Thống kê hiện nay cho thấy Hà Nội có khoảng 5,6 triệu xe máy, trong khi TP.HCM có khoảng 8,6 triệu phương tiện loại này.
Để đáp ứng nhu cầu kiểm định khí thải quy mô lớn như vậy, ước tính hai thành phố cần xây dựng và vận hành tổng cộng khoảng 1.000 cơ sở kiểm định, trong đó Hà Nội cần khoảng 400 cơ sở, còn TP.HCM cần khoảng 600 cơ sở.
Tuy nhiên, thực trạng hiện tại cho thấy hạ tầng đăng kiểm chưa đáp ứng được yêu cầu. Cả Hà Nội và TP.HCM chỉ có khoảng 70 trung tâm đăng kiểm ô tô đang hoạt động.
Việc chuyển đổi hoặc mở rộng các cơ sở này để phục vụ kiểm định xe máy đòi hỏi đầu tư đáng kể vào cơ sở vật chất, thiết bị chuyên dụng và đào tạo nhân lực. Nếu không có kế hoạch triển khai hợp lý và đồng bộ, quá trình thực hiện sẽ gặp nhiều trở ngại, thậm chí có nguy cơ “vỡ trận”.
Trong bối cảnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất điều chỉnh lộ trình kiểm định, lùi thời điểm áp dụng tại Hà Nội và TP.HCM thêm 6 tháng so với kế hoạch ban đầu (dự kiến là 1/1/2027), nhằm tạo điều kiện cho công tác chuẩn bị.
Đại diện Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam đánh giá, việc bổ sung quy định chỉ xử phạt sau 18 tháng kể từ khi bắt đầu kiểm định là hợp lý.
Giai đoạn đầu nên tập trung vào tuyên truyền, nâng cao nhận thức để người dân hiểu rõ rằng những phương tiện không đạt tiêu chuẩn khí thải sẽ không được phép lưu thông.
Hiệp hội cũng kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước sớm ban hành các quy định cụ thể, rõ ràng nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp chủ động triển khai.
Song song đó, cần tổ chức các chương trình thử nghiệm và đo kiểm khí thải thí điểm trước khi triển khai đại trà. Các doanh nghiệp trong ngành cam kết sẽ tham gia tích cực vào quá trình này, hỗ trợ người dân trong công tác bảo dưỡng, sửa chữa, thay thế phụ tùng và kiểm tra khí thải.
Theo ông Trần Hoàng Phong - Đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ Giao thông Vận tải), việc kiểm định khí thải xe máy có tính chất hoàn toàn khác biệt so với ô tô.
Nếu như ô tô đã có hệ thống đăng kiểm ổn định trên toàn quốc thì với xe máy, việc xây dựng một mạng lưới kiểm định chuyên biệt là điều bắt buộc. Khảo sát ban đầu cho thấy, ngoài một số đại lý của các hãng xe lớn có thể tham gia, phần lớn cơ sở tư nhân hiện chưa đủ năng lực kỹ thuật để đảm nhận nhiệm vụ này.
Trước những khó khăn nêu trên, ông Phong đề xuất nên triển khai kiểm định theo lộ trình phân loại, bắt đầu từ các phương tiện phát thải cao, cụ thể là xe sản xuất trước năm 2009.
Riêng tại Hà Nội có khoảng 2 triệu xe thuộc nhóm này, còn TP.HCM có trên 3 triệu xe. Việc ưu tiên kiểm định nhóm xe này trước sẽ giúp giảm áp lực cho hạ tầng kiểm định trong giai đoạn đầu, đồng thời tạo tiền đề mở rộng kiểm định toàn diện sau 1 - 2 năm khi điều kiện cho phép.
Theo kế hoạch điều chỉnh, lộ trình kiểm định khí thải mô tô, xe gắn máy được triển khai như sau: Từ ngày 1/7/2027: Triển khai tại Hà Nội và TP.HCM; Từ ngày 1/7/2028: Mở rộng tại các thành phố lớn khác gồm Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Thừa Thiên Huế; Từ ngày 1/7/2030: Áp dụng trên toàn quốc đối với các tỉnh, thành còn lại.
Việc triển khai kiểm định khí thải xe máy được kỳ vọng sẽ góp phần cải thiện chất lượng không khí đô thị, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hướng tới giao thông bền vững trong tương lai.
TH