bị số hóa hoàn toàn. Những nghề như lái xe, nhân viên ngân hàng, lễ tân, cảnh sát giao thông, kiểm tra thủ công… sẽ bị thay thế bằng AI, robot, các nền tảng điều khiển thông minh.

Tức là, mọi công việc lặp đi lặp lại, độc hại, nguy hiểm đều có thể và nên được thay bằng công nghệ.

Trong bối cảnh đó, ông dự đoán xu hướng nghề nghiệp và đào tạo trong 3-5 năm tới sẽ như thế nào?

Có ba nhóm kỹ năng và nghề nghiệp sẽ lên ngôi. Đầu tiên là kỹ năng sử dụng công nghệ số thành thạo, từ thiết kế, mô phỏng, sản xuất, vận hành đều dùng công cụ số. Ví dụ, thiết kế nhà cửa, sản phẩm, phần mềm, quảng cáo đều không thể làm bằng tay (thủ công) như trước.

Thứ hai là khả năng thích nghi với công nghệ số. Không chỉ biết dùng mà người lao động còn phải khai thác tối đa hiệu quả công nghệ, từ thực tế ảo tăng cường, hệ thống AI, quản lý bằng dữ liệu lớn đến mô hình nhà máy thông minh.

Thứ ba là kỹ năng kết nối – làm việc nhóm – cảm xúc xã hội. Người lao động phải có tư duy tổng hợp, làm việc nhóm với người ở nơi khác, nền văn hóa khác. Tức là, họ có thể làm việc qua robot, qua AI nhưng vẫn phải kiểm soát cảm xúc, giữ sự tỉnh táo, và biết làm chủ tương tác xã hội.

Trong bối cảnh công nghệ ngày càng chi phối, việc đào tạo nguồn nhân lực cần thay đổi ra sao để thích nghi thưa ông?

Đào tạo không thể chỉ truyền đạt kiến thức hàn lâm. Nó phải thực chiến, tích hợp công nghệ, rèn luyện khả năng làm chủ cảm xúc, kiểm soát rủi ro, và phải liên ngành.

Các lĩnh vực như điện năng, y tế, ngân hàng, du lịch… đều sẽ tích hợp AI và nền tảng số. Người học phải sử dụng thành thạo phần mềm chuyên dụng, xử lý tình huống trong môi trường công nghệ cao. Ví dụ, tới đây điều hành khách sạn không cần lễ tân, mà dùng robot để chào hỏi, phục vụ. Công an không cần đứng đường, vì có thể điều hành giao thông bằng camera và AI.

Xin cám ơn ông!

Vũ Điệp

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/can-bo-xa-khong-the-lam-viec-kieu-phan-cong-bao-cao-doi-chi-dao-nua-2426852.html