Căng thẳng Nhật - Trung: Cuộc gọi giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình hé lộ điều gì?

2 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong cuộc gặp bên lề Hội nghị APEC ở Hàn Quốc tháng 10/2025. Nguồn: Reuters/CNA

Ngày 25/11, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có cuộc điện đàm đầu tiên với Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi kể từ khi căng thẳng Trung - Nhật bùng phát hơn hai tuần trước. Cuộc gọi diễn ra ngay sau cuộc gọi của ông Trump với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và chỉ vài tuần sau khi hai nhà lãnh đạo lần đầu gặp trực tiếp bên lề hội nghị đa phương tại Hàn Quốc. Đây là một động thái tương đối bất thường.

Ưu tiên của mỗi bên

Các nhà phân tích cho rằng những tín hiệu quan trọng nhất không nằm trong nội dung cuộc trò chuyện mà nằm ở cách mỗi bên lựa chọn nhấn mạnh hoặc né tránh các chi tiết trong thông cáo của mình.

Theo các quan sát viên, cuộc gọi hôm 25/11 mở ra cơ hội để Bắc Kinh tái khẳng định lập trường về Đài Loan - hòn đảo mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền; bày tỏ thái độ không hài lòng với tuyên bố gần đây của Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi, đồng thời tìm cách kéo Washington gây sức ép lên Tokyo.

Trước đó, phát biểu của bà Takaichi rằng Nhật Bản có thể đáp trả quân sự nếu Trung Quốc tấn công Đài Loan đã khiến Bắc Kinh giận dữ, kéo theo các động thái trả đũa nghiêm trọng về du lịch, đi lại cho đến giao lưu văn hóa.

Gary Ng, chuyên gia kinh tế cao cấp của Natixis và là nghiên cứu viên tại Viện Trung Âu về Nghiên cứu châu Á nhận định với CNA: “Buộc Thủ tướng Takaichi rút lại phát biểu và gây sức ép để Mỹ chấp nhận thẩm quyền của Trung Quốc đối với Đài Loan sẽ là mục tiêu tối hậu của ông Tập”.

Trong khi đó, ưu tiên của ông Trump, theo đánh giá của các chuyên gia, là duy trì đà tiến triển của thỏa thuận đình chiến thương mại với Trung Quốc và tránh để xung đột khu vực cản trở đàm phán.

Một số nhà phân tích cũng cho rằng, ông Trump muốn trấn an Tokyo thông qua cuộc gọi tiếp nối dành cho bà Takaichi - cuộc trao đổi đầu tiên giữa họ kể từ sau những phát biểu gây tranh cãi của bà.

Theo các nhà phân tích, quỹ đạo sắp tới sẽ được định hình bởi các chỉ dấu quan trọng: Liệu Trung Quốc có điều chỉnh hoạt động quân sự quanh Đài Loan, Mỹ -Nhật có thay đổi cách thức phối hợp hay không, và các bên có điều chỉnh thông điệp hay không.

Một cuộc gọi, hai cách kể

Cuộc điện đàm hôm 25/11 giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình diễn ra ba tuần sau cuộc gặp trực tiếp ở Busan (Hàn Quốc) vào ngày 30/10. Cuộc gọi không được hai bên thông báo trước.

Theo phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh, cuộc gọi do phía Mỹ khởi xướng. Bà mô tả cuộc trao đổi là “tích cực, thân thiện và mang tính xây dựng”, kéo dài khoảng một giờ, theo xác nhận của Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt. Thông cáo từ cả hai phía đều ca ngợi những chỉ dấu cho thấy sự cải thiện trong quan hệ song phương.

Bài đăng của Tổng thống Donald Trump trên Truth Social về cuộc điện đàm với Chủ tịch Tập Cận Bình ngày 25/11.

Trên nền tảng Truth Social, ông Trump khẳng định quan hệ hai nước “cực kỳ mạnh mẽ”, đồng thời đề cao “những tiến bộ đáng kể” trong việc cập nhật và thực thi các thỏa thuận.

Trong khi đó, bản tin của Tân Hoa Xã mô tả quan hệ Trung - Mỹ đang duy trì “quỹ đạo ổn định và tích cực”, được hai nước và cộng đồng quốc tế hoan nghênh. “Viễn cảnh Trung - Mỹ hỗ trợ nhau thành công và cùng thịnh vượng đang nằm trong tầm tay”, bản tin nêu.

Cuộc chiến Nga - Ukraine cũng được hai bên đề cập. Nhưng điểm tương đồng dừng lại ở đó.

Trong tuyên bố của mình, ông Trump hoàn toàn không nhắc tới Đài Loan. Ngược lại, bản tin Trung Quốc dành một phần lớn để thuật lại phát biểu của ông Tập Cận Bình về hòn đảo mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.

Ông Tập Cận Bình, được Tân Hoa Xã dẫn lời, nhấn mạnh rằng “sự trở về của Đài Loan với Trung Quốc là một phần không thể tách rời của trật tự quốc tế thời hậu chiến... Hoa Kỳ hiểu tầm quan trọng của vấn đề Đài Loan đối với Trung Quốc”.

Giải mã động cơ

Giới phân tích nhận định cuộc gọi giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung cho thấy ngoại giao cấp lãnh đạo vẫn là công cụ then chốt để thiết lập lằn ranh đỏ và thể hiện chủ ý trong bối cảnh căng thẳng leo thang.

Theo quan điểm Bắc Kinh, cuộc gọi mang ý nghĩa duy trì liên tục và kiểm soát tình hình.

Giáo sư Diao Daming, Đại học Nhân dân Trung Quốc gọi đây là “sự tiếp nối cuộc gặp Busan”, nhấn mạnh nhu cầu gửi đi tín hiệu ổn định và mang tính xây dựng, tạo thêm điểm tương đồng và quản lý tốt động lực khu vực.

Chuyên gia Gary Ng cho rằng, Bắc Kinh muốn kéo Washington vào cuộc khi quan hệ Trung - Nhật đang căng thẳng, bởi “vấn đề Đài Loan là vấn đề cốt lõi trong quan hệ Trung - Mỹ”.

Trên Weibo, giáo sư Shen Yi, Đại học Phúc Đán (Trung Quốc) lập luận rằng, lập trường Trung Quốc rất rõ ràng: “Sự trở về” của Đài Loan là một phần của trật tự sau năm 1945, được "neo" trong Tuyên bố Cairo và Tuyên bố Potsdam. Thách thức điều đó đồng nghĩa thách thức trật tự hậu chiến mà Trung Quốc và Mỹ cùng duy trì.

Theo ông, việc Tổng thống Trump thừa nhận đóng góp của Trung Quốc trong Thế chiến II và hiểu tầm quan trọng của Đài Loan - như bản tin Trung Quốc nêu là tín hiệu rằng Washington “không ủng hộ” các phát biểu mới đây của Nhật.

Ở phía Washington, giới quan sát nhìn thấy ưu tiên hẹp hơn và mang tính thực dụng.

Ông Diao nhận định cuộc gọi kế tiếp với bà Takaichi thể hiện Mỹ muốn theo dõi sát tình hình và tránh để khu vực xung đột phá vỡ chương trình nghị sự lớn hơn.

Tại Đài Loan (Trung Quốc), chuyên gia Wu Se-chih, Đại học Công nghệ Hàng hải Đài Bắc cho rằng, ông Trump có chương trình riêng với Bắc Kinh và “không muốn cuộc đối thoại bị kéo vào vấn đề Đài Loan hay căng thẳng Trung - Nhật”. Ông lưu ý rằng “kịch bản Đài Loan” vốn đã nằm trong hợp tác an ninh Mỹ - Nhật về “các tình huống ở vùng lân cận”.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Phát biểu trên Truth Social, ông Trump cho biết, ông Tập đã mời ông thăm Bắc Kinh vào tháng 4 tới và ông đã nhận lời; đồng thời ông sẽ mời nhà lãnh đạo Trung Quốc thăm Mỹ vào cuối năm sau.

Giới phân tích nhận định, vài tháng tới sẽ là khoảng thời gian quan trọng để xem liệu căng thẳng lắng xuống hay tiếp tục leo thang. Các chỉ dấu bao gồm hoạt động quân sự của Trung Quốc quanh Đài Loan hoặc các khu vực tranh chấp, sự điều chỉnh trong phối hợp Mỹ - Nhật và các động thái gây sức ép kinh tế. Trung Quốc đã cảnh báo công dân không đến Nhật Bản, dẫn đến hàng loạt chuyến bay bị hủy; tái áp đặt lệnh cấm hải sản của Nhật và hủy các buổi hòa nhạc của nghệ sĩ Nhật Bản.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong cuộc gặp bên lề Hội nghị APEC ở Hàn Quốc tháng 10/2025. Nguồn: AP/CNA

Ở cấp độ rộng hơn, chính trị Mỹ cũng có thể định hình cục diện khu vực. Theo chuyên gia Steven Okun của APAC Advisors, cách ông Trump thực thi chính sách “Nước Mỹ trên hết” có thể đẩy khu vực vào mô hình “phân chia ảnh hưởng”, với căng thẳng Trung - Nhật như một chất xúc tác.

Ông cảnh báo giai đoạn “từ nay đến tháng 4” là cửa sổ cần theo dõi chặt chẽ: liệu Nhà Trắng có đổi lợi ích kinh tế ngắn hạn lấy “nhượng bộ chính trị cho Trung Quốc” hay không. Tuy nhiên, phe cứng rắn trong Quốc hội và trong nội bộ chính quyền Mỹ sẽ tìm cách cản trở mọi sự “mềm hóa”, thậm chí thúc đẩy chính sách cứng rắn hơn.

Dù vậy, một số chuyên gia cho rằng, cuộc gọi giữa ông Trump và ông Tập có thể báo hiệu xu hướng tích cực hơn hoặc ít nhất là không xấu đi.

Chuyên gia Wu dự đoán, ông Trump có thể đã đưa ra cảnh báo với ông Tập “không để xung đột tiếp tục nóng lên”, và trong bối cảnh đó, Thủ tướng Takaichi sẽ khó đẩy căng thẳng lên cao trào một cách tùy tiện.

Giáo sư Shen từ Đại học Phúc Đán cho rằng, cả Mỹ và Trung Quốc đều đang gửi tín hiệu muốn kiểm soát cạnh tranh, mở rộng hợp tác và duy trì ổn định thông qua tiếp xúc cấp cao.

Ông nhận định, con đường sẽ không hoàn toàn bằng phẳng, nhưng hướng đi đã rõ: Nếu hai bên nghiêm túc thực thi đồng thuận và dựa trên bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, quan hệ kinh tế có thể tiếp tục đóng vai trò “nền tảng”, thậm chí trở thành “động cơ mới”.

Quỳnh Vũ

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/cang-thang-nhat-trung-cuoc-goi-giua-tong-thong-trump-va-chu-tich-tap-can-binh-he-lo-dieu-gi-10397158.html