'Canh bạc' điện hạt nhân của các tập đoàn công nghệ

9 giờ trướcBài gốc

Nhà máy điện hạt nhân Civaux tại miền Tây nước Pháp vào năm 2021. Ảnh: Reuters.

Nhu cầu điện năng bùng nổ toàn cầu đang đưa năng lượng hạt nhân trở lại tâm điểm chú ý. Song, mức vốn khổng lồ cùng môi trường chính trị - pháp lý bất ổn đang đặt ra câu hỏi: ngành này liệu có đủ sức cất cánh.

Các tập đoàn công nghệ lớn đang mạnh tay rót vốn vào điện hạt nhân nhằm phục vụ các trung tâm dữ liệu “ngốn” điện và tham vọng phát triển trí tuệ nhân tạo (AI).

Thách thức đầu tư

Câu hỏi lớn “làm thế nào đáp ứng nhu cầu điện toàn cầu” trở thành chủ đề trung tâm khi lãnh đạo các tập đoàn uranium, hạt nhân hàng đầu thế giới, các chuyên gia và nhà đầu tư quy tụ tại Hội nghị thường niên của Hiệp hội Hạt nhân Thế giới (WNA) ở London tuần trước.

Trong bài phát biểu khai mạc, bà Sama Bilbao y Léon - Tổng giám đốc Hiệp hội Hạt nhân Thế giới (WNA) - nhấn mạnh đây không chỉ là sự kiện trao đổi mà là một “hội nghị hành động” với mục tiêu thúc đẩy triển khai thực tế.

Tiến sĩ Sama Bilbao y Léon, Tổng giám đốc Hiệp hội Hạt nhân Thế giới, phát biểu khai mạc Hội nghị thường niên năm 2025. Ảnh: Reuters.

“AI và trung tâm dữ liệu giống như chim hoàng yến trong hầm mỏ, báo hiệu xu thế mới”, bà Léon nhận định với CNBC. “Chúng ta buộc phải thừa nhận rằng nhu cầu điện sẽ chỉ tăng thêm. Và thực tế, mọi ngành kinh tế đều sẽ cần nhiều điện hơn”.

Không chỉ AI, hạt nhân còn có thể phục vụ ngành luyện kim, hóa chất, hàng hải và vận tải biển - những lĩnh vực đang chạy đua điện khí hóa, bà Léon nói thêm.

Theo Morgan Stanley, tổng vốn đầu tư cho chuỗi giá trị hạt nhân đến năm 2025 có thể đạt 2.200 tỷ USD, tăng mạnh so với mức dự báo 1.500 tỷ USD năm 2024. Mức đầu tư đó đặt ra câu hỏi về vai trò của chính phủ, ngân hàng và các chủ thể tài chính khác trong việc cung cấp đủ năng lực tài chính.

Khác với năng lượng tái tạo vốn phụ thuộc thời tiết, điện hạt nhân có thể cung cấp liên tục 24/7. Đặc biệt, công nghệ lò phản ứng module nhỏ (SMR) đang được kỳ vọng mở ra giải pháp linh hoạt hơn.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), thời gian hoàn vốn cho SMR chỉ bằng một nửa so với các dự án lò phản ứng truyền thống kéo dài 20-30 năm.

Tuy vậy, SMR chưa đạt thương mại hóa và phần lớn dự án chỉ có thể vận hành sau năm 2030. Trong 15 năm qua, Mỹ chưa khởi động bất kỳ dự án hạt nhân quy mô lớn nào.

“Điểm sáng đầu tiên là các định chế tài chính giờ đây đã cởi mở hơn với hạt nhân. Trước kia, nhiều ngân hàng tránh xa lĩnh vực này. Nhưng câu hỏi còn lại là: họ có đủ khẩu vị rủi ro để rót vốn không?”, ông Mahesh Goenka, nhà sáng lập công ty tư vấn Old Economy, chia sẻ bên lề hội nghị.

Dự báo quy mô thị trường SMR đến năm 2050 theo các kịch bản cung ứng tại châu Âu và Mỹ dựa trên các cam kết đã được công bố cho thấy tiềm năng khổng lồ nhưng còn nhiều bất định của SMR. Biểu đồ: CNBC.

Những thách thức lớn nhất nằm ở chi phí đội vốn, tiến độ chậm vì thời gian xây dựng kéo dài, độ phức tạp kỹ thuật và khó khăn trong cấp phép.

Ông Goenka so sánh tại Trung Quốc, các tổ chức tài chính sẵn sàng tài trợ cho dự án điện hạt nhân vì dự án thường đúng tiến độ, đúng ngân sách, mang lại biên lợi nhuận tốt. Trong khi đó, phương Tây đã quá lâu không xây dựng nhà máy mới, dẫn đến thiếu kinh nghiệm và hiệu quả thấp.

Ở Mỹ, gần như toàn bộ lò phản ứng hiện tại được xây dựng từ giai đoạn 1967-1990, ngoại trừ dự án Vogtle ở bang Georgia khởi công năm 2013. Tại Anh, nhà máy hạt nhân mới nhất là Sizewell B đã vận hành từ năm 1995.

“Năng lượng hạt nhân vốn dĩ mang tính chính trị”, ông Mark Muldowney, Giám đốc điều hành mảng năng lượng - hạ tầng của BNP Paribas, nhấn mạnh. Dù các nhà đầu tư đã cởi mở hơn, sự bất định về chi phí và tiến độ vẫn là rào cản.

“Còn rất lâu nữa mới đến lúc chúng ta có thể dùng hoàn toàn tài chính dự án để xây dựng nhà máy hạt nhân lớn”, ông nói. “Nếu không có chính phủ hoặc người tiêu dùng điện đứng ra gánh rủi ro, chẳng nhà thầu nào dám chịu”.

Chính phủ vẫn phải “chống lưng”

Thực tế, các dự án điện hạt nhân luôn nằm trong nhóm tài sản đắt đỏ nhất. Tại Anh, dự án nhà máy điện hạt nhân hai lò tại Suffolk, đủ sức cung cấp điện cho 6 triệu hộ gia đình, đã đội vốn từ 20 tỷ bảng lên 38 tỷ bảng (51,4 tỷ USD).

Tại Mỹ, dự án Vogtle ở Georgia chậm nhiều năm và ngân sách tăng hơn gấp đôi. Dự án Hinkley Point C tại Anh cũng từng gây tranh cãi vì lo ngại an ninh, nay chi phí ước tính đã vượt 40 tỷ bảng (khoảng 54 tỷ USD).

Ông Trevor Myburgh, cố vấn tài chính cấp cao của tập đoàn năng lượng Nam Phi Eskom, cảnh báo khu vực tư nhân không thể là “đũa thần” giải quyết bài toán vốn cho hạt nhân. Ông cho rằng hình thức đối tác công - tư (PPP) sẽ “cực kỳ quan trọng”, đặc biệt với các nền kinh tế mới nổi.

Năm ngành công nghiệp có thể tạo ra các cơ hội hạt nhân lớn hơn 500 GW vào năm 2050. Biểu đồ: CNBC.

Trong khi một số nước châu Âu như Thụy Sĩ (hiện cấm xây nhà máy hạt nhân mới) và Đức còn dè dặt, thì Anh, Pháp và Mỹ lại tăng tốc.

Đầu năm nay, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký loạt sắc lệnh nhằm thúc đẩy nhanh việc xây dựng lò phản ứng, với mục tiêu nhân 4 công suất hạt nhân vào năm 2025. CEO Uranium Royalty Corp Scott Melbye gọi đây là chính sách hạt nhân “được tăng tốc tối đa”.

Theo ông Melbye, chính quyền Trump đang triển khai các bước đi cụ thể, không chỉ cho SMR mà cả lò tiên tiến và lò quy mô lớn, cùng toàn bộ chuỗi nhiên liệu.

Trong khi đó, giới đầu tư tìm cơ hội ở các startup công nghệ liên quan. Bà Arfa Karani, một nhà đầu tư, cho biết Anh đang áp dụng cách tiếp cận “sát sao” để giúp nhà sáng lập hiểu cách huy động vốn cho công nghệ sạch.

“Vấn đề không còn là lấy vốn từ đâu nữa, mà là an ninh quốc gia, quyền lực và vị thế toàn cầu”, bà Karani nhấn mạnh. “Khi Mỹ cam kết mạnh mẽ với AI và hạt nhân, những bài toán từng bế tắc nay bỗng trở nên khả thi. Đó là điều khiến hạt nhân trở nên cực kỳ hấp dẫn”.

Phương Linh

Nguồn Znews : https://znews.vn/canh-bac-dien-hat-nhan-cua-cac-tap-doan-cong-nghe-post1583628.html