Cần lá chắn cho nghệ sĩ Việt trước nạn Deepfake và AI

3 giờ trướcBài gốc

Sở hữu trí tuệ (SHTT) được xem là động lực cốt lõi thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế tri thức. Trước sự bùng nổ của kỷ nguyên số, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh (Generative AI), hệ thống pháp luật về SHTT của Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải vượt qua những "khoảng trống pháp lý" để bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo và nghệ sĩ.

Tại phiên thảo luận ngày 5.11 về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT, đại biểu Bùi Hoài Sơn (Hà Nội) cho rằng quá trình sửa đổi Luật SHTT cần đảm bảo yêu cầu luật pháp theo kịp sự phát triển bùng nổ của công nghiệp văn hóa trong kỷ nguyên số và AI.

Ông Sơn nhấn mạnh sự cần thiết phải mở rộng phạm vi bảo hộ đối với các sản phẩm phi vật lý, bảo vệ biểu tượng quốc gia trên nền tảng số. Đặc biệt là quy định trách nhiệm pháp lý rõ ràng cho các nền tảng số, mạng xã hội, và các công cụ AI tạo sinh để bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo Việt Nam trước các "Big Tech" xuyên biên giới.

ĐBQH Bùi Hoài Sơn (Hà Nội)

Theo ông Sơn, dự thảo luật đã mở rộng định nghĩa về kiểu dáng công nghiệp để bao phủ cả các dạng phi vật lý, đây là bước đi đúng hướng, phù hợp với thực tiễn sản phẩm số, thiết kế số và vật thể ảo trong Metaverse.

Tuy nhiên cần giải thích rõ hơn về sản phẩm phi vật lý, bao gồm: thiết kế số, hình ảnh số; tác phẩm tạo sinh từ AI có sự tham gia sáng tạo của con người; nhân dạng biểu diễn số của nghệ sĩ.

“Việc bảo hộ nhân dạng biểu diễn số là rất quan trọng để bảo vệ hình ảnh, giọng nói và phong cách biểu diễn của nghệ sĩ Việt Nam trước vấn nạn Deepfake và AI, một vấn đề đang gây ra nhiều hệ lụy trong giai đoạn hiện nay”, ông Sơn nói.

Để tài sản trí tuệ thực sự trở thành nguồn lực kinh tế, ông Sơn kiến nghị phải khơi thông dòng vốn vào lĩnh vực này thông qua các cơ chế định giá và tài chính, bổ sung quy định về định giá tài sản trí tuệ và cơ chế thế chấp, chuyển nhượng tài sản trí tuệ trong các giao dịch tín dụng.

Dẫn chứng các nền tảng lớn như YouTube cũng thường xuyên gặp những vấn đề về tranh chấp nội dung gốc và phái sinh, đại biểu đề nghị luật phải có cơ chế bảo vệ quyền lợi tác giả trong môi trường số, nơi tranh chấp xảy ra nhanh chóng và xuyên biên giới, làm rõ cơ chế xác thực nguồn gốc tác phẩm bằng công nghệ tiên tiến như Watermark, Blockchain hay Content ID (hệ thống nhận dạng nội dung).

“Cần làm rõ thời hạn xử lý nhanh các tranh chấp nội dung trực tuyến để tránh làm mất thị trường, mất cơ hội kinh doanh của tác giả”, ông Sơn nói.

Bên cạnh đó, đại biểu Sơn cho rằng dự thảo luật cần đề cập sâu đến trách nhiệm của các nền tảng xuyên biên giới và nội dung AI. Đây là vấn đề cốt lõi để bảo vệ người sáng tạo trong bối cảnh công nghệ đang thay đổi nhanh chóng.

Theo đó, ông Sơn đề nghị bổ sung một điều khoản mới, nêu rõ: nền tảng số hay nền tảng AI tạo sinh phải có trách nhiệm gỡ bỏ nội dung vi phạm theo yêu cầu, ngăn chặn tái đăng tải; không thương mại hóa nội dung AI được tạo ra từ tác phẩm mà chưa xin phép tác giả.

“Việc bổ sung các quy định này sẽ tạo ra một lá chắn pháp lý rất quan trọng cho nghệ sĩ Việt Nam trước các "Big Tech" và đảm bảo Việt Nam không bị động trong cuộc cạnh tranh giá trị số toàn cầu”, ông Sơn nêu.

ĐBQH Tạ Đình Thi phát biểu

Theo đại biểu Tạ Đình Thi, việc sửa đổi Luật SHTT cần phải được rà soát đồng bộ với các nhóm luật liên quan khác đang được chỉnh sửa để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Điều này nhằm tránh tình trạng luật này sửa đổi lại làm phát sinh vướng mắc hoặc gây khó khăn cho các cơ quan trong quá trình tổ chức thực thi các luật khác.

Bên cạnh đó, đại biểu đặc biệt quan tâm đến việc Nhà nước cần có chính sách rõ ràng để bảo hộ các tri thức truyền thống, tri thức bản địa trong bối cảnh hiện nay.

“Tri thức bản địa và tri thức truyền thống được hình thành qua hàng ngàn năm, qua rất nhiều thế hệ, là tài sản quý giá của cộng đồng. Khi Việt Nam đang hội nhập quốc tế rất sâu rộng cùng với chủ trương phát triển mạnh kinh tế tư nhân, Nhà nước cần có chính sách bảo hộ rõ ràng đối với các tri thức bản địa. Việc này để bảo tồn và phát triển tri thức bản địa, đảm bảo quyền lợi cho các cộng đồng đã sở hữu tri thức đó qua nhiều thế hệ”, ông Thi nêu.

Hiện nay, dự thảo luật mới chỉ dừng ở quy định chung về việc cấp bằng bảo hộ chứ chưa đề cập cụ thể về các giống cây trồng được tạo ra bằng công nghệ sinh học chuyển gen (GMO). Trong khi đó vấn đề chỉnh sửa gen và tạo ra giống cây trồng mới đang phát triển rất nhanh, nếu không có quy định bảo hộ cụ thể sẽ rất khó khăn cho việc nghiên cứu và ứng dụng.
Vì vậy, cần bổ sung cơ chế thẩm định và tiêu chuẩn kỹ thuật riêng cho giống công nghệ sinh học; công nhận kết quả khảo nghiệm quốc tế để rút ngắn thời gian cấp bằng bảo hộ. Điều này nhằm tránh tình trạng phải bắt đầu từ đầu khi một giống quốc tế tốt đã có kết quả đánh giá được công nhận, giúp tiết kiệm thời gian và thúc đẩy việc đưa các giống mới vào sản xuất nhanh chóng hơn.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (TP.Hà Nội)

Lam Thanh

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/can-la-chan-cho-nghe-si-viet-truoc-nan-deepfake-va-ai-240695.html