Cảnh báo cao huyết áp, tiểu đường ngày càng mắc nhiều ở người trẻ

4 giờ trướcBài gốc

Ngày nay, các bệnh mạn tính như cao huyết áp, tiểu đường type 2 và gan nhiễm mỡ đang xuất hiện ngày càng phổ biến ở lứa tuổi trẻ hơn, thậm chí thanh thiếu niên. Trước đây những bệnh này thường được coi là vấn đề của người trung niên hoặc người cao tuổi. Tuy nhiên, với thay đổi lối sống, thói quen ăn uống và mức độ béo phì tăng cao, người trẻ đang phải đối mặt với những thử thách sức khỏe nghiêm trọng hơn bao giờ hết.

Người trẻ ít vận động, lạm dụng đồ ăn nhanh dễ dẫn đến béo phì và nguy cơ bệnh mạn tính sớm. Hình minh họa.

Nguyên nhân của sự gia tăng

Các bác sĩ nội tiết, chuyên gia tim mạch và gan mật đều chỉ ra nhiều yếu tố góp phần:

Béo phì và lười vận động

Tăng cân nhanh chóng, đặc biệt là mỡ nội tạng (visceral fat), là lực đẩy lớn gây ra đề kháng insulin, tăng huyết áp. Người trẻ ít vận động — ngồi nhiều, chơi điện tử, sử dụng thiết bị kỹ thuật số kéo dài — khiến cơ thể không tiêu hao đủ năng lượng, tích mỡ dễ dàng.

Chế độ ăn hiện đại không lành mạnh

Thức ăn nhanh, thực phẩm nhiều đường, nhiều dầu mỡ, thức uống có ga, sử dụng nhiều chất tinh chế đã trở thành thói quen phổ biến. Nhóm thực phẩm này không chỉ làm tăng lượng calo dư thừa mà còn góp phần gây viêm và stress oxy hóa, ảnh hưởng đến chuyển hóa bình thường.

Ô nhiễm môi trường & các yếu tố bên ngoài

Tiếp xúc với ô nhiễm không khí, hóa chất công nghiệp, khói thuốc lá chủ động hoặc thụ động, các chất độc trong thực phẩm và nước uống — tất cả đều làm căng thẳng hệ miễn dịch, chuyển hóa cơ bản, khiến chức năng tế bào bị ảnh hưởng.

Yếu tố di truyền & gia đình

Tiền sử gia đình có người bị tiểu đường, huyết áp cao, hoặc gan mật rất dễ ảnh hưởng. Những người trẻ có gen nhạy cảm nếu kết hợp với môi trường xấu thì bệnh sẽ xuất hiện sớm hơn.

Nhận thức thấp & kiểm soát kém

Nhiều người trẻ không nghĩ mình có nguy cơ cao, bỏ qua việc đo đường huyết định kỳ, đo huyết áp, khám sức khỏe tổng quát. Thông thường, khi triệu chứng rõ rệt, bệnh đã tiến triển — gây khó khăn điều trị.

Những bằng chứng mới nhất

Các nghiên cứu lớn cho thấy gan nhiễm mỡ (non-alcoholic fatty liver disease — NAFLD, hay metabolic-associated fatty liver disease — MASLD) đang được phát hiện với tỷ lệ rất cao ở người trẻ, đôi khi lên tới hơn 20-25% ở độ tuổi 18-30.

Người trẻ nếu có gan nhiễm mỡ còn có nguy cơ tăng huyết áp sớm hơn những người không bị.

Trong nhóm người trẻ chưa bị tiểu đường, nếu họ có gan nhiễm mỡ thì nguy cơ phát triển tiểu đường type 2 trong vài năm tiếp theo cao hơn đáng kể.

Tỷ lệ cao huyết áp trong người trẻ (18-39 tuổi) đang tăng, trong khi nhận thức, điều trị và tuân thủ thuốc vẫn thấp hơn nhiều so với người lớn tuổi.

Tác hại và hậu quả nếu không kiểm soát

Biến chứng sớm: tổn thương thận, mắt, tim mạch và mạch máu nhỏ, giảm tuổi thọ.
Gan nhiễm mỡ tiến triển: từ tích mỡ đơn giản có thể tiến tới viêm gan, xơ gan, suy chức năng gan.
Mất chất lượng cuộc sống: mệt mỏi, thiếu năng lượng, bị hạn chế trong hoạt động thể chất, ảnh hưởng tâm lý — lo lắng, tự ti.
Chi phí điều trị lớn hơn: điều trị dài hạn, thuốc men, biến chứng, nhập viện, ảnh hướng công việc và gánh nặng cho hệ thống y tế.

Chuyên gia khuyến nghị gì?

Dưới đây là các biện pháp được bác sĩ và chuyên gia y tế đưa ra để ứng phó với xu hướng này:

Tầm soát sớm và định kỳ

Đo đường huyết (HbA1c, đường lúc đói), kiểm tra huyết áp từ tuổi trẻ.

Siêu âm hoặc chỉ số chức năng gan khi có nghi ngờ gan nhiễm mỡ (ví dụ người béo, có mỡ bụng, có rối loạn mỡ máu).

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện cao huyết áp, tiểu đường và gan nhiễm mỡ ở giai đoạn đầu.

Thay đổi lối sống

Dinh dưỡng hướng đến thực phẩm nguyên cám, nhiều chất xơ, hạn chế đường và chất béo bão hòa.
Gia tăng vận động: đi bộ, chạy bộ nhẹ, đạp xe, tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần.
Kiểm soát cân nặng hợp lý, chú ý mỡ bụng vì nó ảnh hưởng lớn tới đề kháng insulin.
Giảm tiếp xúc với các tác nhân nguy cơ môi trường.
Tránh ô nhiễm không khí, hút thuốc hoặc tiếp xúc khói thuốc.
Hạn chế rượu, kiểm soát sử dụng đồ uống có cồn và đồ uống chứa đường cao.
Uống đủ nước, ngủ đủ giấc, giảm stress vì stress làm tăng cortisol, ảnh hưởng xấu đến chuyển hóa.

Điều trị khi cần

Dùng thuốc nếu có chỉ định cho tiểu đường type 2: metformin hoặc thuốc mới nếu bác sĩ kê.

Thuốc hạ huyết áp nếu huyết áp vượt mức khuyến cáo.

Theo dõi chức năng gan nếu có gan nhiễm mỡ, thỉnh thoảng xét nghiệm chức năng gan, mỡ máu.

Chính sách và giáo dục cộng đồng

Tổ chức chiến dịch truyền thông để nâng cao nhận thức người trẻ về bệnh mạn tính.

Khuyến khích nhà trường, nơi làm việc xây dựng môi trường hỗ trợ: ăn uống lành mạnh, thể dục, giảm thức khuya.

Quản lý thực phẩm: giảm đường trong đồ uống, ghi nhãn rõ, kiểm soát đồ ăn nhanh.

Những bệnh từng được xem là "của tuổi già" như cao huyết áp, tiểu đường type 2 và gan nhiễm mỡ đang trở nên phổ biến hơn ở người trẻ. Đây là cảnh báo rõ ràng rằng nếu không thay đổi lối sống và tăng cường phòng chống, hậu quả sẽ nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng cả về sức khỏe lẫn kinh tế cá nhân và xã hội.

Có nhiều cách tiếp cận từ tầm soát sớm, thay đổi thói quen, kiểm soát môi trường sống, tới chính sách hỗ trợ — có thể giúp người trẻ duy trì sức khỏe mạn tính tốt và tránh những biến chứng nặng sau này.

BS Trần Thị Ngọc Thu

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/canh-bao-cao-huyet-ap-tieu-duong-ngay-cang-mac-nhieu-o-nguoi-tre-169251001074344339.htm