Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung: Bài học lớn cho năm 2026

4 giờ trướcBài gốc

Sau sự trở lại của Tổng thống Trump, quan hệ thương mại Mỹ – Trung trải qua đối đầu gay gắt rồi hạ nhiệt, mở ra khả năng hợp tác mới trong AI, bán dẫn và chuỗi cung ứng toàn cầu (trong ảnh: Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại cuộc gặp ở Hàn Quốc, ngày 30/10/2025). Ảnh: THX/TTXVN

Bình luận trên trang web chinausfocus.com mới đây, He Weiwen, nghiên cứu viên cao cấp, Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa, cho rằng năm 2025 đánh dấu một trong những giai đoạn đặc biệt nhất trong 47 năm lịch sử quan hệ thương mại Trung Quốc - Mỹ, khi mối quan hệ này trải qua từ căng thẳng leo thang đến đối thoại xây dựng. Những biến động trong năm qua đã mang lại bài học quý giá cho cả hai bên, đồng thời mở ra triển vọng tích cực hơn cho năm 2026.

Cuộc chiến thuế quan không có người thắng cuộc

Ngay sau khi Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng nhiệm kỳ 2 vào ngày 20/1 năm nay, Washington triển khai chương trình "Nước Mỹ trên hết" với mức thuế quan 10% đối với hàng hóa Trung Quốc được công bố từ ngày 1/2. Sau đó, thuế quan leo thang mạnh mẽ, với mức cao nhất đạt 145%. Trung Quốc đáp trả quyết liệt, dẫn đến vòng xoáy thuế quan đối ứng. Tuy nhiên, Bắc Kinh nhận định rằng bất kỳ mức thuế nào trên 70% đều đủ để chặn đứng thương mại.

Hậu quả của cuộc chiến thuế quan đã ảnh hưởng nặng nề đến cả hai bên. Theo Hải quan Trung Quốc, xuất khẩu hàng hóa sang Mỹ trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 11/2025 đạt khoảng 385 tỷ USD, giảm 18,9% so với cùng kỳ năm trước và giảm 28% so với 3 năm trước. Thị phần xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ giảm xuống còn 11,3%, so với 14,7% một năm trước và 16,3% ba năm trước.

Về phía Mỹ, doanh nghiệp và người tiêu dùng chịu gánh nặng chính. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, trong tổng chi phí thuế quan, chỉ 14% do các nhà xuất khẩu nước ngoài chi trả, còn 64% do doanh nghiệp Mỹ và 22% do người tiêu dùng Mỹ gánh chịu. Xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc trong 11 tháng đầu năm 2025 giảm 13,2% so với cùng kỳ năm trước, đặc biệt xuất khẩu đậu nành giảm xuống bằng 0 và chỉ được nối lại sau cuộc đàm phán ở Kuala Lumpur (tháng 10/2025).

Một cuộc khảo sát khoảng 100 doanh nghiệp nhỏ của Mỹ nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc, được báo cáo trên New York Times, cho thấy những khó khăn lớn mà các doanh nghiệp này phải đối mặt. Theo Phòng Thương mại Mỹ, có 33,2 triệu doanh nghiệp nhỏ (dưới 500 nhân viên), chiếm 99,9% tổng số doanh nghiệp và 44% GDP. Cục Thống kê Dân số Mỹ báo cáo rằng các doanh nghiệp nhỏ chiếm 41,2% hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Đối đầu công nghệ và tài nguyên

Ngoài thuế quan, năm 2025 còn chứng kiến cuộc đối đầu gay gắt về công nghệ cao và tài nguyên. Washington cấm xuất khẩu ethanol, phần mềm/phần cứng tự động hóa thiết kế điện tử (EDA) và chip hiệu năng cao sang Trung Quốc. Đáp lại, Trung Quốc tăng cường kiểm soát xuất khẩu đất hiếm.

Vào tháng 9, Washington công bố quy định về sự thâm nhập thị trường, bao gồm tất cả các công ty con của các công ty mẹ Trung Quốc nằm trong danh sách các thực thể bị hạn chế. Trung Quốc phản ứng bằng những hạn chế nghiêm ngặt nhất đối với đất hiếm. Đây là đòn giáng mạnh vào nền kinh tế Mỹ khi Trung Quốc kiểm soát 87% sản lượng tinh chế đất hiếm thế giới, 78% lithium tinh chế, 98% gallium oxy hóa và 65% coban chế biến.

Tuy nhiên, cuối cùng Washington đã bãi bỏ hoặc đình chỉ các hạn chế, và Trung Quốc đình chỉ biện pháp kiểm soát đất hiếm mới nhất trong một năm. Ngày 8/12, Tổng thống Trump tuyên bố cho phép các khách hàng được phê duyệt tại Trung Quốc sử dụng chip Nvidia H200, một dấu hiệu quan trọng của sự hợp tác tích cực.

Lệnh cấm chip thực tế đã thúc đẩy sự phát triển của ngành bán dẫn Trung Quốc. Trong 11 tháng đầu năm 2025, ngành công nghiệp bán dẫn Trung Quốc ghi nhận sản lượng tăng 10,2% so với cùng kỳ năm trước, với kim ngạch xuất khẩu tăng 24,7%. Giáo sư Richard Baldwin của Trường Kinh doanh IMD ở Lausanne, Thụy Sĩ, nhận định trên LinkedIn ngày 4/12 rằng chính sách của Mỹ thực tế dẫn đến sự phụ thuộc cao hơn vào Trung Quốc và sự phụ thuộc thấp hơn vào các đồng minh.

Cơ hội hợp tác trong kỷ nguyên AI

Quan hệ thương mại Trung Quốc - Mỹ đã mang lại lợi ích lớn cho cả hai bên trong nhiều thập kỷ. Kim ngạch thương mại hàng hóa hai chiều đạt trên 688 tỷ USD vào năm 2024, gấp 275 lần so với năm 1979. Xuất khẩu sang Trung Quốc đã hỗ trợ khoảng 930.000 việc làm tại Mỹ và thị trường Trung Quốc mang lại thêm 490 tỷ USD lợi nhuận cho các doanh nghiệp Mỹ tại Trung Quốc vào năm 2022.

Trí tuệ nhân tạo (AI) được xem là lĩnh vực hợp tác tiềm năng. Báo cáo của Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Mỹ (SIA) ước tính công nghệ và ngành công nghiệp AI sẽ đóng góp 15 nghìn tỷ USD vào năm 2030. Jensen Huang, Giám đốc điều hành Nvidia, cho biết Trung Quốc chỉ chậm hơn Mỹ một chút về AI. Sự kết hợp giữa Trung Quốc và Mỹ chiếm hơn 75% số công ty "kỳ lân" (các startup có định giá từ 1 tỷ USD trở lên) thế giới vào năm 2025.

Báo cáo của SIA năm 2025 cho thấy doanh thu bán dẫn toàn cầu đạt 630,5 tỷ USD vào năm 2024, tăng 19,7% so với năm 2023. Mỹ chiếm 50,4% thị trường toàn cầu, trong khi Trung Quốc là thị trường lớn nhất với mức tăng trưởng 20,1% trong năm 2024. Trong tổng doanh thu toàn cầu của Nvidia, 22% đến từ Trung Quốc.

Định hướng cho năm 2026

Theo chuyên gia Weiwen, hai bên cần tuân thủ nguyên tắc bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau, quản lý những khác biệt trong khi tìm kiếm lợi ích chung. Tất cả các loại thuế quan đơn phương vi phạm quy định WTO cần được bãi bỏ để thương mại hai chiều có thể phục hồi dần.

Chính phủ và doanh nghiệp hai nước cũng nên xây dựng kế hoạch tổng thể về hợp tác AI, bao gồm các lĩnh vực như công nghiệp bán dẫn, điện toán lượng tử, mô hình AI, robot công nghiệp và sản xuất thông minh. Cần khuyến khích đầu tư của Trung Quốc vào các khu vực công nghiệp cũ của Mỹ, đồng thời khuyến khích đầu tư của Mỹ vào các động lực sản xuất mới và quá trình chuyển đổi xanh của Trung Quốc.

Công Thuận/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/cang-thang-thuong-mai-my-trung-bai-hoc-lon-cho-nam-2026-20251229222150056.htm