Cần có cơ chế đồng bộ, thực chất trong việc kiểm soát rác thải xây dựng

2 giờ trướcBài gốc

Báo chí vào cuộc, sự thật dần lộ diện

Ngày 12/7/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 12/CT-TTg về tăng cường công tác bảo vệ môi trường, nhấn mạnh yêu cầu kiểm soát chặt các nguồn thải, đặc biệt là chất thải rắn phát sinh từ hoạt động xây dựng; yêu cầu các địa phương, doanh nghiệp thực hiện phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý đúng quy định, không để xảy ra tình trạng đổ thải, chôn lấp trái phép.

Nhiều loại rác thải được sử dụng để lấp biển

Ngay sau chỉ đạo này, Báo điện tử Tiếng nói Việt Nam đã khẩn trương triển khai phóng sự điều tra, ghi nhận thực tế tại nhiều địa phương, qua đó làm lộ rõ những “điểm mù” đáng báo động trong quản lý rác thải xây dựng.

Ở phóng sự đầu tiên, phóng viên phát hiện một đường dây chôn lấp rác thải xây dựng trái phép quy mô lớn tại TP. Thủ Đức (cũ), nay thuộc phường Long Bình, TP.HCM. Dưới danh nghĩa “bãi tập kết tạm”, Công ty CP TM-DV Môi trường Thái Hưng ký hợp đồng thu gom rác thải từ nhiều công trình lớn như nhà máy, trường học, khu đô thị… nhưng sau đó lại tổ chức chôn lấp lén lút tại các bãi đất trống, chủ yếu vào ban đêm. Mỗi đêm có gần 30 chuyến xe “thủ tiêu” rác trái phép. Khi bị phát hiện, lãnh đạo doanh nghiệp quanh co, đổ trách nhiệm cho nhân viên, cho rằng “không có mặt tại hiện trường”.

Loạt phóng sự tiếp theo tiếp tục phản ánh hành vi lấn biển bằng rác thải xây dựng tại TP. Vũng Tàu (nay thuộc TP.HCM). Tại dự án Cụm dịch vụ Ga cáp treo và Thủy cung Hòn Ngưu, hàng nghìn tấn xà bần, gạch vụn, bê tông phế thải từ các công trình trên địa bàn được xe tải chở thẳng ra biển để san lấp nền. Phóng viên VOV ghi nhận hiện trường như một bãi rác khổng lồ: nước biển đen kịt, mùi hôi nồng nặc, rác nổi lềnh bềnh. Điều đáng nói, chủ đầu tư vẫn thi công bình thản, bất chấp quy định vật liệu san lấp phải là cát sạch, đá sạch và dự án chỉ cách trụ sở UBND phường chưa đầy 1km.

Nhiều ô tô tải chở rác thải đến để lấp biển

Theo Luật sư Trần Tuấn Anh (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội), hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành đã có đầy đủ quy định để quản lý chất thải xây dựng. Nghị định 08/2022/NĐ-CP, Luật Bảo vệ môi trường 2020, Tiêu chuẩn TCXDVN 261:2001 đều quy định rõ về phân loại, xử lý, địa điểm chôn lấp, cũng như chế tài xử phạt hành chính và trách nhiệm hình sự đối với hành vi vi phạm. Mức xử phạt có thể lên tới 250 triệu đồng, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 235 Bộ luật Hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Thế nhưng, thực tế cho thấy việc thực thi pháp luật còn lỏng lẻo. Ở cả hai vụ việc nghiêm trọng nêu trên, chính quyền địa phương chỉ “vào cuộc” sau khi báo chí phản ánh và dư luận bức xúc. Nhiều doanh nghiệp tìm cách né tránh, đổ lỗi cho đơn vị vận chuyển, trong khi hợp đồng và hồ sơ pháp lý đều do chính họ ký kết, quản lý.

“Quả bom” môi trường giữa đô thị hóa

Theo ước tính của Bộ Xây dựng, mỗi ngày các đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng phát sinh từ 6.000 – 8.000 tấn chất thải rắn xây dựng. Phần lớn lượng rác này không được phân loại tại nguồn, không có hệ thống thu gom riêng biệt. Việc “giao khoán” cho các đội thu gom tự phát đã tạo ra kẽ hở lớn để rác bị đổ trộm, chôn lấp trái phép, lấn chiếm đất đai, xâm hại môi trường biển.

Chuyên gia đô thị Nguyễn Xuân Thủy cho rằng, rác thải xây dựng nếu không được tái chế sẽ chiếm diện tích lớn, không phân hủy, gây ô nhiễm đất, nước; nếu sử dụng làm vật liệu san lấp không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật sẽ tiềm ẩn nguy cơ sụt lún, mất an toàn công trình. Ông đề xuất cần phân loại ngay tại nguồn, vận chuyển bằng phương tiện chuyên dụng, đầu tư nhà máy tái chế tại các đô thị lớn và học hỏi mô hình tái chế tại chỗ của các quốc gia như Singapore.

Đáng chú ý, loạt bài điều tra của Báo điện tử Tiếng nói Việt Nam đã tạo ra hiệu ứng xã hội rõ nét. Từ tháng 7 đến tháng 9/2025, hàng loạt đoàn kiểm tra, liên ngành, cơ quan điều tra đã vào cuộc; nhiều cán bộ, nhân viên liên quan bị mời làm việc.

Tổng Giám đốc Công ty CP Du lịch Cáp treo Vũng Tàu cùng 2 đối tượng bị khởi tố

Đỉnh điểm, ngày 20/10/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP.HCM đã khởi tố vụ án “Gây ô nhiễm môi trường”, khởi tố bị can và áp dụng biện pháp tạm giam đối với Tổng Giám đốc Công ty CP Du lịch Cáp treo Vũng Tàu cùng các cá nhân liên quan, xác định hành vi đổ hơn 15.000 tấn chất thải xây dựng lấp biển trái phép, gây tác động xấu đến môi trường sinh thái.

Cần một cơ chế đồng bộ, thực chất

Thực tế cho thấy, nếu không có một cơ chế kiểm soát đồng bộ, minh bạch, gắn trách nhiệm cụ thể cho từng khâu từ chủ đầu tư, đơn vị thi công, vận chuyển đến cơ quan quản lý thì chất thải xây dựng sẽ tiếp tục trở thành “quả bom” môi trường.

Những gì đang diễn ra tại khu vực TP.Thủ Đức (cũ), phường Vũng Tàu không chỉ là câu chuyện của một vài dự án, mà là hồi chuông cảnh báo cho công tác quản lý môi trường đô thị nói chung. Đã đến lúc phải siết chặt kỷ cương pháp luật, nâng cao trách nhiệm thực thi và coi bảo vệ môi trường là điều kiện tiên quyết của phát triển bền vững đúng như tinh thần chỉ đạo của Chính phủ.

Vương Lâm/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/can-co-co-che-dong-bo-thuc-chat-trong-viec-kiem-soat-rac-thai-xay-dung-post1216606.vov