Cảnh báo từ thượng nguồn sông Lô

2 giờ trướcBài gốc

Sông Lô là dòng sông lớn bắt nguồn từ vùng núi cao Vân Nam (Trung Quốc), chảy qua địa phận Hà Giang cũ rồi xuôi về Tuyên Quang, Phú Thọ từ lâu được xem là mạch nguồn sự sống của vùng cực Bắc Tổ quốc. Thế nhưng, những năm gần đây dưới tác động khốc liệt của biến đổi khí hậu cùng sức ép ngày càng gia tăng từ hoạt động của con người, sông Lô đang dần mất đi dáng vẻ trù phú vốn có. Những đoạn sông trơ đáy, bãi bồi nứt nẻ mùa khô và cơn đại hồng thủy những mùa mưa gần đây gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản, sinh kế người dân bị đe dọa…

Tình trạng đó đang trở thành mối nguy hiểm, gióng lên hồi chuông cảnh báo về tương lai của một dòng sông xanh và đe dọa sự bình yên của đời sống người dân.

Từ bao đời nay, sông Lô là mạch nguồn sự sống, bồi đắp phù sa, nuôi dưỡng cư dân ven sông. Dòng Lô biếc xanh chạy uốn quanh như dải lụa tạo nên vẻ đẹp hiền hòa.

Thế nhưng, vài năm trở lại đây, dòng sông hiền hòa ấy đang ngày càng trở nên dữ dội. Mỗi mùa mưa đến, nước sông Lô lại dâng cao bất thường. Dòng nước đục ngầu cuồn cuộn chảy, mang theo đất đá, cây cối từ thượng nguồn đổ về.

Người dân ở các khu vực phường Hà Giang 1, Hà Giang 2 và các phường trung tâm tỉnh Tuyên Quang hai năm nay phải chịu hậu quả nặng nề bởi lũ sông Lô.

Không chỉ ngập lụt, sạt lở bờ sông đang trở thành mối đe dọa thường trực. Nhiều đoạn bờ sông Lô bị khoét sâu, từng mảng đất lớn sụt xuống chỉ sau một đêm mưa lũ.

Chỉ sau vài tiếng đồng hồ, trận mưa lớn hồi cuối tháng 9/2025 nước lũ dâng cao ngập tràn nhà dân khiến hàng nghìn hộ bị cô lập, thiệt hại tài sản nặng nề, luôn sống trong tâm trạng bất an, lo sợ mỗi khi mưa lớn kéo dài.

Thiên tai ngày càng khắc nghiệt, nhưng điều đáng nói là nhân tai đang góp phần làm trầm trọng thêm những hệ lụy ấy. Hành lang thoát lũ bị lấn chiếm bởi nhà ở, công trình xây dựng dọc bờ sông khiến dòng nước khi lũ về không còn không gian phân tán, buộc phải dồn lực tấn công vào những khu vực yếu thế nhất.

Không ít khu vực xảy ra tình trạng san đào, đổ đất, lấn chiếm sông Lô khiến thay đổi dòng chảy, gia tăng sạt lở và suy giảm hệ sinh thái sông. Thậm chí có nhiều vụ việc xảy ra từ lâu nhưng chưa được khắc phục triệt để.

Đặc biệt, hệ thống thủy điện dày đặc trên sông Lô và các công trình xây dựng là một trong những nguyên nhân gây ngập úng cục bộ, khiến đời sống người dân đảo lộn.

Thiên tai hiện nay không còn đơn thuần là hiện tượng tự nhiên, mà là kết quả của sự cộng hưởng giữa biến đổi khí hậu và cách con người ứng xử với môi trường. Hậu quả sau mỗi trận lũ, bùn đất phủ kín nhà cửa, ruộng vườn; người dân cùng các lực lượng lại tất bật dọn dẹp, sửa sang, gây dựng lại cuộc sống từ đầu.

Sự cộng hưởng đó còn khiến dòng Lô biếc xanh vốn đầy ắp nước khi vào mùa khô chỉ còn lại những vũng nhỏ rời rạc, nằm trơ trọi giữa bãi sỏi đá xám trắng.

Mực nước sông Lô ngày càng xuống thấp đến mức hở móng cầu. Tình trạng này đã xuất hiện liên tục với mức độ dày đặc trong mấy năm gần đây.

Mực nước xuống thấp cùng với lượng rác, cây cối vướng lại sau lũ không được dọn dẹp khiến dòng Lô ngày càng trở nên tiêu điều.

Từ đầu nguồn Hà Giang cũ tới tận Tuyên Quang, nhiều đoạn dòng chảy sông Lô thu hẹp đến mức có thể nhìn rõ lạch nước mỏng manh uốn lượn, yếu ớt men theo đáy sông.

Những chiếc thuyền nhỏ của người dân hàng ngày mưu sinh giờ nằm im bên bờ, nhiều khúc sông chìm trong sự tĩnh lặng nặng nề, gợi lên cảm giác cạn kiệt và bất an.

Mấy năm gần đây, vào mùa khô nhiều đoạn sông khô cạn như một lời cảnh báo lặng lẽ nhưng ám ảnh về những biến đổi khắc nghiệt mà thiên nhiên và con người đang cùng tạo ra. Lời cảnh báo đó đang hiện hữu khi nhiều hộ dân sinh sống trên sông sinh kế bị gián đoạn, nguy cơ tái nghèo luôn thường trực.

Sông Lô đang cạn dần không chỉ bởi quy luật khắc nghiệt của thiên nhiên, mà còn bởi bàn tay con người chưa thực sự biết trân trọng và gìn giữ. Lời cảnh báo từ dòng sông Lô không chỉ cho thấy trách nhiệm bảo vệ tài nguyên nước, bảo vệ những dòng sông là mạch sống của cộng đồng mà còn cho thấy một thực tế nếu không có những giải pháp đồng bộ, quyết liệt từ hôm nay, sự khô cạn của sông Lô có thể không còn là câu chuyện của riêng Tuyên Quang, mà là lời cảnh báo chung cho nhiều dòng sông khác trên cả nước.

Phóng sự ảnh: Kim Tiến - Nguyễn Yếm

Nguồn Tuyên Quang : http://baotuyenquang.com.vn/multimedia/photo/202512/canh-bao-tu-thuong-nguon-song-lo-b543ad2/