Cần giải pháp tổng thể cho bài toán úng ngập đô thị

7 giờ trướcBài gốc

Ngày 17/12, Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp với Tổng hội Xây dựng Việt Nam tổ chức hội thảo “Ngập úng đô thị - Thách thức và biện pháp giảm thiểu”.

Toàn cảnh buổi hội thảo.

Ngập úng là thách thức lớn nhất đối với phát triển đô thị bền vững ở Việt Nam

Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Quyết Chiến - Tổng thư ký VUSTA cho biết, quá trình đô thị hóa nhanh những năm gần đây đã bộc lộ nhiều thách thức đối với phát triển đô thị bền vững. Hiện cả nước có khoảng 900 đô thị, tỷ lệ đô thị hóa vượt 44% và dự kiến trên 50% vào năm 2030, song tình trạng bê tông hóa, san lấp ao hồ, thu hẹp kênh rạch đang làm suy giảm nghiêm trọng khả năng thoát nước tự nhiên. Thống kê đến năm 2024, các đô thị ghi nhận khoảng 397 điểm ngập, diện tích ảnh hưởng trên 900 ha; ngập úng không chỉ xảy ra ở đô thị lớn mà lan rộng tới đô thị vừa và nhỏ, gây thiệt hại kinh tế ước tính 1-1,5% GDP đô thị mỗi năm.

Ông Nguyễn Quyết Chiến - Tổng thư ký VUSTA phát biểu khai mạc hội thảo.

Đáng chú ý, từ đầu năm 2025 đến nay, tình trạng ngập úng diễn ra ngày càng phức tạp tại nhiều đô thị vừa và trung bình. Thực tiễn cho thấy, ngập úng đô thị không còn là vấn đề riêng của các đô thị đặc biệt hay đô thị lớn, mà đã trở thành thách thức phổ biến đối với hệ thống đô thị Việt Nam. Ngập úng không chỉ gây đình trệ giao thông, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và sản xuất, mà còn gây thiệt hại kinh tế ước tính tương đương 1-1,5% GDP đô thị mỗi năm.

TS Đặng Việt Dũng - Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam nhấn mạnh, trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra nhanh chóng cùng với tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, ngập úng đô thị đã và đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất đối với mục tiêu phát triển đô thị bền vững ở Việt Nam. Thực tế cho thấy, nhiều đô thị, đặc biệt là các đô thị lớn và trung tâm vùng, thường xuyên phải đối mặt với ngập lụt do mưa lớn, triều cường, nước biển dâng và tình trạng quá tải của hệ thống thoát nước. Hệ lụy không chỉ dừng ở thiệt hại kinh tế mà còn làm đình trệ hoạt động dân sinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân, gây ô nhiễm môi trường và đe dọa an toàn đô thị.

TS Đặng Việt Dũng - Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Theo các phân tích tại hội thảo, tình trạng ngập úng đô thị hiện nay có xu hướng ngày càng nghiêm trọng, kéo dài và khó dự báo. Đây không chỉ là hệ quả của biến đổi khí hậu với các hiện tượng mưa cực đoan gia tăng, mà còn phản ánh mặt trái của quá trình đô thị hóa nhanh, thiếu kiểm soát. Việc bê tông hóa bề mặt đô thị, kiểm soát cốt nền chưa chặt chẽ, xây dựng các công trình làm cản trở dòng chảy tự nhiên đã làm suy giảm đáng kể khả năng tiêu thoát nước. Bên cạnh đó, những hạn chế trong hạ tầng kỹ thuật, công tác quản lý đô thị, cùng với bất cập trong tư duy quy hoạch và cách tiếp cận đối với nước - coi nước là đối tượng cần “chống” thay vì là tài nguyên cần quản lý hài hòa - cũng góp phần làm trầm trọng thêm vấn đề ngập úng.

Đáng chú ý, hệ thống pháp luật liên quan đến thoát nước, cấp nước chưa hoàn chỉnh; công tác quản lý, vận hành các hồ chứa, thủy điện; năng lực dự báo, mô hình tính toán mô phỏng ngập và khả năng thích ứng của đô thị trước rủi ro khí hậu còn nhiều hạn chế. Những yếu tố này đan xen, tác động lẫn nhau, khiến bài toán chống ngập đô thị trở nên phức tạp và đòi hỏi cách tiếp cận tổng thể, liên ngành, dài hạn.

Hệ thống thoát nước thiếu quy hoạch tổng thể và đồng bộ

Tại hội thảo, ông Trần Hoài Anh - Phó Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, thời gian qua, công tác thoát nước và chống ngập đô thị đã được các địa phương quan tâm, nhiều dự án đầu tư bước đầu mang lại kết quả tích cực. Tuy nhiên, tình trạng ngập úng vẫn diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng cả về mức độ và phạm vi ảnh hưởng.

Ông Trần Hoài Anh - Phó Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng)

Thực tế cho thấy, hầu hết các đô thị lớn như Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ, Huế hiện vẫn đang sử dụng hệ thống thoát nước chung, với công suất thiết kế chỉ đáp ứng được lượng mưa khoảng 50–100 mm trong 2 giờ. Trong khi đó, nhiều trận mưa lớn gần đây có cường độ lên tới 200–300 mm trong 3 giờ, vượt xa năng lực thiết kế của hệ thống, dẫn đến tình trạng ngập úng cục bộ, thậm chí kéo dài nhiều giờ, nhiều ngày.

Theo phân tích của ông Trần Hoài Anh, nguyên nhân chính của thực trạng này là do thiếu quy hoạch tổng thể và đồng bộ; đầu tư hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu phát triển đô thị; năng lực quản lý, vận hành hệ thống thoát nước còn hạn chế; cơ chế tài chính cho lĩnh vực thoát nước chưa bền vững; đồng thời chịu tác động ngày càng lớn của biến đổi khí hậu. Những tồn tại này cho thấy yêu cầu cấp thiết phải có các giải pháp tổng thể, dài hạn và liên ngành, trong đó tập trung hoàn thiện thể chế, đổi mới công tác quy hoạch, hiện đại hóa quản lý và bảo đảm nguồn lực đầu tư để kiểm soát ngập úng đô thị một cách bền vững.

Trên cơ sở đó, ông Trần Hoài Anh đã kiến nghị một số định hướng lớn. Thứ nhất, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố tập trung rà soát, triển khai đồng bộ các giải pháp phòng, chống ngập úng, thoát nước và xử lý nước thải tại đô thị.

Thứ hai, kiến nghị Chính phủ tiếp tục giao Bộ Xây dựng chỉnh lý, hoàn thiện dự án Luật Cấp, thoát nước, nhằm tạo hành lang pháp lý đủ mạnh, thúc đẩy công tác phòng, chống ngập úng, thu gom và xử lý nước thải đô thị hiệu quả.

Thứ ba, đề xuất xây dựng và triển khai “Chương trình quốc gia về chống ngập đô thị và thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2026-2035”, nhằm chủ động ứng phó với tình trạng mưa lớn, ngập úng diện rộng ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu và quá trình đô thị hóa.

Từ góc độ chuyên sâu theo vùng, GS.TS Trần Đức Hạ (Hội Cấp thoát nước Việt Nam) đã đề xuất các giải pháp ứng phó ngập lụt cho các đô thị khu vực đồng bằng sông Hồng. Theo GS.TS Trần Đức Hạ, để giải quyết căn cơ bài toán úng ngập cho các đô thị khu vực này, cần triển khai các biện pháp tổng thể, bao gồm cả giải pháp kỹ thuật, xây dựng chế tài, nâng cao ý thức và trách nhiệm cộng đồng, đồng thời tăng cường nguồn nhân lực cho công tác thoát nước đô thị.

GS.TS Trần Đức Hạ (Hội Cấp thoát nước Việt Nam) chia sẻ tại hội thảo.

Về giải pháp kỹ thuật, GS. TS Trần Đức Hạ cho rằng, cần tăng cường năng lực tiêu thoát nước cho hệ thống sông, kênh, hồ điều hòa thông qua các công trình như: Cống điều tiết, hồ điều hòa, cải tạo sông (xây kè, nạo vét), hoàn thiện hệ thống trạm bơm tiêu thoát nước. Song song với đó là việc cải tạo, nâng cấp, mở rộng, bảo trì, duy tu và sửa chữa định kỳ các tuyến cống thoát nước hiện hữu. Bên cạnh các giải pháp công trình, các giải pháp phi công trình cũng có vai trò đặc biệt quan trọng, trong đó cần rà soát, điều chỉnh lại quy hoạch thoát nước đô thị trên cơ sở cập nhật hiện trạng phát triển đô thị và hệ thống hạ tầng, đồng thời tính đến các yếu tố bất thường của thời tiết và biến đổi khí hậu.

Theo GS. TS Trần Đức Hạ, một hệ thống thoát nước mưa chỉ có thể hoạt động hiệu quả khi có đầy đủ thông tin, dữ liệu liên quan như tài sản thoát nước, số liệu úng ngập hằng năm, tình hình thời tiết, khí hậu, chế độ thủy văn sông, hồ. Vì vậy, việc xây dựng một trung tâm thông tin dữ liệu và điều hành hoạt động hệ thống thoát nước đô thị là hết sức cần thiết. Các giải pháp kỹ thuật cần được triển khai đồng bộ theo các giai đoạn khẩn cấp, ngắn hạn, trung hạn và dài hạn, hướng tới mục tiêu xây dựng các đô thị sinh thái, phòng, chống ngập lụt hiệu quả, bảo vệ vòng tuần hoàn nguồn nước bền vững, an toàn và giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Từ các ý kiến và tham luận tại hội thảo, có thể thấy việc giải quyết bài toán ngập lụt đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành, sự thay đổi tư duy trong quy hoạch và quản lý đô thị, cùng với những giải pháp kỹ thuật và chính sách đủ mạnh. Đây cũng là tiền đề quan trọng để hướng tới xây dựng các đô thị Việt Nam an toàn, thích ứng và phát triển bền vững trong tương lai.

Gia Đạt

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/can-giai-phap-tong-the-cho-bai-toan-ung-ngap-do-thi-post1592674.html